Buluş ve icat sözcükleri birbirlerinin yerine kullanılmalarına rağmen farklı anlamlar taşımaktadırlar. Buluş, doğada var olan bir şeyin keşfine işaret ederken icat, tamamen insan ürünüdür. Milyonlarca yıl önceki atalarımızdan günümüze kadar insanlık tarihi buluşlar ve icatlar ile doludur. Bazıları zamanla işlevsiz hale gelerek kullanımdan kalkarken bazıları ise insanlığa çağ atlatmışlardır. Bugün sahip olduklarımız, ihtiyaç sonucu hayata geçirilen fikirlerin veya doğada var olan potansiyelin gelişmiş hallerinden ibarettir. Size dünya tarihine her anlamda yön vermiş ve önemli gelişmelere vesile olan buluşlar ve icatlar listesinden bir seçki hazırladık. Keyifli okumalar!
1. Ateş
İz bırakmayan yapısından dolayı ateşin ne zaman, nerede keşfedildiği ve hangi amaçla kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Sadece 1.7 milyon yıl önce ilk insanların tesadüfen ateş yaktığına dair bulgular mevcuttur. Bilim insanları, eski arkeolojik sitelerdeki yanmış kalıntılara bakarak ateşin günümüzden 400.000 bin yıl önce kontrol altına alındığını tespit etmiştir. Ateşin kontrol alına alınması, onun keşfi kadar önem taşımaktadır. Çünkü kontrol altına alınan ateş; güvenlik, ısınma ve barınma gibi insanlar için hayati olan alanlarda etkin bir şekilde kullanılmıştır. Ateşin önemli yerlerde hayatımıza yön vermiş olması, onu dünya tarihine damga vuran buluşlar arasında saymamızı sağlamaktadır.
2. Tarım
Tarım, farklı bölgelerde ve farklı tarihlerde topluluklar tarafından birbirlerinden bağımsız olarak başlamıştır. Örneğin, Yakın Doğu’da MÖ yaklaşık 8500’de, Çin’de ise MÖ 7500 civarı ortaya çıkmıştır. Bir topluluğun tarıma geçmesi, onun tamamen değişmesi anlamına gelmektedir. Bu yüzden yaklaşık 2,5 milyon yıl boyunca avcılık-toplayıcılık ile yaşayan insanların topraktan ürün elde etmesini uzmanlar ‘Neolitik Devrim’ olarak adlandırmaktadır. Çünkü insanlar avcı-toplayıcı iken yaşadığı yerdeki hayvanları avlamış, bitkileri toplamış ve mevsimine göre göç etmişlerdir. Tarıma geçtikten sonra ise kendi topraklarında ürün yetiştirip hayvanları evcilleştiren topluluklar sabit bir yerde yaşamayı benimsemişlerdir. Böylece yerleşik hayata geçilmiş ve zamanla kentleşme başlamıştır.
3. Tekerlek
Tekerlek fikrinin kütüklerin yuvarlanmasından esinlenerek ortaya çıktığı düşünülmektedir. Ağaç kovuğundan yapılan ilk tekerlek, MÖ 4000-3500 civarlarında Mezopotamya’da çömlekçi çarkı olarak kullanılmıştır. İlk icat edildiğinde sadece çömlek yapmaya yardımcı olan tekerlek, teknolojinin gelişmesiyle inşaattan ticarete kadar hayatın bütün alanlarında insanlığa hizmet etmeye başlamıştır. Tekerleğin ulaşım ve taşıma amaçlı kullanılması ise icadından birkaç yüzyıl sonrasını bulmaktadır. Örneğin, yüklerini yağlı kızaklarla hareket ettirmeye çalışan insanlar, çok daha ağır yükleri tekerlekli arabalarla rahatça taşımaya başlamışlardır. Geniş kullanım alanının yanı sıra bize sunduğu konfor ile tekerleğin icadı insanlık için bir dönüm noktasıdır.
4. Pusula
Pusulanın icadı hakkında net bir bilgi bulunmamakla beraber, bilim insanları birkaç önemli teori üzerinde durmaktadır. İlk teoride, onun MÖ 2. veya MS 1. yüzyılda Çin’in Han Hanedanlığında ortaya çıktığı düşünülmektedir. O zamanlardaki Çinli denizciler, mıknatıs taşını bir çöp üzerinde suya bıraktıktan bir süre sonra taşın yönünün Kuzey Yıldızı’nı gösterdiğini tespit etmişlerdir. Böylece manyetik pusula icat edilmiştir. Bu dönemde altın arama, çevre düzenlemesi ve hatta kehanet amaçlı birçok alanda pusuladan yararlanıldığı, onun zamanla yön bulmak için kullanıldığı tahmin edilmektedir. Bir diğer teoriyse pusulanın 12. yüzyılda Çin’de ve Avrupa’da ayrı ayrı seyir amacıyla icat edildiğini vurgular.
5. Matbaa
İnsanlar arasındaki iletişimi daha hızlı ve kolay hale getiren matbaa, Çin’de icat edilmiştir. Ağaçları oyarak oluşturulan kalıplarla yapılan baskıya dayanan ilk matbaanın 6. yüzyılda üretildiği düşünülmektedir. İlkel yöntemlere dayanan matbaa, zamanla Çin’den diğer Uzak Doğu ülkelerine yayılmıştır. Modern anlamda matbaa ise 1440’larda Johannes Gutenberg tarafından Almanya’da geliştirilmiştir. Yağ baskı makinelerinden esinlenerek oluşturulan modern matbaa, Sanayi Devrimi ile hayatımıza giren baskı ve matbaacılık endüstrisinin temelini oluşturmuştur. Matbaa, dünya tarihine bilgi aktarımı konusunda yön vermiş buluşlar arasında önemli bir yere sahiptir.
6. Buhar Makinesi
Sanayi Devrimi’ni başlatan güç olarak kabul edilen buhar motoru, buharın içindeki ısıyı mekanik enerjiye dönüştüren bir çeşit makinedir. İlk buhar motorunun patentini 1698’de İngiliz mühendis Thomas Savery almıştır. Makine çağının miladı olan buhar makinesi ise James Watt tarafından madenlerdeki suyu dışarı pompalamak amacıyla 1763’te İskoçya’da icat edilmiştir. Bu tarihten sonra buhar gücü yavaş yavaş el emeğinin yerini almış ve makine üretimi ürünler hayatımıza girmiştir. Özellikle eski buharlı trenlerden aşina olduğumuz buhar makinesi, uzun süre endüstriyel üretim başta olmak üzere çeşitli alanlarda etkin olarak kullanılmıştır. Günümüzde daha verimli ve çevre dostu alternatifler dolayısıyla kullanımı azalmıştır.
7. Elektrik
Yüklü parçacıkların akışıyla oluşan enerjiye elektrik denir. Elektrikli yılan balığının şok etkisinin farkında olan Antik Mısırlılardan kehribarın üzerine hayvan kürkü sürüp statik elektriği bulan Yunanlılara kadar elektrik, bilinen bir olgu olmuştur. Elektrik, doğanın içinde mevcuttur. Bu, onun icat edilmediğini; aksine zaman içinde keşfedildiğini gösterir. Elektrik hakkında birçok bilim insanı araştırmalar yapmasına rağmen Benjamin Franklin, 1762’deki deneyi dolayısıyla elektriğin mucidi olarak kabul edilir. Elektriği ilk üreten kişi ise 1800 yılında Alessandro Volta olmuştur. Elektriği dünyaya yön vermiş buluşlar arasında saymamızı sağlayan en önemli sebep, hayatımızın neredeyse her alanında ondan yararlanmamızdır.
8. Aşı
Aşının temel çalışma prensibi, vücudu hastalıklara karşı savaşmaya hazırlamak ve hastalığın semptomlarını azaltmaktır. Toplumsal bağışıklık kazanmak amacıyla aşılama tekniği uzun yıllardır kullanılmaktadır. İnsanlık tarihinde icat edilen ilk aşı çiçek aşısıdır. İlk çiçek aşısı, 1796 yılında Edward Jenner tarafından geliştirilmiştir. Bu aşı, çiçek hastalığıyla mücadelenin kahramanı olmuş, sayısız hayat kurtarmıştır. Jenner’ın yaptığı çalışma ve deneyler, modern aşı tekniklerinin öncüsü olmuş ve aşının enfeksiyon hastalıklarına karşı etkili bir yöntem olabileceğini insanlara göstermiştir. Zamanla yeni teknikler ve prensipler kullanılarak modern aşılar geliştirilmiş, COVID-19 gibi birçok hastalığa karşı silah olarak kullanılmıştır.
9. Cep Telefonu
Dünya tarihine özellikle iletişim konusunda yön vermiş cep telefonları şu an hayatımızda önemli bir yere sahiptir. Telefon artık navigasyon hizmetlerinden video çekmeye kadar birçok özelliğin tek bir cihazda toplandığı bir çeşit bilgisayar görevindedir. Telefonun patentini 1876 yılında Alexander Graham Bell almıştır. Telefon o zamanlarda sesleri karşı tarafa aktarmakla görevli radyofon isimli sabit bir cihazdır. İlk cep telefonu ise 1973’te Motorola mühendisi Martin Cooper tarafından geliştirilmiştir. Cooper, ilk cep telefonları hakkında onların bir kilodan ağır olduğunu ve bataryalarının yirmi dakikadan fazla dayanamadığını belirtmiştir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte telefonlar; cep boyutuna gelmiş, bataryası günlerce dayanır olmuştur.
10. İnternet
İnternet Protokolü’nü (IP) kullanan ilk ağ olan APARNET (Gelişmiş Araştırma Projeleri Dairesi Ağı) ile temeli atılan internet, bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurabilmelerini sağlayan bir ağ olarak hayatımıza girmiştir. 1950’lerden itibaren yapılan yoğun araştırmalar ve oluşturulan diğer ağlar sonucunda Tim Berners-Lee, 1989 yılında internetin günümüzdeki halini icat etmiştir. Lee’nin World Wide Web (Dünya Çapında Ağ) üzerine yaptığı çalışmalarla internet, modern halini almıştır. Kademeli olarak gelişen teknoloji ve iletişim araçları dolayısıyla internet, şu an yararlandığımız karmaşık ve bağlantılı ağ haline getirilmiştir. Zamanla, işten eğlenceye hayatın her alanında vazgeçilmez bir araç haline gelmiştir.
