Bugün ilk genelkurmay başkanımız Fevzi Çakmak’ın vefatının 69. yılı. Yurtta barış ve dünyada barış olması için attığı adımlarla herkes tarafından sevgi ve saygıyla anılacak. Türkiye’nin 2 mareşalinden birisi Fevzi Çakmak’a verildi. Peki Mareşal Fevzi Çakmak kimdir? Ne kadar tanıyoruz?
İşte Fevzi Çakmak’ın Hayatı
Mareşal Fevzi Çakmak, İstanbul Rumeli Kavağı’nda Çakmakoğullarından Topçu Albayı Ali Sırrı ile Hesna Hanım’ın oğlu olarak 12 Ocak 1876 yılında dünyaya gelmiştir. İlk ve orta öğrenimini Kuleli Askeri Lisesi’nde tamamlamış. Ardından 29 Nisan 1893’da Harp Okuluna kaydolarak, 28 Ocak 1896 yılında Piyade Teğmen rütbesiyle mezun olmuştur. Mekteb-i Erkan-ı Harbiye okuluna girerek, 25 Aralık 1898 yılında Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirmiştir.
Eski adı Erkan-ı Harbiye olan Genelkurmay’ın 4. Şube’de aldığı görev sonrası 1899 yılında 3. Ordu’ya bağlı Metroviçe’nin 18. Fırkasında kurmay heyetinde vazife verilmiştir. Balkanlar’da bulunan Sırp ve Arnavut çetelerine karşı mücadelelere katıldı. Buradaki başarılarından dolayı terfiler alarak, 1907’de miralaylığa yani albaylığa yükseldi. II. Meşrutiyet 1908’de ilan edildiği sıralarda, 35. Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı. 1910’da Arnavutluk’ta çıkan ayaklanmayı bastırmak için Kosova Kolordusu’na görevlendirilmiş ve kurmay başkanlığı’na atanmıştır. 1911’de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli’den sorumlu olarak Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi. 1912 ile 1913 sıralarında Balkan Savaşı devam ederken, 21. Fırka Komutan Vekilliği ve Vardar Ordusu 1. Şube Müdürlüğü yaptı. Fevzi Çakmak, 21. Yakova Nizamiye Fırkası K. Vekilliğinde görev almıştır.
6 Ağustos 1912’de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığı’nda görevlendirilmiştir. Sırp Cephesi’nde Vardar Ordusu Harekat Şube Müdürü olarak görev almıştır. Fevzi paşanın, başarılı askeri icraatlerine rağmen, Garp Vilayetleri’nde Türk Hakimiyeti, 10 Mayıs 1913’ten itibaren sona ermiştir. Sonrasında 1913 yılında, 5. Kolordu Komutanlığı’na atanmış ve Mart 1915’te rütbesi mirlivalığa yükseltilmiştir.
1914’te başlayan I. Dünya Savaşı’nda Çanakkale, Kafkas, Suriye cephelerinde 4 yıl boyunca savaştı. 1918’de savaşın sona ermesiyle ferikliğe yükseldi.
Kurtuluş Savaşında: Fevzi Çakmak
Mondros Mütarekesi imzalandığı zaman, sağlık sebepleri ile İstanbul’da yaşamaktaydı. 24 Aralık 1918-14 Mayıs 1919 arasında Ferik rütbesiyle Osmanlı Devleti’nin eski adıyla Erkan-ı Harbiye Reisliği ve bugünkü Genelkurmay Başkanlığı görevinde bulundu. Askeri Şura üyeliği, 1. Ordu Müfettişliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hükümetlerinde Harbiye Nazırı (Milli Savunma Bakanı) olarak Şubat ve Nisan 1920 arasında görev yaptı. Anadolu’daki milli kurtuluş hareketine Harbiye nazırlığı yaparken, silah ve cephane gönderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum sergiledi.
16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgali sonrası Anadolu’ya geçmeye karar verdi. 27 Nisan 1920’de Ankara’ya ulaştı. Fevzi Paşa’yı istasyonda Mustafa Kemal Paşa törenle karşıladı. Birinci dönem TBMM’ye Kozan milletvekili olarak katıldı. İstanbul Hükümeti tarafından ulusal hareketin önderlerinden biri olarak görüldü. Nişanlarının geri alınmasına, rütbesinin kaldırılmasına ve idamına karar verildi.
3 Mayıs 1920’de eski adıyla Milli Müdafaa Vekilliğine yani Milli Savunma Bakanlığına getirildi. 24 Ocak 1921 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’nın İcra Vekilleri Heyeti Reisliğinden ayrılması üzerine, eski görevi üzerinde kalmak kaydıyla İcra Vekilleri Heyeti Reisliğine (Başbakanlık) görevine getirildi.
3 Önemli Görevi Birden Yönetti
İsmet (İnönü) Paşa komutasındaki Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde Garp (Batı) Cephesinde mağlubiyet yaşanması ve Yunanların Kütahya, Afyonkarahisar, Eskişehir’i ele geçirmesi sonrası İsmet Paşa’nın yerine TBMM tarafından Genelkurmay Başkanlığı görevine getirildi. 3 Ağustos 1921’de Başvekillik, Erkanı Harbiye Reisliği ve Milli Müdafaa Vekilliği görevlerini beraber yürütmeye başladı. Sakarya Savaşı sırasında TBMM Reisi ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa ile birlikte bizzat cephede harekatı yönetti.
14 Ocak 1922’de milli müdafaa vekilliği, 9 Temmuz 1922 yılında icra vekilleri heyeti reisliği görevlerinden ayrıldı. Genelkurmay Başkanı olarak Büyük Taarruz’un askeri planlarını hazırladı. 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin zaferle sonuçlanması sonrası, Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’ün tavsiyesi üzerine TBMM tarafından Müşirliğe yani Mareşalliğe terfi ettirildi.
Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği (Genelkurmay Başkanlığı) görevini 23 yıl yaptıktan sonra 12 Ocak 1944’te yaş haddinden dolayı (68 yaşında) emekliliğe sevk edildi. 1946 yılında Türkiye çoklu partiye geçerken, Fevzi Paşa seçimlerde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday oldu. TBMM’de 9. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi.
10 Nisan 1950’de vefat etti. Cenazesi 12 Nisan 1950 tarihinde Eyüp Sultan Camisinden kaldırıldı. Cenaze namazına yüzbinlerce vatandaş katılarak, İstanbul’daki Eyüp Sultan Mezarlığına defnedildi.
