Nükleer enerji halen yararlı mı yoksa zararlı mı çözemediğimiz bir enerji türüdür. Atom çekirdeklerinin kaynaşması, tepkimeye girmesiyle ortaya çıkan enerjidir. Einstein enerjinin miktarını ayarlamadaki en bilindik formülünü, e=mc2’yi bularak enerjiyi kontrol altına almayı sağlamıştır. Şimdiler de farklı alanlarda kullanılmak üzere santraller kuruluyor. Peki tahmin ettiğimiz kadar kullanışlı mı ya da korktuğumuz kadar çevreye ve bize zararlı enerji kaynağı mı? Uluslararası düzeyde bitmeyen ve günümüzde büyük tartışma söz konusu olan nükleer enerji hakkında sizlere detaylı bilgiler hazırladık.
1. Güvenilirlik
Nükleer enerji “çekirdek enerjisi” de denilen atomların tepkimeye girmesi, birleşmesi ve parçalanması ile ortaya çıkan enerjidir. Atomlar arasında devamlı bir zincirleme tepkime meydana gelir. Bu sayede devamlı olarak bir doğa olayının engeline takılmadan enerji üretilebilir. Ayrıca santrallerin kapladıkları alan diğer enerji üretimi yapan santrallere göre çok daha küçüktür. 72 saat boyunca insan müdahalesi olmadan çalışmaya devam edebilirler. Uluslararası düzeyde halen bitmeyen bir tartışma olan nükleer enerji santrallerinin güvenilirliği araştırmalarına devam ediliyor. Bazı araştırmalara göre reaktör 9 şiddetindeki bir depreme dayanıklıdır. Reaktörün bulunduğu bina ise 400 tonluk bir cismin düşmesinde bile sorun yaratmıyor. Bir kaza veya atıkların doğru saklanmaması durumu olmadığı sürece güvenilir bir enerji kaynağı olarak görülüyor.
2. Maliyet
Santralin yapımı ve atıkların saklanmasındaki maliyet yüksek olmasına rağmen nükleer enerji santralleri aracılığıyla üretilen elektrik daha ucuzdur. Fakat santrallerin kurulmasından önce yatırımı, işletmesi, bakımı ve yakıt maliyetlerinin düşünülmesi gerekir. Santraller için ilk yatırımdan sonraki 5-10 yıl arasındaki yapım süresi de hesaba katılmalıdır. Olası kazalara engel olmak için ise mühendislik hizmetlerine ve çalışanların eğitim masraflarına önem verilmelidir. Bunların dışındaki maliyetler güvenlik, onarım, yakıt zenginleştirme, atıkların saklanmasıdır.
3. Enerji Üretimi
Nükleer enerji santrallerinin çalışma biçimi atomların reaktörlerde bölünmesi ile oluşan ısıdan üretilir. MAGNOX Tipi, PWR Tipi, BWR Tipi şeklinde nükleer enerji santrali çeşitleri bulunmaktadır. Tepkime sonucunda ortaya çıkan ısının hareket edecek bir mekanizmayı çalıştırması ile enerji üretimi sağlanır. MAGNOX Tipi santrallerde ısıdan ortaya çıkan buhar ile türbo-alternatörleri çalıştırılarak enerji üretilir. PWR Tipi santrallerde soğutmada su sistemi kullanılır. Nükleer enerji için daha çok tercih edilen BWR Tipi santrallerde ise soğutmadaki buhar fazladan bir sisteme uğramadan enerji üretimine yönlendirilir. Aynı zamanda nükleer enerji santralleri kesintiye uğramadan ve çok daha yüksek ölçüde enerji üretimini karşılamaktadır.
4. Hammadde
Nükleer santrallerin temel maddesi uranyum ve toryumdur. Uranyum nükleer enerjisi için yakıt olarak kullanılır. Toryum ise fisil izotoplar denilen maddeler birlikte kullanıldığında yakıt olabilir. Nükleer santrallere asıl hammadde olarak kullanılan uranyum, doğada tek olarak bulunmaz. Farklı elementlerin birleşiminden uranyum oluşmuştur. Aslında sadece dokunulduğunda radyasyona maruz kalınabilen uranyum minerali, ancak parçalandığında kendiliğinden radyasyon yaymaya başlar. Yüksek bir yoğunluğa sahiptir ve ısıtıldığında yanabilir. Uranyumun toprağa veya suya karışmasıyla buna maruz kalan bitkilerden beslenildiğinde kimyasal etkiler nedeniyle hastalıklara sebep olabilir.
5. Küresel Isınma
Nükleer santrallerde karbon ve sera gazı salınımı yoktur. Sera gazı, elektrik ihtiyacı için kömür, petrol, doğal gaz gibi fosil yakıtların kullanılmasıyla atmosfere salınan zararlı karbondioksit, metan, azotdioksit, CFC, ozon gibi gazlardır. Uluslararası düzeyde bitmeyen tartışma nükleer enerji santralleri bu tarz bir sera gazı salınımı yapmadıkları için küresel ısınmaya karşı etkilidir. Atmosfer üzerindeki sera gazı azaltılması veya sabitlenmesinde büyük rol oynarlar. Fosil yakıtlı santrallere göre daha az karbon salımı yapıldığı için iklim değişikliğinin bozulmasına sebep olmaz.
6. Tehlikeli Atıklar
Nükleer santrallerde düşük, orta ve yüksek seviyelerde radyoaktif atık çıkmaktadır. Daha önceden bu atıklar ya denize dökülüyor ya da yeryüzüne yakın bir biçimde toprağa gömülüyordu. Şimdilerde ise düşük ve orta seviyedeki atıklar belli bir süre beklenerek radyoaktif seviyeleri düşürülüyor. Kullanılmış yakıt sonrası yüksek seviyedeki atıkların bir kısmı geri kullanılabilir oluyorlar. Radyasyon seviyesi yüksek atıklar soğuma gerektirecek kadar sıcaktır. Bu nedenle su havuzlarında bekletildikten sonra belirli kuru alanlarda depolanarak bekletilirler. Daha sonra atık olarak depolanır ya da kullanılabilir hale gelirler.
7. Nükleer Silahlar
Atom çekirdeğinin bir kimyasal tepkime ile enerji açığa çıkarmasıyla oluşan patlamayı sağlayan silahlar aynı zamanda atom bombası da denilen nükleer silahlardır. Atom bombası, hidrojen bombası, nükleer silah, fizyon bombası, füzyon bombası, termonükleer silah gibi farklı isimleri vardır. Santraller için kullanılan atom enerjisi yöntemi burada silahlar için kullanılmıştır. 1930’larda yapılma çalışmalarına başlanan atom bombaları ilk olarak ABD tarafından yapılarak Japonya’nın Hiroşima kentinde kullanılmıştır. Bu saldırı sonucunda 140.000 kişi hayatını kaybetmiştir. Atom bombası aynı zamanda patlamadan sonra radyasyon nedeniyle bir çok insanın hayatını kaybetmesine, doğan çocukların ya hastalanıp ölmesine ya da genetik bozukluklarla doğmasına sebep olmuştur.
8. Kirli Sular
Birçok nükleer enerji santrali deniz kıyılarında bulunur. Bunun nedeni ise santrallerdeki ısıyı soğutma amaçlı kullanılan suyun denizlerden çekilmesidir. Soğutma işleminden sonra kullanılan su çok yüksek derecede sıcaktır. Bu sıcak su ise genelde doğrudan denize gönderilir. Kullanımdan sonra sıcak su denizlerde termal kirliliğe neden olurken içinde bulunan radyoaktif maddelerle de denizleri kirletir. Nükleer santral kazaları olması durumunda ise radyoaktif sızıntı kaçınılmaz oluyor. Kaza üzerinden yıllar geçse bile okyanuslara karışan radyoaktif maddeler sudaki yaşamı bitirmeye devam eder. Canlıların yok olması canlı çeşitliliğindeki dengeyi kaybetmeye yol açar. Ayrıca radyasyonun suya karışması gelecek nesillere daha çok kanser riski, çocuk hastalıkları miras bırakır.
9. Kazalar
Çernobil’de santralin 4. ünitesinde yeni voltaj düzenleyicisinin test edileceği bir deney yapılırken kaza sonucu aşırı buhar üretimi nedeniyle basıncın yükselmesi patlamaya neden olmuştur. Patlamayla çevreye çok fazla miktarda radyasyon yayılmıştır. Tarihte en fazla radyoaktif madde salınan kaza olmuştur. 1979 yılında ABD’de Three Miles Adası’ndaki santralde sıcaklığın artmasına neden olan bir arıza olmuştur. Reaktör otomatik olarak kapatılmasına rağmen basıncın kontrol edilememesi sonucu çevreye az miktarda radyasyon yayılmıştır. Kazanın eğitimin ve kontrol araçlarının eksik olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Japonya’daki Fukushima Nükleer Santrali’nde, meydana gelen deprem ve tsunami sonucunda türbin binası 5 metre sular altında kalmıştır. Havaya ve suya radyasyon sızıntısı olmasına rağmen kaza sonucunda radyasyon sebepli can kaybı yaşanmamıştır.
10. Radyasyon
Nükleer santrallerin hammaddesi uranyum çıkartılırken madenlerde çalışan işçiler uranyumun yaydığı radyoaktif etkiye maruz kalabilirler. Buda akciğer kanseri gibi başka hastalıklara da yol açabilir. Bunun önlenmesi için doğru havalandırma sistemi olmalıdır. Yüksek dozda radyasyona maruz kalındığındaki belirtiler bulantı ve kusmadır. Radyasyon aynı zamanda kişinin kanının pıhtılaşmasını engeller. Nükleer santrallerdeki kazalarda yıllar içinde bile radyasyonun etkileri sürebilir. Radyasyon sebepli olarak nesiller içinde kanser, genetik bozukluklar veya farklı hastalıklar aktarılabilir.
