Microsoft “Belirli Bir Kişinin Sohbet Botunu Oluşturmak” başlıklı bir patente sahiptir. Bu patent, yapay zekâ ile geliştirilen ve hayatını kaybeden insanlarla konuşma imkânı sunan sohbet robotları oluşturma konusunu kapsamaktadır. Ölen kişileri taklit eden sohbet robotları yaratma fikri kimileri için rahatsız edici olsa da kimileri için heyecan vericidir. Sürekli gelişen teknoloji olmaz denilen şeyleri oldururken, etik konusu da gündeme gelmektedir. İnsanları ölenlerle tekrar buluşturan ve konuşturan chat robotu fikri Microsoft’tan başka şirketler tarafından da gündeme getirilmiştir. İçeriğimizde bu örneklere de yer verdik. Keyifli okumalar dileriz!
1. Makine Öğrenmesi Teknolojisi
Microsoft’un 2017’de başvurusunu yaptığı ve sonrasında onayını aldığı patent, insanların sanal bir kopyasını oluşturarak onlarla sohbet edebilmenin yolunu açmıştır. Patente göre kişilerin dijital ortamdaki bilgileri kullanılarak, onları taklit eden sohbet botları oluşturulacaktır. Bu projenin hayata geçirilmesini sağlayan ise makine öğrenmesi teknolojisidir. Kısaca değinmek gerekirse makine öğrenmesi, bilgisayarların çeşitli veri türlerine dayalı öğrenimini mümkün kılan algoritmaların tasarımını ve geliştirme süreçlerini konu edinen bir bilim dalıdır. Bilgisayarlara karmaşık örüntüler algılama ve veriye dayalı akılcı kararlar verebilme becerisi kazandırma konularıyla ilgilenmektedir.
2. Uygulanan Yöntem
Sohbet robotu için ilgili kişinin dijital ayak izleri incelenecektir. Bu doğrultuda kişinin sosyal medya paylaşımlarına, fotoğraflarına, videolarına, ses kayıtlarına, mesajlarına bakılarak kendini geliştiren bir sohbet robotu oluşturulacaktır. Ayrıca görüntü ve derinlik bilgileri veya video verileri aracılığıyla kişinin 2D ya da 3D modelleri oluşturulabilecektir. Proje, makine öğrenmesi ile hayata geçirilecektir, böylelikle robotlar insanların öğrenme şekillerini taklit edebilecektir. Patent, şirketin veri boşluğunu doldurmak için kitle kaynaklı verileri kullanabileceğini söylemektedir. Bu da, yaratılan sohbet robotunun, kişinin hiç söylemediği veya söylemeyeceği şeyleri söyleyebileceği anlamına gelmektedir.
3. Projenin Amacı
Bu projenin temel amacının, insanları hayatını kaybedenlerle konuşturmak olduğu bilinmektedir. Yapay Zekâ Etiği alanında çalışan bilim insanları ve teknoloji yazarları da, bu teknolojinin insanların kaybettiği kişilerle yeniden sohbet etmesine imkân vereceği görüşündedir. Farklı bir açıdan bakıldığında, söz konusu teknoloji ile kişisel verilerin art niyetle kullanılabileceği ihtimali de akıllara gelmektedir. Günümüzde yaşanan veri ihlalleri, dijital ayak izlerinin tehdit yaratabildiğini göstermektedir. Bu projenin uygulanabilirliği dahi, internet ortamında kişiler hakkında düşünülenden çok daha fazla bilgi depolandığını kanıtlamaktadır.
4. Herkes İçin Chat Robotu
Microsoft’tan atılan chat robotu adımı ile insanları hem ölenlerle hem de hayattakilerle konuşturan robotlar oluşturulabilecektir. Projenin temelinde kişileri hayatını kaybeden yakınlarıyla konuşturmak olsa da, hayattaki insanların da sohbet robotu olarak kopyaları yapılabilecektir. Yani sohbet robotunun temsil ettiği kişi geçmiş veya şimdiki zamana ait birine (veya onun bir versiyonuna) karşılık gelebilmektedir. Bu kişi arkadaş, akraba, ünlü, kurgusal karakter, tarihi figür veya rastgele birisi olabilmektedir. Böylelikle hayatını kaybeden bir tanıdık ile konuşulabileceği gibi, hayranı olunan bir ünlüyle de konuşma fırsatı elde edilebilecektir.
5. Kendi Robotunu Eğitebilme Fırsatı
Bu proje doğrultusunda kişiler kendi kopyalarıyla da karşı karşıya gelebileceklerdir. Patente göre Microsoft, sohbet botunun eğitilmesi ve bir kişinin bakış açısıyla etkileşimde bulunabilmesi için kullanılabilecek bir “kişilik endeksi“ oluşturacaktır. Bu endeksle birlikte sohbet botu eğitilebilecek ve baz aldığı kişinin bir kopyası olarak başkalarıyla sohbet edebilecektir. Buna bağlı olarak dileyen kendi sohbet robotunu yaratıp aynı zamanda onu eğitebilecektir. Bu şekilde, hayattaki kullanıcılar yaşamları sona ermeden önce kendi dijital yedeklerini oluşturabileceklerdir. Bu seçenek ile kişilerin kopyaları, gerçeğe en yakın hallerini alabilecektir.
6. Etik Açıdan Değerlendirme
Şu anda “dijital reenkarnasyon”u yöneten herhangi bir yasa yoktur. Santa Clara Üniversitesi Markkula Uygulamalı Etik Merkezi’nde internet etiği programı direktörü Irina Raicu konu ile ilgili olarak, bunun insan iletişimi üzerinde caydırıcı etkisi olabileceğini, söylenen herhangi bir şeyin bir robotta kullanılabileceğinden endişelenenlerin söylediklerini iki kez düşünmesi gerekebileceğini belirtmiştir. Carnegie Mellon Üniversitesi Dil Teknolojileri Enstitüsü araştırma profesörü Alexander Hauptmann da “Distopik ve belki biraz paranoyak görünebilir ancak insanlığınızı bu tür programlardan korumanın tek kesin yolu, vasiyetinizde kişisel verilerinizle ilgili bir bölüm oluşturmak olacaktır” demiştir.
7. Black Mirror Örneği
Microsoft’tan gelen chat robotu adımı Black Mirror dizisinin insanları ölenlerle konuşturan bir uygulamayı konu edinen “Be Right Back” bölümünü akıllara getirmektedir. Kısaca bahsetmek gerekirse partnerini trafik kazasında kaybeden bir kadın, arkadaşının önerisi üzerine bahsi geçen uygulamayı kullanmaya başlar. Bu uygulama aracılığıyla partnerinin sohbet botu ile önce yazışır, sonra telefon görüşmesi yapar ve sonunda onu fiziksel bir robota dönüştürür. Dizideki uygulama aynı Microsoft’un projesindeki gibi; ilgili kişinin tüm bilgilerini, sosyal medya paylaşımlarını, karakter ve kişilik özelliklerini analiz ederek chat robotunu oluşturmaktadır.
8. Dijital Albert Einstein Örneği
Dijital Albert Einstein, Microsoft’un projesine benzer bir çalışmadır. Yapay zekâ ile geliştirilmiş dijital sohbet robotları tasarlayan UneeQ isimli firma, ses içeriği üretim şirketi Aflorithmic ile güçlerini birleştirerek bilim insanı Albert Einstein’ın chat botunu yaratmıştır. Şirketler bu çalışma ile kullanıcılara, gerçekten Einstein ile karşı karşıyaymış gibi onunla konuşma ve ona sorular sorma fırsatı vermeyi amaçlamıştır. Einstein’ı seçmelerinin nedeni, bilim ve teknoloji meraklılarının Einstein’a birçok soru sormak isteyeceğini düşünmeleridir. Dijital Einstein, kişilerin çeşitli konulardaki bilgilerini test edebilmekte ve fizikçinin araştırmaları hakkındaki karmaşık soruları yanıtlayabilmektedir.
9. Ziraat Bankası Reklamı Örneği
Ziraat Bankası’nın 157. yılı için hazırlanan reklam filminde deepfake teknolojisinden yararlanılmıştır. Deepfake bir yapay zekâ uygulamasıdır ve bu uygulama ile bir kişinin yüzü ve sesi başka videolara, fotoğraflara yerleştirilebilmektedir. Bu teknoloji ile merhum oyuncu Kemal Sunal, Ziraat Bankası reklam filmine dâhil edilmiştir. Deepfake kullanılarak, reklamda oynayan oyuncu Mehmet Kurt ile ünlü Yeşilçam oyuncusu Kemal Sunal’ın görüntüleri değiştirilmiştir. Deepfake teknolojisi Türkiye’de ilk kez bu reklamda kullanılmıştır. Deepfake uygulamaları, dolandırıcılık ve manipülasyon gibi amaçlarla da kullanılabildiğinden, bu konuda bilinçli ve dikkatli olmakta fayda vardır.
10. Eugenia Kuyda Örneği
Teknoloji şirketi olan Luka’nın kurucu ortağı Eugenia Kuyda, bir trafik kazasında hayatını kaybeden arkadaşı Roman Mazurenko ile tekrar konuşabilmek için onun chat botunu yapmayı istemiştir. Arkadaşıyla önceden yapmış olduğu yazışmalardaki binlerce satırlık kısa mesajları kullanarak, onun konuşma tarzını taklit eden bir sohbet robotu oluşturmayı denemiştir. Fakat aile üyeleri sohbet robotuyla iletişim kurmakta zorlanmıştır. Kuyda o zamanlarda, sohbet robotu çalışmalarında eksikler olsa da önceki yıllara göre ilerleme gösterildiğini ve yakın gelecekte de daha fazlasının yapılabileceğini belirtmiştir.
