Toplumsal hayatın her alanında başarıyla rol alan kadınlar, ataerkil toplum yapısının hegemonyası altında uzun yıllar politik ve diğer birçok haktan mahrum kaldı. Birçok toplumsal badirede erkeklerle omuz omuza mücadele etmelerine rağmen politik hakları elde etmeleri 20. yüzyıl başlarını buldu. En temel vatandaşlık haklarından olan seçme ve seçilme hakkı, tek başına sandığın başına gitmekten daha öte anayasal diğer haklara erişebilmenin de ön koşulu durumunda. Seçme ve seçilme hakları için kadınların şimdiye kadar verdikleri mücadeleler hakkında sizlere bilgiler verdik. Keyifli okumalar!
1. Türk Kadınının Politik Hakları Kazanması
Türk kadını, özellikle Avrupa ülkelerine kıyasla birçok ülkeden daha önce seçme ve seçilme hakkını kazandı. 1923 yılında Nezihe Muhittin tarafından başlatılan girişim 1909 seçim kanunlarına takıldı. Bu sebeple kurulan Kadınlar Halk Fırkası Türk Kadınlar Birliği derneğini dönüştü. 1924 Anayasası mecliste görüşüldüğü sırada konu tekrar gündeme gelse de bazı erkek vekillerin muhalefeti neticesinde gerçekleşmedi. 1934 yılında Başbakan İnönü ve 191 vekilin sunduğu yasa önerisi 258 milletvekilinin oyuyla yasalaştı. Bu sayede Türk kadını batılı birçok hemcinsinden önce seçme ve seçilme hakkına kazanmış oldu.
2. İlk Oy Kullanma Hakkı: Yeni Zelanda
Tarihte ilk kez seçmen olarak oy kullanma hakkını Yeni Zelandalı kadınlar elde etti. Kate Shepperd isimli İngiliz bir kadının, kadınlarla yaptığı gizli görüşmeler sayesinde kadınlar arasında ortak bir bilinç oluştu. Ardından taleplerini daha yüksek sesle kamuoyuna ilan ettiler. Yazdıkları çeşitli yazılar ile mücadelelerini duyurmayı başardılar. İngiltere’den gelen izinle birlikte ülkenin Birleşik Krallık tarafından atanan valisinin resmi kararı yürürlüğe koymasıyla 1893 yılında Yeni Zelandalı kadınlar oy kullanma hakkını kazandı. Bu kararla birlikte Yeni Zelandalı kadınların mücadelesi aynı amaçla hak arayan kadınlar için örnek teşkil etti.
3. Avrupa’da İlk Tanıyan: Finlandiya
Fin kadınlar, Avrupa’da oy kullanma hakkını elde ederek tarihe geçtiler. Günümüzde gelişmiş ekonomisi, demokrasi anlayışı ve eşitlikçi toplum yapısının hemen herkes tarafından bilinmesinden ötürü kulağa gayet normal gelse de 1906 yılında bu oldukça radikal bir karardı. Fin kadınların seçme ve seçilme hakları elde etmesi, birçok ülkedeki hemcinslerinin politik hakları kazanmak için verdikleri mücadeleler adına önemli bir referans oldu. Hiç şüphesiz bu örneğin varlığı birçok ülkede en tabii haklarını elde etmek adına kadınlar için önemli bir rehber oldu. Ancak diğer Avrupalı hemcinslerinin bir müddet daha beklemesi gerekecekti.
4. İlk Müslüman Ülke: Azerbaycan
Bir Müslüman ülke olarak Azerbaycan, kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren ilk Müslüman ülke konumunda. Azerbaycan halkının tarih boyunca yaşadığı birçok sorunda erkeklerle beraber mücadele etti. Tarihler 1918 yılını gösterdiğinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti tarafından tüm kadın ve erkeklere eşit oy hakkı tanındı. Bu sayede Azerbaycan kadınlara oy hakkı tanıyan ilk Müslüman ülke oldu. Aynı zamanda bulunduğu coğrafya itibariyle de bir ilk olma özelliği gösterdi. Kadınların politik anlamda kazandığı bu haklar toplumsal hayattaki yerlerini pekiştirmek açısından da önemli bir kazanım oldu.
5. İngiliz Kadınların Hak Arayışı
1903 yılında Manchester’da kurulan Kadınların Sosyal ve Politik Birliği adlı kuruluş, kadınlarında oy hakkına sahip olabilmesi için 1908 yılında Hyde Park’ta 500 bin kişinin katıldığı bir miting düzenledi. 1918’de yapılan kanunda 21 yaş üzeri erkeklere ve 30 yaş üstü kadınlara oy hakkı tanındı. Aynı zamanda kadınların 5 pound ve üzeri mülkiyete sahip olma şartı getirildi. Kadının ekonomik bağımsızlığını elde etmesinin oldukça zor olduğu bir dönemde alınan bu karar imtiyazlı bir grup haricinde kalanları oy kullanma hakkından mahrum bıraktı. Antidemokratik bu uygulamadan 1928 yılında vazgeçildi ve 21 yaş üzeri tüm İngiliz kadınlar oy kullanma hakkını kazandı.
6. Amerikalı Kadınların Serüveni
Amerikan kadınının politik haklarını kazanma yolundaki ilk adımlar Luretia Mott ve Elizabeth Cady Stanton tarafından atıldı. Kısa zamanda birçok kadın tarafından desteklenen ikili, varlıklarının tanınmasının politik haklar elde etmekle mümkün olacağını fark etti. Bu mücadele Amerika’da patlak veren iç savaşla kesintiye uğradı. 1917’de bir grup kadının Beyaz Saray önündeki grevi ile yarım kalan hak arayışı tekrar gündeme geldi ve 1918 yılında anayasada yapılan bir değişikliğin 1920 yılında yürürlüğe girmesiyle Amerikalı kadınlar oy kullanma hakkını kazandı. Elde edilen bu hak Amerikalı kadınların diğer hukuki hakları elde etmesinin önünü açmış oldu.
7. 1971’e Kadar Bekleyen İsviçre
İsviçre günümüzde refah olarak dünyanın en gelişmiş ülkelerinden. Öyle ki en mutlu ülkeler anketlerinde her yıl ilk üçte yer almaktalar. Ancak konu politik haklara gelince işte oldukça geç aşama kaydettiler. 1971 yılına kadar kadınlar siyasi haklara sahip değildi. Tarihsel olarak birçok kez oy hakkını elde etmek için girişimde bulunulmuşsa da önce Birinci Dünya Savaşı ardından 1930’lu yıllarda faşist dalganın etkisiyle bir türlü sonuç alınamadı. İsviçreli kadınların oy kullanma haklarını, trajikomik bir şekilde erkeklerin kullandığı referandum sonucunda kazandı. Tabi erkeklerin bu konudaki olgunlaşmaları da kadınların gösterdiği kararlı duruşun bir sonucu.
8. Aborjinlere Ayrımcılık
Avustralya yerlileri olarak bilinen Aborjinler, topraklarının istilasıyla gördükleri ayrımcılık siyasi hakların kazanılması hususunda da devam etti. Avustralyalı kadınlar 1902 gibi oldukça erken bir tarihte oy hakkına sahip oldu. Ancak adanın yerli halkı, bu haklardan yararlanabilmek için 1962 yılına dek beklemek zorunda kaldı. Oldukça uzun süren hukuk mücadelesinin ardından 1967 yılında gerçekleşen referandumla birlikte anayasada yapılan değişiklikle oy hakkına sahip olan Avustralya yerlileri, 1970’li yıllarla birlikte parlamentoda temsil edilmeye başlandı. Böylece Aborjinler, Avrupa kökenli Avustralya vatandaşlarından 65 yıl sonra siyasi haklarına kavuştu.
9. Gina Krog’un Mücadelesi
Norveç anayasal monarşi ile yönetilen bir ülke ve vatandaşların ülke yönetiminde söz hakkına sahip. Norveç’te erkeklerin 1898 yılından itibaren oy kullanmasına rağmen kadınlar bu hakkı 1913 yılında kazandı. Gina Krong tarafından başlatılan 1901 yılında başlatıldı. Norveç’teki seçmen yasası oy kullanmak için kadının vergi mükellefi olmasını ya da vergi veren bir erkekle evli olmayı şart koştu. Gina Krong ve birçok kadın bu şartı yerine getiremedi. Kadınların 12 yıl boyunca seçme ve seçilme hakları için verdikleri çeşitli mücadeleler sonucunda değişikliğe gidildi ve nihayetinde 1913 yılında oy kullanma hakkını elde etti.
10. 21. Yüzyılda Kazananlar
Dünyadaki ülkelerin büyük çoğunluğu 20. yy. ile birlikte seçme ve seçilme hakkı tanımış olsa da 21. yy.’ da bu hakkı yeni veren ya da çeşitli gerekçelerle hala vermeyen ülkelerde mevcut. Kuveyt 2006 yılında kadınlara oy hakkı tanıdı. Ancak bu hakkı kazanabilmek adına bir dizi protesto gerçekleştirdiler. Bahreyn, Umman ve Katar’da da kadınlar oy kullanma hakkını 21. yy. ile birlikte kazananlardan. Ayrıca Suudi Arabistan dışındaki diğer Körfez ülkelerinde kadınlar bakanlık düzeyinde temsil hakkına sahip. Suudi Arabistan’da 2015 yılındaki yerel seçimlere aday ve seçmen olarak katılabilme hakkı tanındı.
