Somali, tam adı Somali Federal Cumhuriyeti, başkenti Mogadişu olan, Afrika’nın doğusunda Afrika Boynuzu olarak adlandırılan coğrafi bölgede yer alan bir ülkedir. Komşu ülkeleri Etiyopya, Yemen, Cibuti ve Kenya’dır. Halkı, Şafii mezhebine mensup Müslümanlardan oluşan, dili Somalice ve Arapça olan bu ülke, aynı zamanda 15 milyon insanın yoksul evi olarak adlandırılabilir. Bağımsızlığını 61 yıl önce kazanmış olan Somali, tarihi, sosyal yapısı, yönetim şekli, ülke içinde ve dışında yaşadığı birçok sorunla ve tabii ki yoksulluk ile anılan ülkelerin başında gelmektedir. Çok zengin yer altı kaynaklarına sahip olmasına rağmen yokluk içinde yaşayan Somali ülkesi hakkında gerçekler konusunu sizler için hazırladık. İyi okumalar!
1. Somali İç Savaşı
Somali’de 1988 yılında başlayan ve bir türlü dinmek bilmeyen bir iç karışıklık ve savaş hali mevcuttur. Gerek Amerika’nın bölgede meydana getirdiği karışıklıklar, gerekse Birleşmiş Milletler’in bölgede sükûneti sağlama adı altında yürüttüğü politikalar her dönem Somali’nin güvensiz ve karmaşık bir yapıda olmasına sebep olmuştur. İç karışıklıklardan dolayı kabileler ön plana çıkmış ve Somali farklı kabilelerin farklı bölgelere hâkim olduğu bir yapıya büründü. Toplumda homojen yapının kaybolmasından dolayı sömürgeci devletler kabileleri kullanarak ülkede karışıklığı her daim tetiklemeye devam etmişlerdir. Ülkede silaha ulaşmak çok kolaydır ve kabile çatışmaları çok şiddetli olmaktadır.
2. Yönetimi Olmayan Ülke
Somali on dokuzuncu yüzyılda Avrupalı sömürgeci ülkelerin hedefi haline gelmeye başladı.. Sonraki yüzyılda ise Somali’nin bir parçası İtalya, diğer parçası ise İngiliz sömürgesi olarak paylaşıldı. 1960 yılında her iki tarafın sömürge parçaları bir araya geldi ve Somali bir bütün olarak bağımsızlığını kazandı. Demokrasiyle yönetilmesi düşünülürken, arka arkaya darbeler meydana geldi ve iç çatışmalar derinleşti. 1969 yılında yaptığı askeri darbe ile birlikte yönetimi ele geçiren Mohamed Siad Barre 1991 yılında devrildi. Son olarak Barre yönetiminde yirmi iki yıl diktatörlükle yönetilen Somali, tüm denemelere rağmen maalesef bir daha merkezi bir yönetime sahip olamadı.
3. Yer Altı ve Yer Üstü Kaynakları
Somali, önemli altın ve petrol rezervlerine sahip bir ülkedir. Hint Okyanusu kıyısında bulunan Somali’nin ekonomisinin neredeyse yüzde 65’i hayvancılık ve çiftçiliğe dayanır. Deve, koyun ve keçi yetiştirilir. Ülkedeki arazilerin yüzde 15’i ekime uygundur. Nehirler kıyısında bulunan topraklar oldukça verimlidir. Yetiştirilen tarım ürünleri mısır, darı, susam, fasulye, pamuk, şekerpancarı, süpürge darısı ve muzdur. İhraç edilen ürünler ise muz, deri, boynuz, pamuk, balık, mısır, çekirdek içidir. İhracat çoğunlukla Suudi Arabistan ve İtalya’ya yapılır. Ülkede çıkarılan başlıca minerallerin başında ise deniz tuzu, kireçtaşı, kumtaşı, kil, lületaşı, alçıtaşı, demir, titanyum ve uranyum gelmektedir.
4. On Beş Milyon İnsanın Yoksul Evi
Yokluk içinde yaşayan Somali ülkesi hakkında gerçekler dediğimizde yoksulluk kelimesi öne çıkar elbette. Bu yoksulluk o kadar çarpıcı boyutlardadır ki on beş milyon nüfuslu ülkede açlık seviyesinin altında yaşayan altı milyon insan bulunmaktadır. Kuraklığın en büyük problem olduğu ülkede temiz su ve yiyecek sıkıntısı en çarpıcı boyutlara ulaşmış durumdadır. Farklı ülkelerden tarafından yardımlar yapılmaya çalışılsa da tüm yardımlar geçici çözüm olmaktan öteye gitmiyor. Birleşmiş Milletler Somali’de felaketlerin büyük çaplı ve acil insani yardım kampanyaları ile engellenebileceğini belirtmekte ve tüm ülkeleri duyarlı olmaya çağırmaktadır fakat henüz hiçbir girişim Somali’nin yarasını sarmaya yetmemiştir.
5. Yoksulluğun Bilançosu
Somali’de ölüm rakamları ile ilgili net bilgi olmamakla birlikte açıklamalara göre son üç ayda çoğu beş yaşının altında yirmi dokuz binden fazla çocuk hayatını kaybetmiştir. O kadar acıdır ki; bu ülkede her altı dakikada bir kişi açlık yüzünden canından oluyor. Birleşmiş Milletler, Somali’nin üç bölgesini kıtlık bölgesi olarak belirlemiştir ve ülkedeki ölüm oranının normalin on beş kat üzerinde olduğunu belirtmiştir. Somali’deki dört milyondan fazla kişinin ciddi bir krizde olduğu belirtiliyor. Aylarca ve hatta yıllarca yağmurun uğramadığı ve temizliğin neredeyse imkânsız olduğu bu ülkede hastalıklar da en az açlık ve yoksulluk kadar can almaya devam etmektedir.
6. Güvenli Liman: Kenya
Açlık, kuraklık ve yoksulluğun boyutu hayatta kalmayı hayli güçleştirdiği için her gün iki binden fazla Somalili, Kenya’nın Dadaap kentinde bulunan mülteci kampına sığınmaktadır. 400.000 kişiyi aşan nüfusuyla bu kamp, dünyanın en büyük sığınma kampları arasına girdi. Ülkenin kuzey doğusunda bulunan kamp, şehrin iç bölgelerine doğru genişleyerek sınırları zorlamaktadır. Kenya, sığınmacıların güvenlik, tuvalet, temizlik ve sağlık ihtiyacını karşılamada büyük zorluk yaşamaktadır ama yine de Somali’nin en büyük hayatta kalma şansıdır. Aileler, ölmek üzere olan çocuklarını bırakmak ya da çocukları arasında seçim yaparak kamplara ulaşmak zorunda kalmaktadırlar.
7. Somali Diasporası
Somali’de 1988 yılında başlayan iç savaş sırasında ülkenin iyi eğitim almış ve zengin insanları bölgeyi terk ederek Orta Doğu, Avrupa ve Kuzey Amerika’ya göç etmişlerdir. Son yıllarda hızlanarak artan göçle birlikte, resmî rakamlarına göre Avrupa’da en çok Somalili insanın yaşadığı ülke İngiltere’dir. İngiltere’de 100.000 ila 250.000 arası Somali vatandaşının yaşadığı düşünülüyor. İngiltere’yi İsveç takip etmektedir. Yine resmî verilere göre İsveç’te 22.000, Norveç’te 20.000, Hollanda’da 20.000, Danimarka’da 17.000 ve Finlandiya’da ise 13.000 Somalili yaşadığı belirtilmektedir. Bu ülkelerin dışında Kuzey Amerika, Güney Amerika ve Avustralya’da da çok sayıda Somalili yaşamaktadır.
8. Somalili Korsanlar
Yokluk içinde yaşayan Somali ülkesi hakkında gerçekler demişken Somalili korsanlardan bahsetmemek olmazdı. Ülkedeki meydana gelen uzun süreli otorite boşluğu sonucu Somali’de korsanlık yayılmış ve bu durum, uluslararası deniz taşımacılığı için çok önemli ve ciddi bir problem durumundadır. NATO her ne kadar Somali’de artmakta olan korsanlığa karşı önlem almaya çalışsa da, bir türlü engellenemeyen saldırılar birçok ülke denizcilerinin yüksek miktarda maddi kaybına ve hatta can kaybına neden olmuştur. Günümüzde de varlıklarını sürdüren Somali korsanları sınır tanımaz eylemlerine tüm hızıyla devam etmekte ve her zaman büyük korkuya sebep olmaktadırlar.
9. El Şebab Örgütü
İç karışıklıklar, İslam Mahkemeleri Birliği içerisinde yer alan El-Şebab örgütünün güçlenerek bir terör örgütüne dönüşmesine sebep olmuştur. O dönemde El-Şebab’ın savaştaki etkisi yüzünden halk üzerindeki etkisi hala devam etmektedir. Daha sonra İslam Mahkemeleri Birliği’nin ilk Cumhurbaşkanı olan Şeyh Şerif Ahmed, bu örgüt örgüt ile ters düşmüştür. Bundan dolayı örgüt Somali’nin üçte birinin kontrolü altına almıştır. 2011 yılında ise, El-Şebab taktiksel bir kararla Mogadişu’dan çekildiğini açıkladı. Yine de örgüt, suikastlar ve bombalama eylemleri ile bölgede varlığını sürdürmeye devam etti. Sonrasında merkezi hükümet, giderek büyük ölçüde hâkimiyeti sağladı.
10. Türkiye ile İlişkiler
Türkiye ile Somali arasındaki ilişki Orta Çağ’da Adal Sultanlığı ile Osmanlı Devleti arasındaki olumlu ilişkilere dayanmaktadır. Bu iki devlet Habeşistan – Adal Savaşı sırasında müttefikti. Türkiye Somali’ye ilk büyükelçiliği 1979 yılında açmıştır ancak iç karışıklık nedeniyle 1991 yılında kapatmak zorunda kalmıştır. 1 Kasım 2011 tarihinde ise büyükelçilik tekrar açılmıştır. Bu aynı zamanda iç karışıklık sonrası açılan ilk büyükelçiliktir. Türkiye her zaman Somali’nin yanında olmaya ve yardım yapmaya devam etmektedir. 2011 yılında Türkiye Somali’ye 201 milyon dolar yardımda bulunmuştur. Ülke genelinde hayata geçirilen birçok projede yine Türkiye’nin imzası vardır. Türkiye’nin bir eli her zaman Somali’nin üzerindedir.
