Hayatın kendi kontrolümüzde olması çoğu zaman istediğimiz bir şeydir. Ancak kontrolümüz dışında gerçekleşen beklenmedik olaylar bunu imkansız kılar. Ya da öyle bir yanılgıya sahibizdir. Yazar Dr. Stephen Covey’e göre hayatımızda sandığımızdan daha fazla kontrole sahibiz. Covey bunu 90/10 prensibiyle açıklıyor. 90/10 ilkesi en basit haliyle kontrolümüzün olmadığı olaylar ve bunlara verdiğimiz tepkilerin belli oranlarda hayatımıza yön vermesi gücüdür. Biz de sizler için 90/10 ilkesi hakkında tüm detayları derledik. Stephen Covey’e kulak verin ve hayatınızı yönlendirme gücünü Covey’in 90/10 ilkesiyle keşfedin. Keyifli okumalar!
1. Stephen Covey Hakkında
Dr. Stephen R. Covey 1932 yılında Amerika’da doğmuştur. Covey eğitmen, kurumsal danışman ve iş yönetimi profesörüdür. Harvard Üniversitesinde İşletme yüksek lisansını tamamlamıştır. Doktorasını yaptığı Brigham Young Üniversitesinde rektör yardımcısı olarak görev almıştır. Aynı zamanda yazar olan Covey 1989 yılında yayınladığı “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı” kitabıyla ün kazanmıştır. Kitap “İş Dünyasında Yirminci Yüzyılın En Etkili Kitabı” unvanına sahiptir. Otuz sekiz dile çevrilmiş ve tüm dünyada 15 milyondan fazla satış yapmıştır. Birçok ödüle sahip Covey Times Dergisi’ne göre en etkili 25 Amerikalıdan biridir. Stephen Covey 2012 yılında bir bisiklet kazası sonucu hayatını kaybetmiştir.
2. 90/10 İlkesi
Amerikalı yazar Stephen Covey’e göre başımıza gelen durumların çoğunda kontrolümüz yok gibi gözükse de aslında büyük bir oranda kontrole sahibiz. Bir ölçekle değerlendirecek olursak hayatta başımıza gelenlerin yalnızca %10’luk kısmı kontrolümüz dışında gerçekleşen olaylardır. Bu olaylar daha öncesinde öngöremediğimiz ve engelleyemediğimiz durumlardır. Geri kalan %90’lık kısım ise kontrolümüz dışında gelişen %10’luk olaylar silsilesine verdiğimiz duygusal tepkilerin sonucudur. Bu durumlar ise bizim kontrolümüz altındadır. Onları değiştirip değiştirmemek bizim elimizdedir. İşte bu ilke Covey tarafından 90/10 prensibi olarak adlandırılır. Ancak yaşamda karşılaştığımız olayların büyük birçoğunu %10’luk kısımda değerlendiririz.
3. %10’luk Kısım
%10 kısım hayatta kontrol edemediğimiz olaylardan oluşur. Uçağınızın rötar yapması, trafik sıkışıklığı, aracınızın arızalanması ve doğal afetler gibi beklenmedik olaylardan oluşabilir. Bu olaylar ve benzerleri isteseniz de istemeseniz de olur. Öncesinde çeşitli önlemler alsanız dahi bu olaylar için her zaman hazırlıklı olamazsınız. Daima bu olaylar için de endişelenemezsiniz. Kontrolünüzün olmadığı durumları hayatın bir parçası olarak kabul etmelisiniz. Çoğu zaman durumlar üzerindeki sorumluluklarımızdan kurtulmak için olayların kendi kontrolümüz dışında gerçekleştiğinden yakınırız. Ancak Covey’e göre bu olaylar yaşamımızın yalnızca %10’luk kısmını oluşturur.
4. %90’lık Kısım
Olaylar çoğu zaman kontrolümüz dışında gerçekleşiyor gibi gözükse de yaşamlarımız üzerinde o kadar da etkisiz değiliz. Covey bu durumu şöyle açıklıyor. Herhangi bir güce sahip olmadığımız %10’luk gruba giren olaylara çeşitli tepkiler veririz. Bu tepkiler ise yaşamımızın gidişatını büyük oranda etkiler. Bizden bağımsız gerçekleşen çoğu olay sınırlı derecede rahatsızlık verme gücüne sahiptir. Olaylara verdiğimiz tepkiler bu rahatsızlığı arttırır ya da azaltır. Örneğin bilgisayarınızın arızalanması başlı başına bir rahatsızlık unsurudur. Bu durumu bilgisayara vurarak düzeltmeye çalışmak ya da bağırıp çağırmak faydalı bir çözüm bulmanızı da engelleyecektir. Buna benzer olaylarda verdiğimiz tepkiler yaşamımızın %90’lık büyük bir kısmını oluşturur.
5. Örnek Bir Gün
Stephen Covey 90/10 prensibini şu örnekle açıklıyor: Kahvaltı sofrasına oturmuş bir aile hayal edin. Küçük kız yanlışlıkla kahve fincanına çarpıyor ve kahveyi babasının üzerine döküyor. Baba kızına yaptığı hata yüzünden bağırıp çağırmaya başlıyor. Öfkeli baba fincanı masanın kenarına koyduğu için eşiyle de tartışıyor. Kahvaltısını bitirip hazırlanamadığı için çocuk servisi kaçırıyor. Annenin ise işe yetişmesi lazım. Üstünü değiştirdiği için işe geç kalan baba bir de kızını okula yetiştirmek durumunda kalıyor. Ofise vardığında hayli geciken baba evraklarını unuttuğunu fark ediyor. Sonuç olarak tüm aile bireylerinin günü berbat oluyor. Babanın elinde olmayarak gelişen ve %10’luk kısımda yer alan kazaya verdiği tepki günün büyük bir bölümünü etkiliyor.
6. Alternatif Bir Gün
Olayları en başa sarıp şu alternatif örneği inceleyelim. Üzerine kahve dökülen baba bu durumu sakin bir şekilde karşılıyor. Kızına bağırmak yerine bunun bir kaza olduğunu ve bir sonraki sefere daha dikkatli olması gerektiğini söylüyor. Üstünü değiştiriyor. Eşini işe, kızını okula uğurluyor ve işe gidiyor. Her iki örnekte kaza aynı olsa da gidişatlar çok farklıdır. Baba bu kazayı engelleyemese de verdiği alternatif tepki ile gününü berbat etmemiş oluyor. Bu örnekteki gibi üzerinde kontrolümüz olmasa dahi olaylara verdiğimiz tepkiler hayatın kontrolünü elimize almamızı ve yönlendirmemizi sağlar. Siz de Stephen Covey’in anlattıklarına kulak verip hayatınızı yönlendirme gücünü 90/10 ilkesiyle keşfedin.
7. İlişkilerde 90/10 İlkesi
Covey’in 90/10 ilkesi birçok alanda hayatınızı kolaylaştırabilir. İlişkiler bağlamında düşünüldüğünde yaşadığınız bir sorunda muhtemelen %10’luk kısım eşinizle ilgilidir. Ancak kriz anında size %100 gibi gelebilir. Covey’in prensibine göre ilişkinizle ilgili bir durumda %90’lık bir kısım ilişkiye sizin getirdiğiniz bir şeydir. Eşinizle ilgili kontrolünüzde olmayan durumlara ne tür tepkiler verdiğiniz önemlidir. Çoğu zaman ilişkilerde suçu karşı tarafa atmak kısa bir süreliğine rahatlatıcı bir çözüm olsa da sorunları çözümsüz bırakır. İlişkinizde yaşadığınız kriz anlarında sizin payınızı düşünmek ve verdiğiniz duygusal tepkilere dikkat etmek gidişatı büyük oranda olumlu etkileyecektir.
8. İş Yaşamında 90/10 İlkesi
İş yaşamı genel itibariyle stresli şartlara sahiptir. Genellikle iş yerlerinde patronun duygusal durumu çalışanları da etkiler. Tüm gün sinir küpü halinde dolaşan bir patronla çalışmak işleri zora sokabilir. Ancak patronun duygusal durumu kontrolünüzde olmayan paydaya dahildir. Kendinizi kontrolünüzde olmayan bu durumun kontrolüne kaptırmak sizin de agresifleşmenize, sonrasında akşam ailenize karşı da olumsuz bir tavır takınmanıza yol açabilir. Böyle bir tablo sadece iş yeriyle ve patronla sınırlı olan stres durumunu tüm güne yayar. Yaşanan stresli olayların tüm yaşamımızı etkileyip etkilemeyeceği ise bizim elimizdedir. Kontrolümüzde olmayan olaylara verdiğimiz tepkilerle bu olaylar üzerinde büyük oranda kontrol sahibi olabiliriz.
9. Planlamada 90/10 İlkesi
Beklenmedik olayların planlarımızı mahvedeceği korkusu bizleri plan yapmaktan ve daha düzenli bir yaşam sürdürmekten alıkoyan sebeplerden biridir. Tersi doğru gibi gözükse de Covey’in bakış açısına göre kontrolümüzde olmayan durumların oranı oldukça kısıtlıdır. Yani planlarımızı bozacak kontrol dışı olaylar sandığımızdan daha azdır. Örneğin ders çalışmanız gereken bir zamanda arkadaşlarınızdan bir davet aldınız. Tam ders çalışacağınız sırada bu teklifin gelmesi sizin kontrolünüzde olmayan bir durumdur. Ancak sonrasında yapacağınız tercih büyük oranda planlarınızı etkileyecek olan şeydir. “Teklif geldiği için planlarım bozuldu, öyleyse plan yapmamalıyım” düşüncesi kontrolü kontrolünüzün olmadığı durumlara bırakmak demektir.
10. 90/10 İlkesinden Öğrenmemiz Gerekenler
Stephen Covey 90/10 prensibiyle bizleri yaşamlarımızda beklenmedik olayların mağdurları yerine kendi yaşamlarında söz sahibi bireyler olarak tanımlar. Günlük yaşamda başımıza beklenmedik birçok olay gelebilir. Bunları engellemek ve sürekli tetikte olmak mümkün olmayan şeylerdir. Tıpkı dökülen kahve örneğindeki gibi yalnızca olay açısından değerlendirdiğimizde o olayın hayatımızda yarattığı etkinin kontrolü daha çok bizdedir. Dolayısıyla hayatınızda sandığınızdan daha fazla otonomi sahibisiniz. Sorumluluğu daha çok kontrol sahibi olamadığınız dışsal sebeplere yüklemek yaşamınızı yönlendirme gücünüzü zayıflatacaktır. Kendinizi böyle bir noktada görüyorsanız hayatınızı yönlendirme gücünü Stephen Covey’in 90/10 ilkesiyle tekrar keşfedin.
