Ucu Bucağı Görünmeyen Dünyadaki En Büyük Çöller

Çöller genel olarak kurak, bitkiden uzak ve sıcak yerler olarak bilinir. Ancak biyolojik bir niteleme terimi olarak çöl; yıllık 250 milimetreden daha az yağış alan bölgeler için kullanılan bir ifadedir. Buna göre çöller daima kurak ve sıcak olmak zorunda değildir. Örneğin Antarktika kıtası bir çöldür ve sıcak değil aksine soğuktur. Gidip görmek istediğinizde ucu bucağı görünmeyen ve dünyadaki en büyük ve en az yağış alan çöller listesi ile sizlere bilgilendirici bir içerik hazırladık. Keyifli okumalar!

1. Antarktika Kutup Çölü

Çoğumuz Antarktika’yı düşündüğümüzde, kıtayı buzla kaplanmış ve oldukça soğuk bir yer olarak hayal ederiz. Bu doğrudur. Ancak bir bölgenin çöl olarak tanımlanması, alandaki yağış miktarı ile ilgilidir. Yılda neredeyse hiç yağış almayan bölgeye, nadiren yağan yağmurlar ise çoğunlukla kar ve buz kristalleri olarak düşer. Bu nedenle 14.200.000 kilometrekare alana sahip bu kıta, dünyanın en büyük ve en soğuk çölü olarak kabul edilir. Bu geniş buz alanının yüz ölçümü, ABD ve Meksika’nın yüz ölçümlerinin toplamıyla aynıdır. Ucu bucağı görünmeyen ve tamamen buzullarla kaplı dünyadaki en büyük çöller içerisinde yer alan Antarktika Kutup Çölü’ne yapılan geziler mevcut. Bir gün merak ederseniz beyaz çölü yakından görebilirsiniz.

2. Arktik Çölü

Yeryüzünün kuzeyinde oldukça geniş bir alanı kapsayan bu çöl; Danimarka, Norveç, İsveç, Kanada ve ABD topraklarına yayılmış durumda. 13.900.000 kilometrekareden oluşan bu çöl, istikrarsız bir iklim değişikliğine, çok soğuk bir hava durumuna ve şiddetli rüzgarlara sahip. Bu nedenle ekolojik hayat açısından mevsim geçişlerine uyum sağlayabilen canlılara ev sahipliği yapmakta. Örneğin; balina ve kutup morsları, fildişi martıları veya kutup kurtlarını bu çölde görebiliriz. Bölgede bulunan yerliler ve kültürlerde, zorlu koşullara uyum sağlamıştır. Bu nedenle yeryüzü ekosistemleri içerisinde oldukça değerli ve benzersiz bir alandır. Bu karasal ekolojik bölgeyi görmek için, girişte bahsettiğimiz her ülkeden, çöle giriş yapabilirsiniz.

3. Sahra Çölü

9.200.000 kilometrekarelik alanıyla dünyadaki en büyük çöller arasında yer alan ve ucu bucağı görünmeyen bu muazzam bölgede; dünyadaki en şiddetli sıcaklıklar ölçülür. Afrika kıtasının kuzeyinde oldukça geniş bir bölgeye yayılan Sahra Çölü, 2,5 milyon yıldır yeryüzünde hayatını sürdürmektedir. Daha çok kum çölü olarak bilinir ve çakıl ovaları, kumul denizler, tuzlu evler ve vahalardan oluşur. Nadiren yağan yağmurlar ve şiddetli rüzgâr nedeniyle çölde belirli arazi formlarını görmek mümkündür. Nil Nehri bu çölden geçer ve Akdeniz’e dökülür. Bölgede geriye kalan akarsu ve nehirler mevsimsel olarak görülürler. Çitalar, devekuşları, antiloplar, ceylanlar ve farklı pek çok tilki türü, Sahra Çölü’nü kendilerine mesken edinmişlerdir.

4. Arabistan Çölü

Batı Asya’nın, 2.300.000 kilometrekaresini kapsar. Ucu bucağı görünmeyen ve dünyadaki dördüncü en büyük çöldür. Asya’nın en büyük çölü olan bu alan, Ar-Rub’al-Khali olarak adlandırılan kum adacıklarından oluşur. İklimsel olarak genelde çok fazla yağış almaz ve hava oldukça kurudur. Ölümcül olabilen bataklıklar, kırmızı kumlar, kumul yamaçlar; bölgede yaşayan hayvanlar için oldukça zor şartlar oluşturur. Dikenli ve kuyruklu kertenkeleler, kum kedileri, oriksler (antilop familyasından bir tür) ve ceylanlar, bu zorlu alanda yaşamak için gerekli adaptasyonu sağlayabilen bazı hayvanlara örnektir. Bu alan, genellikle İslam’ın yaygın olduğu ancak farklı inançlarında bulunduğu, değişik dil ve kültüre ev sahipliği yapar.

5. Gobi Çölü

1.295.000 kilometrekareden oluşan Gobi Çölü; Doğu Asya sınırları içerisinde bulunur ve çöl veya çalılık bölge olarak adlandırılır. Asya’nın en büyük ikinci çölü olan Gobi, düşük sıcaklıklara sahiptir. Gece ve gündüz sıcaklıkları arasında yüksek bir fark mevcuttur. Bu fark, çölün deniz seviyesine göre daha yukarda bulunan bir plato üzerinde yer almasından dolayıdır. 1923 yılında, Gobi Çölü içerisinde ilk kez, çok önemli dinozor yumurtalarının fosilleri bulunmuştur. Gobi Çölü; kum kerpiçleri, mermer sansarlar, vahşi Baktriya develeri ve Moğol yaban eşekleri gibi birçok hayvana ev sahipliği yapar. Yirminci yüzyılın başlarında, Moğollar, Uygurlar ve Kazaklara ev sahipliği yapan bölgede; günümüzde çoğunlukla yerli halklar yaşamını sürdürüyor.

6. Kalahari Çölü

Kalahari Çölü, 930.000 kilometrekare alandan oluşan, deniz seviyesine göre 900 metre yükseklikte bulunan, kumla kaplı bir ova olarak bilinir. Yaz ayları oldukça sıcakken, kış aylarında sıcaklıklar geceleri genellikle sıfır santigrat derecenin altındadır. Şaşırtıcı bir bilgi olarak, Kalahari kelimenin tam anlamıyla bir çöl değildir. Daha çok yarı çöldür. Çünkü, en çok yağış alan yerler yılda en az 500 milimetreden fazla yağış alabilir. Bir bölgenin çöl olarak kabul edilmesi için yılda 250 milimetreden daha az yağmurla karşılaşması gerekir. Kalahari Çölü iklimsel olarak çöl olarak tanımlanamasa da yüzey suyundan yoksun olmasından ötürü yarı çöl olarak nitelendirilir. Afrika’ya özgü, üç büyük kedi burada bulunabilir; çita, leopar ve Kalahari aslanları.

7. Patagonya Çölü

Patagonya, yaklaşık olarak 673.000 kilometrekarelik bir yüzölçümüne sahiptir. And Dağları boyunca Atlantik Okyanusu’na değin uzanan çöl, içerisinde çok az ağaç içeren bir ovadır. Yaprak döken ve iğne yapraklı ormanlardan oluşan bitki örtüsü, oldukça seyrektir ve suya ihtiyaç duymaz. Böcek yiyiciler (chimango), Macellan penguenini, yaban gelinciğini, kokarcaları ve yarasa çeşitlerini Patagonya Çölü içinde görmek mümkündür. Patagonya arazisinin Atlantik kıyısında bulunan Valdes Yarımadası, 1991’de UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak kabul edilmiştir. Patagonya Çölü ekolojik olarak çeşitli kaynaklara sahip olması nedeniyle, bilimsel çalışma ve araştırmalarda, maden kullanımlarında odak noktalarından birisi haline gelmiştir.

8. Suriye Çölü

Suriye Çölü’ne verilen diğer isimler; Suriye bozkırı, Ürdün bozkırı ve Badia’dır. 518.000 kilometrekarelik bir çöldür ve Suriye, Ürdün, Suudi Arabistan ve Irak dahil olmak üzere birçok alana yayılır. Vadilerle kesilen, kayalık ve çakıllı açık bir arazidir. Arap Yarımadası içerisinde bulunan en kurak çöldür. Seyrek yağış ve kullanmaya elverişli olmayan toprakları nedeniyle günümüzde mera olarak kullanılan bir toprak bütünlüğü söz konusudur. Bu nedenle, çöl içerisinde otoyollar mevcuttur. Diğer yandan bulunduğu konum itibariyle petrol boru hatları içinde bir otoyol görevi görür. Suriye hamsterları, çakallar, devekuşları, küçük kemirgenler bölgede oldukça yaygındır. Bunların dışında Palmira Antik Kenti, Suriye Çölü içerisinde bulunur.

9. Büyük Victoria Çölü

Büyük Victoria Çölü dünyada ucu bucağı görünmeyen ve Avustralya’daki en büyük çöller içerisinde yer alır. 422.466 kilometrekarelik büyüklüğüyle çorak bir arazidir. Çakıl taşları, kum tepeleri, otlak ovalar ve düzlüklerden oluşur. Ortalama olarak seyrek ve düzensiz yağışlar, yıllık olarak 200-250 milimetredir. Fırtınaları oldukça yaygındır. Bu fırtınalar şiddetli ve gök gürültülüdür. Bu nedenle bu ortamda yalnızca en sağlam ve dayanıklı bitkiler ile hayvanlar bulunur. Okaliptüsler, çalılar ve otlar bitki çeşitliliğine verilebilecek örneklerdir. Nesli tükenmeye yakın küçük etçil hayvanlar, keseli köstebekler, yaban ördekleri ve kuyruklu yırtıcı memeliler ise hayvan yaşamına örnek oluşturur. Bölge nüfusunun çoğunluğu yerli Aborijin kabileleridir.

10. Büyük Havza Çölü

ABD’nin en büyük çölü olan Büyük Havza Çölü, 102.317 kilometrekare alanı kapsar. Bölge, Sierra Nevada Sıradağları, Rocky Dağları, Columbia Platosu ve Sonoran Çölü ile sınırlanmıştır. Yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları ise karlı geçen bir bölgedir. Burada geniş vadiler, oldukça yüksekte bulunan dağ zirveleri bulunur. Rakım açısından bölgede farklılıklar olduğu için bitki ve hayvan toplulukları değişkendir. Bitki çeşitleri içerisinde adaçayı vadileri ve ardıç ormanları gözlemlenebilir. Bu bölgedeki Bristlecone çamı, en eski canlı varlık olarak belirlenmiştir ve 4.950 yaşındadır. Hayvan topluluklarına örnek olarak ise; altı yüzden fazla çeşide sahip omurgalılar, bölgeye has tilki türleri, adaçayı orman tavuğu, kanguru sıçanları verilebilir.