Nobel Ödülü, Alfred Nobel’in açıklanan vasiyetiyle kurulan derneğin geleneklerini ifade etmektir. Nobel’in isteğiyle insanlığa hizmet edenler ödüllendirilmektedir. Gariptir ki Alfred Nobel dinamitin mucididir. Yaşadığı dönemde fazlasıyla tepki toplamış bir isimdir. Vasiyeti olan ödül töreni de zamanla tepkilerin odağı haline gelmiştir. Özellikle ödül alan bazı isimler üzerinde siyasi spekülasyonlar bırakmıştır. Heyecanla beklenen, bir o kadar tartışmaya sebep olan Nobel Ödülü alan gelmiş geçmiş en tartışmalı isimler listemizi sizler için hazırladık. Keyifli okumalar dileriz!
1. Henry Kissinger
Henry Kissinger “Global Katil” lakabıyla bilinmesine zıt bir şekilde 1973 yılı Nobel Barış Ödülü’nü almıştır. Ödülün kendisine verilmesi Nobel Barış Komitesi’ne yapılan sert eleştirileri beraberinde getirmiştir. Ödülün Kissinger’a “Vietnam’da barışı sağlamak için gösterdiği çaba” sebebiyle verildiği açıklanmıştır. Dünya tarafından tepkiyle karşılanmasının nedeni, savaşın bizzat mimarı olarak görülmesidir. 1968 yılında Demokratlar Vietnam Savaşı’nı bitirmek üzereyken Kissinger ve Nixon karşı çıkarak Demokratlar’ı hükumetten düşürmüştür. Belirlenen politika neticesinde savaş dört yıl daha uzamıştır. Kissenger ödüle Kuzey Vietnamlı politikacı Le Duc Tho ile birlikte layık görülmüştür. Le Duc Tho, Vietnam’da barışın hâkim olmadığı düşüncesiyle ödülü reddetmiştir.
2. Peter Handke
Peter Handke en tartışmalı ünlü yazarlardan biri olarak bilinmektedir. Bu şekilde anılmasın sebebi soykırım destekçisi olmasından kaynaklıdır. Son dönemlerde Nobel Ödülü alan gelmiş geçmiş en tartışmalı isimlerin başında gelmektedir. Sıpların Bosna’da başlattığı Srebrenitsa Katliamı için destekleyici söylemleri bulunmaktadır. Soykırım ve savaş suçlarından yargılanan Sırp Lider Slobodan Milosevic’in büyük hayranı olduğunu söylemiştir. Milosevic, Balkanların dağılmasına neden olmuş ve acılı bir döneme damga vurmuştur. Peter Handke bu duruma rağmen 2019 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi olmuştur. Türkiye, Kosova, Arnavutluk ve Hırvatistan tepki göstererek törene katılımcı göndermemiştir. Ödül töreni öncesinde protestolar gerçekleşmiştir. Aralarında Bosna Hersekli kurbanların yakınlarının da bulunduğu grup, Norrmalmstorg Meydanı’nda acılarını haykırmaya devam etmiştir.
3. Barack Obama
Obama iktidara geleli henüz 1 yıl bile olmamışken 2009 yılında Nobel Barış Ödülü sahibi olmuştur. Kendisi de şaşkınlığını “Nobel Ödül Komitesi’nin kararı beni şaşırttı. Ödülü kişisel başarılarımın karşılığı olarak değil, her ulusun belirlediği hedeflerinin gerçekleştirilmesinde Amerikan liderliğine biçilen bir değer olarak gördüğümü belirtmek istiyorum” ifadeleriyle anlatmıştır. Obama’nın ödülünde en çok tepki verilen konu çok taze bir lider olması üzerinden gitmiştir. O dönem Ortadoğu’da sert tedbirler uygulamanın gerekli olduğu ve Afganistan’a 30 bin takviye göndereceği sırada Barış Ödülü alması da manidar görülmüştür. Bu durum özellikle Ortadoğu ülkelerinde tepkiyle karşılanmıştır. Nobel Ödül Komitesi Başkanı, Obama’yı “108 yıldır teşvik etmeye çalıştığımız değerlerin en önde gelen sözcüsü” olarak tanımlamıştır.
4. Aung San Suu Çi
Nobel Ödülleri’nde olay yaratan isimlerden birisi de Aung San Suu Çi. Myanmar askeri diktatörlüğüne karşı barışçıl mücadelesi sebebiyle 1991 yılında Nobel Barış Ödülü’nü almıştır. Askeri cuntanın kendisini gözaltında tutması sebebiyle ödülü almak için katılım sağlayamamıştır. Ödülü, kendisi yerine temsilen giden oğulları ödülü almıştır. Diktatoryal baskıya karşı duruşuna rağmen Müslümanlarla ilgili düşünceleri sebebiyle eleştiri almıştır. Suu Çi’ye göre Arakanlı Müslümanlara soykırım yapılmamıştır. Müslüman Rohingya halkına yapılan baskıları da reddetmiştir. Arakanlı yetkililer “Adalet kanıtlarla tescil edilebilir.” diyerek tepki göstermiştir. BM’nin topladığı tüm delilleri reddetmesiyle beraber Nobel’in geri alınması adına tepki yükselmiştir. Aldığı birçok ödül geri alınmıştır Nobel Ödülü hariç. Yapılan açıklamayla Nobel Ödülü’nün geri alınmayacağı duyurulmuştur. Nobel Ödülü alan gelmiş geçmiş en tartışmalı isimler arasındadır.
5. Orhan Pamuk
Orhan Pamuk 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk Türk olmuştur. Bu ödülü alabilen en genç kişiler arasına adını yazdırmıştır. Orhan Pamuk’un Nobel’ini tartışmalı hale getiren konu ise Ermeni meselesidir. Aynı gün “Ermeni soykırımını reddetmenin suç sayılmasını öngören” yasa teklifi Fransa Parlamentosu’nda kabul edilmiştir. Bir saat sonra da “Türkiye’de 1 milyon Ermeni öldürüldü” diye iddia eden Orhan Pamuk ödül almıştır. Bu durum, ödülün tamamen siyasi olarak verildiği tartışmalarına sebep olmuştur. Türkiye’de hakkında dava açılmasının ardından ödüle dair mülakatta kışkırtıldığını söylemiştir ve “Zürih’ten gelen biriyle mülakat yaptım. Kültürel aşağılama içindeydi. Hâkim olmadığım soruları hızlı cevapladım ama ‘soykırım’ ve ‘Türkler öldürdü’ demedim.” diyerek haberi reddetmiştir. Yıllar içerisinde farklı ülkelerde verdiği demeçlerde ise sözde soykırım için söylediklerini kabul etmiş ve aynı fikirde olduğunu belirtmiştir.
6. William Shockley
William Shockley “Nobel’i hak etmeyenler” arasında gösterilen bir bilim insanıdır. Amerika ordusunun Japonya karşısında kendisinden fikir alması üzerine atom bombası atılmasını sağlamıştır. Yarı iletkenler üzerinde çalışmaları ve transistör etkisi buluşları için 1956 Nobel Fizik Ödülü’nü almıştır. Ödülü hak etmemesinin nedenleri arasında beyaz üstünlüğünü savunuyor olması yatıyor. Siyahilerin kısırlaştırılmasını istemiştir. Soy arıtımı olarak bilinen ırkçı fikri benimsemiştir. Aynı zamanda zeki olmayan kişilerin de maddi destek yoluyla kısırlaştırılmasını istemiştir. Bu yolda da “Nobel Ödüllü Sperm Bankası” adıyla anılan bir kampanya başlamıştır. Nobel ödüllü beyaz ve zeki insanların genetiğini yayma amacıyla yüklü miktarda bağışta da bulunmuştur. Kafatasçı ve ırkçı olduğu bilenen William Shockley’in Nobel Ödülü’nü hak etmediği düşünülmektedir.
7. W.S. Naipul
W.S. Naipul Trinidad ve Tobago asıllı Britanyalı yazardır. Özellikle gezi yazılarında görüldüğü üzere İslamfobiye sahip olduğu bilinmektedir. Sömürge ülkesinde doğmuş biri olmasına rağmen zamanla sömürge ülkelerini aşağılamayı tercih etmiştir. Hindistan için “köle toplumu” ifadelerini kullanmıştır. Afrika’nın ise “bir geleceği olmadığını” söylemiştir. Bu tutumuyla tartışmaların odağı olmuştur. Batı dünyasını yüceltirken Doğu dünyasını bayağı gördüğünü dile getirmiştir. 2001 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi olmuştur. Ödülü 11 Eylül sonrası alması ise spekülasyonlara sebep olmuştur. Müslümanların suçlandığı 11 Eylül döneminde Batıya İslamafobiyi yayan isimlerden birisinin ödül alması tesadüfün ötesi olarak görülmüştür. Hakkında yapılan yorumlarda “Sanatı harikulade ama siyaseti berbat” ifadeleri kullanılmıştır.
8. Alexander Soljenist
Alexander Soljenist Moskova doğumlu Rus bir yazardır. 1970 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi olmuştur. Ödülünü ancak dört yıl sonra alabilmiştir. Tartışmalara konu olmasının nedeni ise ödülün politik olarak verildiğinin düşünülmesidir. Ülkesine karşı dile getirdiği muhalif düşüncelere sahiptir. II. Dünya Savaşı için Sovyetler Birliği’nin Hitler ile anlaşması gerektiğini söylemiştir. Savaşın uzlaşma yoluyla bitmemesi halinde Sovyet halkının yaşadığı yıkımdan Hitler’den çok Stalin’in suçlu olduğunu savunmuştur. Gulag Takımadaları kitabında Sovyet Dönemi diktatoryası ve toplama kamplarında yapılan işkencelerden bahsetmiştir. Kitabın Batılı ülkelerde yayılmasıyla Anti-Sovyet propagandanın öncülerinden sayılmıştır. Ülkesinde yaşadığı sorunların akabinde Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanması, Batı dünyası tarafından ödüllendirildiği şeklinde yorumlanmıştır.
9. Wangari Maathai
Wangari Maathai, Kenyalı çevreci ve siyasi eylemcidir. 2004 yılında Nobel Barış Ödülü’nün sahibi olarak, bu ödülü alan ilk Afrikalı kadın unvanını elde etmiştir. Kenya’da 30 milyon ağaç dikmiştir. Toprak erozyonu ve çevrecilik üzerine çalışan Maathai, çevre ve kadın hareketi sebebiyle ödüle layık görülmüştür. Ödülün açıklanmasıyla bir taraftan sevinç bir taraftan tartışmalar çıkmıştır.Barış araştırmacıları tarafından “Ödülün Afrikalı bir kadına verilmesi insanları sevindiriyor ama bu karar Nobel’in vasiyetine uygun değil. Maathai harikulade bir çevreci yalnız bu barış ödülü için yeterli değil.” şeklinde söylemler gelmiştir. Birçok araştırmacı ve bilim insanı, çevrecilik üzerine faaliyetlerin Nobel Barış Ödülü için yeterli olmadığını savunmuştur. Bir diğer tartışma konusu ise Maathai geçmiş açıklamalarında AIDS’e neden olan HIV virüsünü beyaz bir araştırmacının Afrika halkına yaydığını söylemesi sebebiyle çıkmıştır.
10. Fritz Haber
Fritz Haber “kimyasal savaşın babası” olarak tanımlanan isimdir. Kendisinin bu ünü I. Dünya Savaşı’nda klor ve zehirli gazları geliştirip dağıtmasından kaynaklanmaktadır. 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü’nün sahibi olmuştur. Hidrojen ve nitrojenden amonyak üreterek gübre olarak kullanılmasını sağlaması ödülde etkili olmuştur. Nazi Almanyası’nı kimya alanındaki bilgileriyle desteklemiştir. Eşi Clara İmmerwahr zehirli gazlar üzerindeki çalışmalarına tepki olarak bahçelerinde intihar etmiştir. Klor üzerindeki çalışmaları kimyasal silah olarak kullanılmıştır. Savaş bitiminde ülkesine gelir elde edebilmek için okyanus suyundan altın üretmeye çalışmıştır. İşin ilginç tarafı ise Fritiz Haber, Yahudi’dir. 1933 yılında Yahudi olması sebebiyle akademiden atılmıştır. Haber, itibarının düşmesiyle ülkeyi terk etmiştir. Gittiği yerlerde Nobel Ödüllü olarak değil savaş suçlusu olarak anılmıştır.
