Doğu toplumu ve Batı toplumu yıllardır ayrı kutuplar olarak karşımıza çıkmış ve her iki toplumun yaşayışı, kültürü, inançları arasında farklılıklar gözlemlenmiştir. Fakat sürekli bir etkileşim içerisinde oldukları hem tarih öğretilerinde hem de günümüzde fazlasıyla karşımıza çıkmaktadır. Konu felsefe olduğunda tartışma yine parça ve bütün ayrımına gitse de felsefenin temelinde ‘İnsan olmak nasıldır?’ sorusu yer alır. Hem Doğu felsefesinin hem de Batı felsefesinin başlıca amacı, insan yaşamının ve insanın amacının ne olduğunu anlamlandırmaktır. Biz de tam bu noktada keyifle göz atabileceğiniz Doğu ve Batı felsefesini birleştiren filozoflar listesi hazırladık. İyi okumalar!
1. Aristo
Aristo M.Ö 300’lü yıllarda yaşamış, Antik Yunan filozofudur. Genç yaşlarında akıl hocası Platon’un akademisine dahil olmuş ve zamanla kendi düşünceleri geliştikçe Platon’un mistizminden uzaklaşmıştır. Bilinen dünyanın fethini amaç edinmiş Büyük İskender gibi bir imparatorun yetiştirilmesi için Makedonya’ya davet edilmiş, sonunda seferlerden seferlere koşan bu imparatorun yanından ayrılıp Atina’da kendi okulunu kurmuştur. Aristo’nun çalışmaları insanın diğer insanların arasında yaşamak için kendisini nasıl inşa etmesi gerektiğine vurgu yapmıştır. İslam felsefe geleneğinde ‘ilk öğretmen’ olarak bilinir.
2. Konfüçyüs
Konfüçyüs M.Ö 5-6. yüzyıllarda yaşamış Çinli filozoftur. Devlet adamı olmasının yanı sıra ilme olan ilgisi, öğütleri ve insanların bir arada yaşama tarzlarına ilişkin düşünce yapısıyla önemli bir kitleyi etrafında toplamıştır. Manevi ve tanrısal varlıklara nasıl hizmet edileceği sorusundan önce beşeri varlıklara nasıl hizmet edileceği sorusuna cevap bulunması gerektiğini savunmuştur. Doğu ve Batı felsefesini birleştiren filozoflar arasında olan Konfüçyüs de Aristo gibi erdemin bir insanın ulaşabileceği en yüksek hedef olduğuna inanmıştır.
3. Farabi
Farabi M.S 9-10. yüzyıllarda yaşamış İslam filozofudur. Aristo ve Platon’un düşüncelerine kendi eklemelerini yapmıştır. Zihinciliği ve mantığı İslam felsefesine getirmiş, İslam dini ve felsefe arasında bir bağ kurmuştur. Yüzden fazla kitabı olan Farabi birçok yabancı dil öğrenmiş ve erdemlerin en büyüğünün ilim olduğunu savunmuştur. Doğu ve Batı felsefelerini birleştiren filozoflar arasında yer alan Farabi’nin Orta Doğu’da ‘İkinci Aristo’ ismini almasında akıl hocasıyla arasında kurduğu köprülerin etkisinin büyük olduğunu söyleyebiliriz.
4. Mo Ti
Mo Ti ‘Savaşan Devletler Dönemi’nde yaşamış Çinli bir filozoftur. Böyle bir dönemde yaşamış olmasının da düşünce sisteminin oluşumunda etkili olduğunu söylemek mümkündür. Mozi olarak da bilinen ve Mohizm’in kurucusu olan filozof, bencilliğin; kötülüğün ve şeytanın kaynağı olduğunu savunmuştur. Tüm toplumu bir aile, herkesi de o ailenin bireyleri olarak görmüş ve evrensel sevgi konseptini ileri sürmüştür. Düşüncelerinin temelinde ‘sana nasıl davranılmasını istiyorsan başkalarına öyle davran’ fikri bulunmaktadır.
5. Platon
Platon, yirmili yaşlarında Sokrates’le tanışmış ve Sokrates’in ölümüne kadar bir arkadaşı ve öğrencisi olmuş Antik Yunan filozofudur. Sokrates’in ölümünün ardından Atina’da kendi okulu Akademia’yı kurmuştur. En önemli eserlerinde olan ‘Devlet’ ilk ütopik eser olarak kabul edilmektedir. Erdemin yaşam kaynağının ‘devlet’, temelinin bilgi olduğunu savunmuş, ‘iyi’nin doğru bir yaşamın kesin ölçütü ve amacı olduğunu ileri sürmüştür. Platon’a göre görünen dünya idealar dünyasının bir yansımasıdır ve asıl hedef o gerçek dünyaya ulaşmaktır.
6. John Staurt Mill
John Staurt Mill 19. yüzyılda yaşamış İngiliz filozoftur. Tümevarımsal mantığı formüle etmesi ve buna sunduğu katkılarla da bilinen Mill, ilkelerini kamusal alana taşımıştır. Gerçekliği duyumlarla mümkün kılınan olarak tanımlamış, genelin iyiliği ve refahını temel almıştır. Bir eylemin sonuçlarının o eylemin iyi veya kötü olmasını belirlediği fikrini öne sürmüştür. Hazlar üzerinden yaptığı ayrımla, hazları yüksek hazlar ve aşağı hazlar olarak sınıflandırmış, ahlaki ve entelektüel hazları bedensel hazların üzerinde konumlandırmıştır.
7. Wonhyo
Wonhyo zamanının en önemli Budist filozoflarından biriydi ve eserleri peşinden gelen çok çeşitli filozofları ve yazarları etkileyen çok etkili bir bilgindi. Zamanının en büyük düşünürü olan ve yaşamı boyunca neredeyse 90’ın üzerinde felsefi eser üreten, çoğu hala var olan üretken bir yazar olarak kabul edilir. Wonhyo’ya göre her şey ‘tek zihin’den ilerler ve bir kişinin deneyimlediği her şey bu tek zihnin bir parçasıdır. İşin püf noktası, bunu tanımak; bunun varlığına ve bunun ne anlama geldiğine uyanmaktır. Ancak bunu yapmak için öncelikle uyanmak istemek gerekir. Yazıları günümüzde yüzyıllar önce olduğu kadar etkili olmaya devam etmektedir.
8. Sokrates
Felsefenin kurucularından kabul edilen Sokrates M.Ö 5-6. yüzyıllarda yaşamış Yunan filozoftur. Düşünce dünyasına yeni bir metodu (Sokrates Metodu – Soruya Soruyla Karşılık Verme) kazandıran büyük düşünür, insanın kendisiyle, içinde bulunduğu evrenle ve toplumla olan ilişkisini gözlemler ve bu ilişkinin nasıl olması gerektiği sorusunu sorar. Sokrates, felsefenin, toplumun daha iyi olması için pratik sonuçlar elde etmesi gerektiğine inanır. Teolojik doktrinden ziyade insan aklına dayalı bir etik sistem kurmaya çalışmıştır. Sokrates, insan seçiminin mutluluk arzusuyla motive edildiğine dikkat çeker.
9. Descartes
Rene Descartes 16-17. yüzyıllarda yaşamış Fransız matematikçi ve filozoftur. Batının son yüzyıldaki en önemli düşünürlerinden biridir. Descartes’ın zamana hakim olan skolastik düşünceden kopuşu ile beraber bu önemli filozof modern felsefenin öncüsü kabul edilmiştir. ‘Modern Felsefesin Babası’ olarak da bilinen Descartes, düşündüğü için var olduğunun kesin kanısına varmıştır. ‘Eğer biri varoluşundan şüpheliyse, bu edimin kendisi onun var olduğunun kanıtıdır.’ düşüncesini ileri sürmüştür. Kuşkuculuk Descartes’ın düşünce sisteminin merkezinde yer almıştır.
10. Epikuros
Epikür, 3-4. yüzyıllarda yaşamış, oldukça etkili bir felsefe okulu olan Epiküreanizm okulunu kuran eski bir Yunan filozofu ve bilge idi. Yunan adası Samos’ta doğdu. Kadınların bu okula katılmalarına açıkça izin verdi. İnsanların, arkadaşlarla çevrili kendi kendine yeten bir hayat yaşayarak felsefeyi en iyi şekilde takip edebileceklerini savundu. Epikür’ün felsefi öğretisi olan Epikürcülük insanın mutlu bir yaşam sürmesine yardımcı olmanın felsefenin amacı olduğuna dikkat çekti. Epikür hayatta tedbir ve ihtiyatı tavsiye etmiştir.
