Avustralya’nın sembollerinden biri olarak bilinen Ornitorenk, diğer bir adıyla Platypus, dünyanın en ilginç hayvanlarından biridir. İsmi kadar kendi de ilginç olan bu hayvan, keşfedildiğinden bugüne bilim insanlarını hayrete düşürmüştür. Ördek gagası, kunduz kuyruğu ve su samuru kürkü ile hem memeli, hem sürüngen, hatta bunun yanı sıra kuş özellikleri de bulunan bir canlıyı tanımlamak mümkün değidir. Çizgi dizi karakteri Ajan Perry olarak da ekranlarda yerini alan ördek gagalı ornitorenk canlısının, hepinizi hayrete düşürecek ilginç özellikleri hakkında bilgi edinebileceğiniz bir liste hazırladık. Keyifli okumalar!
1. Yaşam Alanları
Yalnızca Avusturalya’nın bazı bölgelerinde endemik bir tür olan ornitorenkler, dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmazlar. 1900’lü yıllarda Amerika’daki hayvanat bahçesine getirmek istenen ornitorenkler en fazla 2 yıl yaşayabilmişlerdir. Tipik olarak tatlı su kütlelerinin yakınlarında yaşarlar. Zamanlarının çoğunu su altında geçirirler, karaya çıktıklarında ise suyun yakınlarında kumlu arazilerde, açtıkları kuyularda vakit geçirirler. Gece hayvanı olmaları sebebiyle, genellikle gündüzleri uyur, geceleri avlanırlar. Avustralya yerlilerinin gece masallarında yer edinen ornitorenkler, Avusturalya’nın 20 sentlik madeni para ve pullarında resmedilmiştir.
2. Midesiz Beslenme Şekli
Karıncayiyengiller ve birçok balık türü gibi, ornitorenklerin de midesi yoktur. Yemek borusu doğrudan bağırsaklara bağlıdır. Bazı uzmanlar, ornitorenklerin beslenme şeklinin, midedeki enzimlerle sindirilmesine ihtiyaç duyulmadığını öne sürmüştür. Denizin dibinde yaşayan solucan, karides, böcek larvaları gibi omurgasızlarla beslenen ornitorenkler, bunları sindirmek için mide asidine ihtiyaç duymaz. Bu sebeple evrimsel tarihte midesini kaybeden midesizlerden biri olmuşlardır. Sebep ne olursa olsun ornitorenk gibi memeli bir hayvanın midesiz yaşıyor olması, bilim insanlarını bile hayrete düşürmektedir.
3. Yumurtlayan Bir Memeli
Ornitorenklerin en garip özelliklerinden biri de memeliler türünden olmalarına rağmen, kuşlar ve sürüngenler gibi yumurta bırakmalarıdır. Bıraktıkları bu yumurtaları gövde ve kuyrukları ile sıcak tutmaya çalışırlar. Memeli hayvanlar, insanlar gibi doğum yaparlar. Ancak ornitorenk gibi hem memeli olup hem yumurtlayarak çoğalan memelilere monotreme adı verilir. Ayrıca bu kelime Yunanca’da “tek delik” anlamına gelir. Yani ornitorenklerin anatomisinde tek bir delik vardır ve buradan idrar, dışkılama, üreme ihtiyacını karşılar. Bu da ornitorenkleri sıradan memeli türlerinden ayıran en önemli özelliklerdendir.
4. Yavru Ornitorenklerin Beslenmesi
Yavru ornitorenkler yumurtadan çıksa da dişi ornitorenkler tarafından emzirilirler. Dişi, ördek gagalı ornitorenklerin memeleri olmasına karşın meme uçları yoktur. Bunun yerine sütleri göğüslerinde, deri altında bulunan meme bezi kanallarından salınır. Yavrular da annelerinin derisinin ya da tüylerinin kıvrımlarını emerek sütü içerler. Bu emzirme şekli çok steril bir yol olmadığı için sütün çevredeki bakterilere karşı ek korumaya ihtiyacı vardır. Ancak bilim insanları , araştırmalar sonucu sütün zaten bu bakterilere karşı antibakteriyel özellikleri içerdiğini farketmişlerdir. Bu da ornitorenk canlısının muhteşem bir varlık olduğunu gösteren ilginç özelliklerden biridir.
5. Ornitorenk Zehri
Zehirli memeliler çok nadir olmakla birlikte ornitorenkler de bunlardan biridir. Hem erkek hem dişi ornitorenklerin arka ayaklarında mahmuz adı verilen çıkıntılar bulunur ancak yalnızca erkekler zehir üretebilir. Araştırmalara göre, bu zehrin salgılanmasının çiftleşme dönemine göre azalıp arttığı görülmüştür. Erkek ornitorenklerin çiftleşme döneminde zehirlerinin artarak rakip erkekleri etkisiz hale getirmek için kullanıldığı düşünülmektedir. Bu zehir köpekler ve diğer hayvanlar için ölümcül olabilir. İnsanlar için ölümcül olmasa bile kişiye ciddi zararlar vererek aylarca sürebilecek kronik bir ağrıya sebep olabilir. Ayrıca geçtiğimiz yıllarda Avustralya’da bir üniversitede yapılan araştırmalar ile bu zehrin diyabet hastalığının tedavisinde kullanılabilecek özel bir hormon içerdiği tespit edilmiştir.
6. Gagalarındaki “Altıncı Duyu”
Ornitorenklerin gagasında elektrik alanlarını ve hareketi algılamalarını sağlayan özel reseptörler bulunur. Gece avlanan ornitorenkler suyun altında görme ve koklama duyularını kullanamadıklarından dolayı, avını gagalarındaki bu elektro algılayıcılar sayesinde avlarlar ve yollarını kaybetmezler. Avlanırken gagalarını kullanan ornitorenkler, dalış sırasında başlarını bir yandan diğer yana sallayarak avlarından gelen elektrik sinyallerini algılar ve avlarının yerini belirleyebilirler. Bu eşsiz özellik yalnızca ornitorenk gibi yumurtlayan memelilerde ve yunuslarda bulunmaktadır.
7. Dişlerinin Bulunmaması
Ornitorenk canlısının ördek gagalı olmasının yanı sıra bilmediğimiz ilginç özellikleri arasından belki de en garip olanı, ornitorenkin dişlerinin bulunmamasıdır. Peki midesinin yanı sıra dişleri de bulunmayan ördek gagalı ornitorenk nasıl beslenir? Yemek bulmak için suya dalan ornitorenkler, suyun tabanından kum ve çakıl da çıkarırlar. Yanaklarındaki torbalara kum ve çakıl dolduran ornitorenkler, bunları avları ile çiğneyerek yiyeceklerini öğütürler. Hem midesi hem de dişi olmayan bu akılalmaz canlılar, en sevdiği yiyecekleri yerken zorlanmamak için bu ustaca çözümü bulmuşlardır.
8. Uyku Süreleri
Ornitorenkler geceleri avlandıkları için, günün aydınlık saatlerinin büyük bir kısmını uyuyarak geçirir. Uyku süreleri ortalama olarak günde on dört saati bulabilmektedir. Aynı zamanda ornitorenkler tüm hayvanlar arasında bilinen en uzun hızlı göz hareketi (REM) uykusuna sahiptir. İnsanlarda çoğu rüya REM uykusunda gerçekleşmektedir ancak ornitorenklerin rüya görüp görmedikleri hâlâ bilinmemektedir. Uyudukları süre boyunca aynı pozisyonda kalan bu sevimli hayvanlar, tüylü kuyruklarını baş ve gagalarına sararak vücut sıcaklıklarını korurlar.
9. Kuyruklarının Önemi
Ornitorenklerin kuyrukları her ne kadar kunduzlara benzese de, kunduzların aksine ornitorenkler kuyruklarını yüzmek ya da birbirlerini uyarmak için kullanmazlar. Ornitorenk kuyruğunun en önemli ve temek görevi yağ depolamaktır. Kuyruğunu yağ rezervi olarak kullanan bu canlının amacı, yiyecek kıtlığı durumunda acil enerji kaynağı olarak depoladığı yağdan kullanmaktır. Aynı zamanda dişi ornitorenkler kuluçka yumurtalarını sıcak tutmak için tüylü kuyruklarını kullanırlar. Birden fazla işlevi olan kuyrukları, ornitorenkler için büyük bir öneme sahiptir.
10. Bilim İnsanlarının Görüşü
1799 yılında bir doğa bilimci tarafından keşfedilmiş olan ornitorenk, benzersiz görünümü ile herkesi hayrete düşürmüştür. Ornitorenkler ördek gagası, kunduz kuyruğu ve su samuru kürkü ile tek bir canlıdan çok, birkaç canlının karışımı gibi göründüğü için bilim insanları ornitorenklerin gerçek olduğuna inanmamıştır. Ornitorenklerin yapay yollarla, farklı hayvan uzuvlarının dikilerek bir araya getirildiğini düşünmüşler, hatta ornitorenkin postunda dikiş olup olmadığını kontrol etmişlerdir. Kimi bilim insanları da oyuncak olduğunu öne sürmüşlerdir. Anlayacağınız ornitorenkler öyle eşsiz ve akılalmaz canlılardır ki, bilim insanlarının bile gerçekliğini kabul etmesi uzun zaman almıştır.
