Herhangi filmi izlerken izlediğiniz karaktere her geçen saniye daha çok hayran olduğunuzu fark ettiniz mi? Filmin sonlarına doğru bu karakterin kişilik özelliklerinden dış görünüşüne kadar ezberlemiş ve ona büyük bir sevgi duymuş olabilirsiniz. Artık ne zaman bu karakterin resmini görseniz ya da adını duysanız, kulaklarınızı dört açarak dinlemek istersiniz. Çünkü o karakter sizin varlığınızı dahi bilmez iken, siz onunla bir bağ kurmuşsunuzdur. Film karakterleriyle kurulan tek taraflı bu ilişkilere parasosyal ilişkiler denir. Parasosyal ilişkilerde, bir taraf duygusal enerjisini, ilgisini ve zamanını tamamen diğer kişiye harcar. Fakat ilgi ve enerji harcanılan bu kişi, diğer tarafın harcadığı vakitten habersizdir.
1. Tanımın İlk Ortaya Çıkışı
1956’da sosyal bilimciler Donald Horton ve R. Richard Wohl, giderek artan bir şekilde TV takıntılı Amerikan halkı arasında meydana gelen ilginç bir fenomeni ilk kez tanımladılar. İzleyiciler, televizyonda gördükleri oyuncular ile parasosyal bir ilişki içinde oluyordu. Herhangi bir film karakteri, radyo kişiliği ve hatta bir kitap karakteri bile bu uzaktan yakınlığı yaratabilir. Uzmanlara göre parasosyal ilişkiler güvenlidir. Çünkü en sevdiğiniz ünlü, sizi reddetmek için bir dergi yazısına ulaşmaz. Sosyal medyanın etkisiyle artık ünlülerle iletişim halinde olmak daha kolay, fakat bu güven ağı hala devam etmekte.
2. Parasosyal İlişkilerin Tarihi
En başta parasosyal ilişkiler sadece film karakterleri ile bağdaştırılıyordu. Sosyal medyanın gelişmesiyle bir insan sadece televizyonda gördüğü karakterler ile değil, şarkıcılar, oyuncular, bloggerlar, yazarlar ve hatta ‘gamer’lar ile böyle bir bağ kurabilir. Tarihsel olarak, parasosyal ilişkiler patolojik ve yalnızlık, izolasyon ve sosyal kaygıların bir belirtisi olarak görülüyordu. Ancak bir çalışma, yalnızlık ile izleyicilerin ekrandaki karakterlerle parasosyal ilişkisinin yoğunluğu arasında bir ilişki olmadığını buldu. Film karakterleriyle kurulan tek taraflı parasosyal ilişkiler izleyiciler için önemlidir ve izleyicinin ilişkiden aldığı destek nedeniyle birçok yönden avantajlıdır.
3. Magazin ve Parasosyal İlişkiler
Parasosyal ilişkiler, ünlülerin dünyasına ve magazinine neden bu kadar düşkün olduğunuzu da açıklayabilir. Brat Pitt ve Angelina Jolie’nin ayrılığını okuduğunuzda, en güçlü ilişkilerin ve en başarılı çiftlerin bile ayrılık ile yüzleşeceğini görebilirsiniz. Daha sonrasında Brad Pitt ve Jennifer Aniston’un konuştuğunu görmek ise, uzun süredir bir araya gelmemiş kişilerin bile tekrar bir kıvılcım gösterebileceğini kanıtlar. Bu şekilde bir ünlüye hayranlık duyduğunuzda, onun dünyası sizin bir parçanız haline gelir. Bu kişinin başından geçenleri, bu kişiye olanları umursarsınız. Sanki arkadaşlarınızdan biriymiş gibi hissedersiniz.
4. Parasosyal İlişkilerde Kıskançlık
Ne kadar absürt duyulsa da parasosyal bir ilişkinin içindeyken kıskançlık duyabilirsiniz. Eğer hayranı olduğunuz bir oyuncunun başkasıyla beraber olduğunu okursanız, beraber olduğu kişiye anında bir nefret besleyebilirsiniz. Bu oyuncuyla tanışma şansınızın bile olmayacağını bildiğiniz halde bu duygulardan vazgeçemezseniz, yalnız olmadığınızı bilin. Birçok ünlü sosyal medyada partnerleriyle fotoğraf paylaşmaz ya da yorumları kapatarak ilişkilerini sergiler. Hayranlardan gelecek nefreti ya da kötü sözleri engellemek için böyle bir yol izlerler. Bu ünlü oyuncular için bir paradoks yaratır. Ona sevgi ve şöhreti verdiği için hayranlarına duyduğu sevgi ile, özel anlarında bile hayatına karışan hayranlarına duyduğu mahremiyeti bölme hissi.
5. Farkında Olmadan Bağ Kurmak
Parasosyal ilişkiler aslında tamamen normaldir ve psikolojik olarak sağlıklıdır. İnsanlar olarak sosyal bağlantılar kurmak için yaratıldık. Hatta parasosyal ilişkiler o kadar normaldir ve hayatımızın bir parçası halinde gelmiştir ki, bazen böyle bir bağ kurduğunuzu fark etmeyebilirsiniz bile. Sosyal medya üzerinden onlarca ünlü şarkıcı ve aktör takip ediyoruz. Hayatlarına dahil oluyor, tek taraflı olarak başarılarına seviniyoruz. Belki de başlarına gelen kötü bir şey olduğunu duyurduklarında onlara görmeyeceklerini bilmemize rağmen ufak bir mesaj atıyoruz. Sosyal medya bunu her geçen gün daha da normalleştirdiği için, genelde parasosyal bir ilişkide olduğunuzu bile anlamayabilirsiniz.
6. Bağın Tehlikeli Hale Gelmesi
Bir bloggerın hayatını sürekli Instagram üzerinden görmeye alıştığınız zaman, onun hayatını kendi hayatınız gibi bilirsiniz. Yatak odası turundan, gündelik yediği yiyeceklere kadar paylaşan bloggerlar ile bir bağ kurmuş gibi hissedebilirsiniz. Neredeyse bu insanı kişisel olarak tanıyormuş gibi bir hisse kapılmanız ise çok normaldir. “Merhaba arkadaşlar” diye başlayan her cümlelerinde, kendinizi onun arkadaşlarından biri gibi görürsünüz. Bu şekilde bir bağ hissettiğinizden dolayı bu bloggerın eski bir olayını, yaptığı kötü bir şeyi ya da bir hakaretini görürseniz size ihanet etmiş gibi bile hissedebilirsiniz. Tam bu anda bu bağ tehlikeli bir hale gelebilir. Çünkü siz bu insanın “arkadaşı” olarak bir özür bekliyor olabilirsiniz fakat bu arkadaşlık tek taraflı kalmaya devam eder ve siz istediğinizi elde edemeyebilirsiniz.
7. Parasosyal İlişkiler Gerçekçi Mi?
Parasosyal ilişkilerin tek taraflı doğasına rağmen, bu ilişkiler ve geleneksel ilişkiler arasında sayısız benzerlikler vardır. Çalışmalar bu gönüllü parasosyal ilişkilerin, arkadaşlık sağladığını ve sosyal çekimden etkilendiğini gösteriyor. Ayrıca, parasosyal ilişkinin içinde olan insan, bu bağı kurduğu karakterle bir bağlantı yaşar ve onlara karşı sevgi, şükran, özlem, teşvik ve sadakat duygularını ifade eder. Twitter, Facebook ve Instagram gibi bloglar ve sosyal medya siteleri, izleyicilerin duygularını ifade etme kolaylığını artırır. Parasosyal ilişkiler, bu çevrimiçi topluluklarda popülerdir ve bunun nedeni, kişileri “bilme” duygusunun artması veya parasosyal etkileşimlerin yüksek bir ödül ve reddedilme şansı olmadığı şeklinde algılanması olabilir.
8. Bir Film Karakterini Örnek Almak
Parasosyal bir ilişkide olan insanlar, filmlerde oynayan karakterlerin onlara ne kadar yardımcı olduğunu söyleyebilirler. Belki de zor zamanlarında sürekli aynı filmi açtıkları için, belki de karakterini şekillendirmesine yardımcı olduğu için. Sizde sürekli izlediğiniz televizyon karakterine duyduğunuz hayranlık ve bağ ile onun hareketlerini taklit ettiğinizi fark edebilirsiniz. Belki giyim stilini çok sevdiniz ve şimdi sizde böyle giyinmek istiyorsunuz. Belki de tavırları çok hoşunuza gitti. Bir diziyi hızla izledikten sonra etkisinden çıkamayıp belirli bir karakterin üzerinde takıldığınızı fark ettiyseniz, sağlıklı bir bağ kurmuş olabilirsiniz.
9. Parasosyal İlişkilerin Yararları
Parasosyal ilişkilerin, şaşırtıcı olsa da bazı faydaları var. Kendinizi sert, güçlü bir süper kahraman ile kıyaslamanın size kötü gelebileceğini düşünebilirsiniz. Belki de vücudunuzu onunla kıyaslayınca kendinizi özgüvensiz ya da yetersiz hissediyorsunuzdur. Fakat tüm çalışmalar bunun aksini gösteriyor. Batman ya da Süperman gibi güçlü kahramanlara hayranlık duyan erkeklerin kendilerini de öyle gördükleri ve vücut imajlarını arttırdığı gösteriliyor. Yani bu tür kahramanlarla bağ kuran erkekler, kendilerini onlar gibi görmeyi tercih ediyor. Süper kahramanlara bu tür bağları olmayan erkekler ise görünüşleri konusunda nispeten daha kötü hissediyorlardı.
10. Normalleşen Parasosyal İlişki
Film karakterleriyle kurulan tek taraflı parasosyal ilişkiler, tüm kötü söylemlere rağmen gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir. İşte tam olarak bu yüzden Twitter ya da Instagram gibi birçok mecrada, sınırsız film ve dizi karakterlerine adanmış fan sayfaları vardır. Daha küçüklükten içimize işlenen bu bağ, hayranı olduğumuz ünlülerin posterlerini odamıza asmakla ve isimlerini ellerinize yazmakla başlayabilir. Karşı tarafın sizin varlığınızdan bile haberi yokken, siz onu sorgusuzca desteklersiniz. Aslında bu gündelik hayatta tecrübe ettiğimiz tek taraflı, karşılıksız sevgiden çok farklı değildir.
