Türkiye’de her bölgeye özgü yöresel kahve çeşitleri bulunmaktadır. Kahvenin ortaya çıkışı ise Osmanlı dönemine dayanmaktadır. Osmanlı dönemi ile Türk kültürüne giriş yaptığı bilinen kahve, günümüze kadar özgünlüğünü koruyarak gelmiş olup, geleneklerimizde yer edinmiştir. Türkiye’nin farklı bölgelerinde, o yöreye has pişirme yöntemleriyle hazırlanan birbirinden lezzetli bu yöresel kahveler zamanla çeşitlilik kazanmış, Türk kahveleri kategorisinin genişlemesine katkı sağlamıştır. Kahve Türkler için sadece bir içecek olarak görülmemekte; 40 yıl hatırı olan bir vefa sembolü olarak da nitelendirilmektedir. Sadece Türk kahvesi denilerek geçmemeli, kahvenin her çeşidini mutlaka denemelisiniz.
1. Kenger Kahvesi
Kenger otu papatyagiller ailesinden ortalama 40–50 cm boyuna ulaşabilen, tüylü yapılı bitki türüdür. Dikenli kahve olarak da bilinen kenger kahvesi, içinde kahve bulundurmayan kahve çeşitlerindendir. Kenger’in kıtlık zamanlarında Anadolu köylerinde kahve olarak tüketilmiş kahve çeşitleri arasındaki yerini alışmıştır. Kenger bitkisinin baş(çiçek) kısmındaki tohumlar yapraklanandan bir sopa yardımıyla çırpılır. Sacda kavrulan tohumlar, dibekte dövüldükten sonra elekle elenir. Köpüğünün bol görünmesi amacıyla kahveye kuru nohut, arpa ve çavdar da öğütülerek eklenir. Öğütülen kahve geleneksel Türk kahvesi usulüyle pişirilir.
2. Çörek Otu Kahvesi
Türkiye’nin her bölgesinde birbirinden lezzetli ve yöresel kahveleri bulunmakta ve bu Türk kahveleri arasında, Denizli bölgesine has yöresel bir kahve çeşidi olan çörek otu kahvesi ön plana çıkmaktadır. Çörek otunun sağlık açısından faydalı bir bitki olması ile aroma değerleri çok yüksek olan bu kahvenin kan ve bağışıklık sistemine de pek çok faydası bulunmaktadır. Ayrıca, çörek otu hamile kalma ihtimalini yükseltmeye yardımcı bir nitelik taşımaktadır. Hamilelikten önce 6 – 8 ay süreyle çörek otu kullanımı yaygın olarak görülmektedir. Yapılışının da basit olması, çörek otu kahvesinin tercih edilmesinin nedenlerindendir. Çörek otu kahvesi iki tatlı kaşığı çörek otu, bir tatlı kaşığı leblebi ve isteğe bağlı çubuk tarçınla kavrularak üretilmektedir. Kavurma işlemi bittikten sonra soğutulmakta ve daha sonra Türk kahvesi ile karıştırılarak tüketimi tercih edilmektedir.
3. Tatar Kahvesi
Halk arasında kaymaklı kahve olarak da bilinmektedir. Özellikle fincandan büyük, kupadan küçük olan “tostakay” denilen kahve fincanlarında servis edilmekte, kahveye şeker yerine üzerine iki tatlı kaşığı kaymak konularak tüketilmesi tercih edilmektedir. Fakat İçimi Türk kahvesine oranla daha yumuşak olan Tatar kahvesinin kıtlama usulüyle veya doğrudan içine şeker koyularak da içilebilmesi mümkündür. Faydalarını sayacak olursak eğer özellikle Tatar kahvesinin düzenli olarak günde 2 fincan tüketildiğinde kolon, göğüs ve rektal kanserine yakalanma riskini azalttığını söylemek mümkündür. Diğer kahve türlerinden farkı ise Kırım Tatar adetlerine göre tatar kahvesinin yemekten sonra değil yemekten önce içilmesidir.
4. Mirvari Kahvesi
Mirvari, Azericede ‘inci’ anlamına gelmektedir. Mirvari kahvesinin has özelliği ise sütün katılmasıdır. Yumuşak içimli ve çok az telvesi olan bir kahve türü olmaktadır. Sadece Türk kahvesi ile hazırlanmamakta, Türk kahvesinin dışında farklı birbirinden lezzetli baharatlar(burada öne çıkan baharatlar safran, mahlep, keçiboynuzu, damla sakızı ve salep) da kahve yapımında eklenmektedir. Ne kadar kaynarsa o kadar köpüklü olmaktadır. Ayrıca; mirvari kahvesi içerdiği baharatlar sayesinde bronşit, öksürük ve astıma gibi rahatsızlıklara da iyi geldiği bilinmektedir. Klasik Türk kahvesine karşı çarpıntı, uykusuzluk gibi sonuçlar yaratmayan mirvari kahvesi özellikle yumuşak içimi ile tercih edilmektedir.
5. Mırra Kahvesi
Mırra, Arap coğrafyasına özgü yöresel bir kahvedir. Mırra kahvesi, birkaç kez demlenerek hazırlanan acı bir kahvedir. İsmi, Arapça acı anlamına gelen مر murdan gelmektedir. Çok acı ve koyu olması nedeniyle ufak fincanda içimi tercih edilir. Sert ve içimi yavaş olan bir kahve türüdür. Türkiye’de daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde tüketilmekte ve sıra gecelerinde, gecenin sonunda servis edilmektedir. Özellikle cenaze evlerinde tercih edilen mırranın, içimiz yansın mantığı ile sunulduğu bilinmektedir. Türk kahvesi fincanından bile küçük kulpsuz bardaklarda servis edilmekte, Kahvenin yapıldığı geleneksel cezveye ise gümgüm adı verilmektedir. Servisi genellikle genç ve evlenmemiş bir kız yapmakta, bunun sebebi ise geleneğe göre fincanın içini altınla doldurulması ya da mırrayı sunan genç kızla evlenilmesi gerektiğinden kaynaklanmaktadır.
6. Menengiç Kahvesi
Sıklıkla melengiç kahvesi ile karıştırılmakta olan kahve çeşidinin asıl adı menengiçtir. Çekirdek olarak yabani Antep fıstığı ağacı olarak bilinen menengiç bitkisinden adını almaktadır. Menengiç bitkisinin meyveleri kullanılarak elde edilen menengiç kahvesi, çedene kahvesi olarak da bilinmektedir. Türk kahvesi ile karşılaştırıldığında, daha hafif bir içimi olmakta, su yerine süt ile hazırlanmaktadır. Vitaminler içermesi ile başta egzama tedavisi olmak üzere birçok sağlık sorununa da iyi gelmektedir. Menengiç kahvesi adın aldığı ağacın meyvelerinin kurutulup kavrulması ve ardından tıpkı Türk kahvesi gibi pişirilmesi ile elde edilmektedir. Menengiç kahvesi de Türkiye’nin birbirinden güzel ve lezzetli yöresel kahveleri arasından ilk sıralarda yerini almaktadır.
7. Dibek Kahvesi
Kahve çekirdekleri ve bazı aromatik bitkilerin dibekle dövülmesiyle hazırlanan dibek kahvesine, Türkiye’nin iki ayrı bölgesinde; biri Güneydoğu Anadolu Bölgesi diğeri ise Eğe Bölgesinde rastlanan bu yöresel kahveleri birbirinden lezzetli kılan içerdiği ürünler denebilir. İki ayrı bölgede de rastlansa aslında aynı isim ile anılmaktadır. Türk kahvesine oranla daha yoğun kıvamlı olan kahve, geleneksel olan değirmenlerde öğütülmek yerine havanlarda tokmakla dövülerek elde edilmektedir. Kahve tanecikleri Türk kahvesinden farklı yapıda olmakta daha ince görünüme sahiptir. Tadı ise, Türk kahvesinin aksine yoğun bir kahve tadı içermemekte, nispeten daha çok sütlü kahve lezzetini anımsatmaktadır. Dibek kahvesinin içeriğinde kahve çekirdekleri, keçiboynuzu, menengiç, kakao, zahter, kahve kreması ve salep bulunmaktadır.
8. Adana Gar Kahvesi
Adını Adana tren garı karşısında bulunan dükkândan alan bir kahve türüdür. Kendisine has bir üretimi olmaktadır. Gar kahve, damakta ekşi bir tat bırakmamakta ve çekirdeğinin merkezine kadar eşit kavrulduğu için dışı yanık, içi çiğ kalmamaktadır. Yapımında Brezilya ve Kolombiya kahve çekirdekleri kullanılmaktadır. Geleneklere göre “kebapla şalgam iç, üstüne Gar kahve’ni yudumla” denmektedir. Gar kahve’yi içmenin de has bir usulü olmakta bu özelliği ile diğer Türk kahveleri arasından ayrılmaktadır. Adana gar kahvesi, fincanda değil, çay bardağında içimi tercih edilmektedir. İçimi bittikten sonra çay bardağının dibinde en az 1 cm telve kalacak kadar koyu yapılmaktadır. Fincanda servis edilen bu kahve sunumuna ise “Tarz-ı Hususi” denmektedir. Kahvenin bir başka farkı ise Türk kahvesinden çok daha az köpüklü olmasıdır.
9. Kervansaray Kahvesi
Türkiye’nin Adıyaman yöresine özgü yöresel bir kahve çeşididir. Muhteşem 7 karışımdan oluşan Adıyaman kervansaray kahvesi, 7+1 karışım olan Osmanlı kahvesi olarak da bilinmektedir. Türk kahvesinden biraz daha yoğun fakat içimi oldukça yumuşaktır. Diğer Türk kahveleri ile ayrılan özelliği ise içerdiği birbirinden tatlı malzemeler ile kahveye ekstra şeker eklenmesine de gerek kalmamasıdır. İçerisinde damla sakızı bulunmasından dolayı damla sakızlı kahve olarak da anılmaktadır. İlk içimde damla sakızlı sütlü kahve tadını anımsatmaktadır. İçerisinde damla sakızının yanı sıra farklı lezzetli ürünler de(Türk kahvesi, keçiboynuzu, menengiç, salep, krema) yer almaktadır. Zengin içerikleri ile göğüs hastalıklarına iyi gelmekte, mideyi rahatlatıp yanma ve ağrı benzeri sıkıntıları da gidermektedir.
10. Cilveli Kahvesi
Türkiye’nin Manisa yöresine ait olan cilveli kahve, eski dönemlerde şehzadeler için özel olarak hazırlanan bir kahve olarak bilinmektedir. Cilveli kahve olarak anılmasının sebebi, bir genç kızın evine görücü geldiği zaman evin kızı gelenlere bu kahveyi yapıp ikram etmesi ve ikram ederken de cilve yapmasından gelmektedir. Günümüzde de gelinlik kızların, eve gelen görücülere cilveli kahve hazırladığına rastlanmaktadır. Bakır cezvede ve mangal ateşinde pişirilen kahve, iki taşım kaynatılıp önceden ısıtılmış fincana alınır. Köpüksüz bir görünümü vardır. Ayrıca üzerine kavrulup öğütülmüş badem serpilmektedir. Serpilen bademler fincanın dibine çökmez, kahvenin üzerinde sunulur. Türk kahveleri arasında her yudumda ağza badem gelmesi ile de klasikliği aşmaktadır.
