Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

5 dk okuma süresi


Otizm yaşamın ilk yıllarında kendini belli eden gelişimsel bir farklılıktır. Başta sosyo-duygusal gelişim olmak üzere dil gelişimi, bilişsel ve fiziksel gelişim alanlarını olumsuz yönde etkiler. Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri çoğunlukla 30 aydan önce görülmeye başlanır. İlk belirtilerin erkenden fark edilmesi uygun eğitim planlarının yapılması, aile desteğinin ve eğitiminin sağlanması, uygun tıbbı destek ve bakımın verilmesini kolaylaştırması bakımından oldukça önemlidir. Otizmin erken dönemde saptanması ve gerekli desteğin küçük yaşta sağlanması belirtilerin gidişatını çoğunlukla olumlu yönde etkiler. Bu sebeple ailelerin belirtiler konusunda bilinçli olması oldukça önemlidir. İşte ebeveynlerin çocuklarında dikkat etmesi gereken otizmin erken dönem belirtileri!

1. Göz Teması Kurmama

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizmin erken dönem belirtileri arasında en erken fark edilebileni çocuktaki göz teması eksikliğidir. Normal gelişim sürdüren çocuklar ilk aydan itibaren bakım verenin ve çevresindeki kişilerin yüzlerine bakar ve çevresiyle ilgilenir. Çevresiyle göz teması kurmaktan kaçınmaz. Otizmli çocuklar ise göz teması kurmaz ya da asgari düzeyde göz teması kurar. Yapılan araştırmalar otizmli çocukların göz temasından özellikle kaçınmadıklarını göstermektedir. Normal gelişim gösteren çocuklar belirgin duygu geçişlerinde karşıdakiyle göz teması kurma eğilimindeyken nötr durumlarda göz teması kurmayabilirler. Ancak otizmli çocuklar duygusal durumdan bağımsız bir şekilde normal gelişim gösteren çocuklardan daha az göz teması kurmaktadırlar. Bu bulgu bizlere otizmli bireylerin göz temasının içerdiği sosyal mesajlardan habersiz olduklarını göstermektedir.

2. Seslenildiğinde Duymama

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizm belirtileri yaşamın ilk aylarında fark edilmeyebilir. Ancak bebek 6. ayından sonra normal gelişimden farklı bir gelişim seyretmeye başlar ve otizm belirtileri gösterir. Bu dönemde fark edilebilecek belirtilerden bir diğeri seslenildiğinde çocuğun sesin kaynağıyla ilgilenmemesidir. Çocuk ismine duyarlı yaşa geldiği halde ismiyle seslenildiğinde ilgilenmiyor, kafasını çevirmiyor ve göz teması kurmuyor ise otizmden şüphelenilmelidir. Aileler çoğunlukla otizm belirtilerini sağırlık ile karıştırabilir. Ebeveynler erken yaşlarda çocuğunda işitme kaybından şüpheleniyorsa mutlaka bir işitme testi yaptırmalıdır. Eğer çocukta herhangi bir işitme problemi bulunmuyorsa otizmin diğer belirtileriyle beraber otizm varlığı değerlendirilmelidir.

3. Tekrarlayıcı Davranışlar

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Sınırlı ve tekrarlayıcı davranışlar otizmin bir diğer önemli belirtileri arasındadır. Otizm spektrumuna sahip bir çocuk dönen bir nesneyi saatlerce izleyebilir. Bu davranış kalıbı kendi etrafında dönme ve sallanma ile de kendini gösterebilir. Daha erken yaşlarda ise tekrarlayan bir biçimde başını sallama yineleyici davranış örüntüsüne bir örnek teşkil eder. Otizmli bir çocuk için rutin işlerin devamlılığı çok önemlidir. Sürekli aynı gıdaları yemek isteme, aynı yerde oturmayı tercih etme, eşyaların aynı yerde olmasında ısrar etme, okul yaşındaki bir çocuk için sürekli aynı yoldan gitmek isteme gibi davranışlar otizmli bir çocuğun sahip olduğu bazı rutinlerdir. Otizm spektrumuna sahip bir çocuk bu rutinlerin bozulmasına tahammül edemez, huzursuzluk ve öfke nöbetleri yaşar.

4. Dil Gelişiminde Aksama

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Konuşmada gecikme ya da diğer konuşma bozuklukları organik veya psikolojik kaynaklı olabileceği gibi otizmin varlığı için de bir belirti niteliği taşır. Otizm spektrum bozukluğuna sahip bir çocuk çoğunlukla konuşmada anormal bir gelişim seyreder. Duyulan seslerin sürekli taklidi, mırıldama, dil bilgisi kuralarında bozukluk, konuşmayı başlatamama ya da sürdürememe, sessizlik ve mecazlı cümleleri anlamama otizmde görülebilecek başlıca konuşma problemlerindendir. Dil soyut ve sembolik bir kavramdır. Otizmli bireyler soyut ve sembolik kavramları algılamada zorluk yaşadığından dil gelişiminde de aksaklık yaşarlar. Ebeveynler bazen dil gelişiminde yaşanan bu geriliği diğer çocuklarının ya da kendilerinin geç konuşmasıyla ilişkilendirip göz ardı edebilir. Ancak görüldüğü üzere konuşmada aksama otizm için önemli bir belirtidir.

5. Sembolik Oyunların Eksikliği

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizm spektrum bozukluğu çocuğun oyunlarında da kendini gösterir. Otizmli bir çocuğun oyunları yaratıcılıktan ve sembolizmden uzaktır. Sembolik oyun -mış gibi ya da hayali oyun denilen bir oyun türüdür. Çocuğun bloğu araba gibi sürmesi, telefonla konuşur gibi ya da boş bardaktan su içermiş gibi yapması sembolik oyun örnekleridir. Otizm belirtileri gösteren bir çocukta bu tür oyunlar görülmez. Oyunları çoğunlukla yineleyici ve tekdüzedir. Oyuncaklar amacına uygun kullanılmaz. Örneğin otizmli bir çocuk oyuncak bir arabayı sürmek yerine saatlerce arabanın tekerini döndürüp seyredebilir. Sembolik oyun 14 ay ve sonrasında ortaya çıktığından bu alandaki eksiklik yaşamın ilk yıllarında fark edilmese de bebeklik döneminde bebeğin oyuncaklarla oynadığı tekrarlayıcı oyunlar bir belirti niteliği taşır.

6. Taklit Becerisinde Eksiklik

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Taklit becerilerindeki eksiklik otizmin erken dönem belirtileri arasında ebeveynlerin dikkat etmesi gereken önemli bir belirtidir. Taklit becerisi sosyal, bilişsel ve dil gelişimi alanlardaki gelişimle paralel ilerler. Otizmde ise başta sosyal gelişim alanı olmak üzere diğer gelişim alanlarında gerilikler gözlemlenir. Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuklar jest, mimik, duygusal ifadeler ve sembolik davranışları taklit etmede yaşıtlarına göre yetersizlik gösterirler. Karşılıklı el çırpma, dil çıkarma gibi taklit becerisi gerektiren oyunlarda zorlanırlar. Takıntılı ve yineleyici davranışlar zaman zaman ebeveynler tarafından taklit etme becerisi olarak değerlendirilebilir. Otizmli bir çocuk reklamda duyduğu bir jeneriği aynen tekrar edebilir. Bu gibi davranışlar jest ve mimikten yoksun ve zaman ve mekanla alakasız bir şekilde ortaya çıkıyorsa taklit becerisi olarak değerlendirilmez.

7. Aile Bireylerine Karşı İlgisizlik

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizm sosyal etkileşimde sınırlılıklarla karakterize bir bozukluktur. Sosyal etkileşimde sınırlılıklar aile içinde de kendini belli eder. Normal gelişen bir çocuk yeni beceriler edindiğinde, yeni keşifler yaptığında, bir şeyleri başardığında heyecanını, sevincini, üzüntüsünü aile bireyleriyle paylaşmak ister. Legoları üst üste dizmeyi başardığında övgü duymak için annesinin yüzüne bakar. Şaşırtıcı bir şeye rastladığında ebeveynlerine işaret eder. Otizm spektrumuna sahip çocuklar başkalarıyla ilgi, zevk ve başarılarını paylaşma eğilimi göstermezler. Tv izlemek, yemek yemek, oyun oynamak gibi genellikle aile üyeleriyle birlikte yapılan pek çok etkinliği tek başlarına yapmayı yeğlerler. Otizm belirtileri gösteren çocuk aile bireylerine karşı ilgisiz olsa da bakım verene, özellikle anneye karşı bağımlı tavırlar gösterebilir. Anneye karşı duygusal bir ilgi göstermese bile adeta annenin bir uzvu gibi ondan ayrılamaz.

8. İşaret Edilene Bakmama

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuklarda rastlanan erken dönem belirtilerden bir diğeri de işaret edilen nesneye bakmamadır. İşaret edilene bakmama ortak dikkat gelişimindeki yetersizlikle ilgilidir. Ortak dikkat bireyin dikkati kendisi, etkileşim halinde bulunduğu kişi ve nesne arasında düzenlemesidir. İşaret edilene bakma; dikkati ortak bir nesneye verme, işaret edenin ilgisini paylaşma ve bedensel işaretlerin taşıdığı sosyal anlamı kavrama ile ilgili karmaşık bir davranıştır. Çocuklarda başkasının dikkat odağını takip edebilme becerisi 8-12. aylarda gelişir. Çocuğun 1 yaş itibariyle işaret edilene bakması beklenir. Ebeveynler bir şey işaret ettiğinde çocuk işaret edilen yerine ele ya da parmağa bakıyorsa ve bu durum süreklilik arz ediyorsa otizm belirtisi olarak değerlendirilmelidir.

9. Yaşıtlarıyla İlgilenmeme

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Yaşıtlarla ilgilenmeme erken yaşlarda belirgin bir şekilde fark edilmez. Ancak çocukların akranlarıyla ilişkisi ebeveynlerin çocuklarında dikkat etmesi gereken otizmin erken dönem belirtileri arasındadır. Otizmli çocuklar yaşıtlarıyla arkadaşlık kurmakta zorlanır. Çok az sayıda ya da arkadaşa sahiplerdir ya da hiç arkadaş edinemezler. Yaşıtlarıyla oynamada, konuşmada isteksiz davranışlar sergileyebilirler. Bazen de yaşıtlarıyla yalnızca belirli konularda etkileşime geçebilirler. İşbirliğine dayalı grup oyunlarında kurallara uymakta zorlanırlar. Ebeveynler çocuklarının akranlarıyla ilişkisini dikkatli bir gözle değerlendirmelidir. Akraba ziyaretleri, komşularla yapılan etkinlikler gibi toplu ortamlarda çocuğun diğer çocuklarla ilişkisi gözlemlenmelidir. Yaşıtlarında bağımsız uğraşlara sahip çocuğun davranışlarını çekingenlikten iyi ayırt etmek gerekir.

10. Öfke Nöbetleri

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Otizmin Erken Belirtileri

Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuklarda öfke nöbetleri özellikle küçük yaşlarda sıklıkla görülebilir. Öfke nöbetlerini tetikleyen şey bir isteğinin yapılmaması, istemediği bir durum oluşması veya rutinlerin bozulması olabilir. Otizmli çocuklar hassas duyu uyarım sistemlerine sahiptir. Önemsiz görünen değişimler yoğun öfke krizlerine yol açabilir. Fiziksel ihtiyaçlara gereğinden fazla olumsuz tepki verebilirler. Çocuk karnı acıktığında, altına yaptığında, gazı olduğunda yoğun ağlama krizleri yaşayabilir. Erken dönemlerde yaşanan öfke nöbetleri otizmle ilişkilendirilmeyebilir. Öncelikle çocuğun farklı bir rahatsızlığının olup olmadığı değerlendirilmelidir. Nedeni saptanamayan ve duruma uygunsuz geçmeyen öfke nöbetleri diğer belirtilerle birlikte ele alındığında otizmin habercisi olabilir.


Bu içeriğe ifadenle renk ver!

Beğen Beğen
8
Beğen
Mutlu Mutlu
3
Mutlu
Eğlenceli Eğlenceli
2
Eğlenceli
Üzgün Üzgün
2
Üzgün
Olamaz Olamaz
0
Olamaz
Kızgın Kızgın
0
Kızgın
Komik Komik
0
Komik
İlginç İlginç
3
İlginç

Yorum bırak