Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

5 dk okuma süresi


Sosyal mesafe, el yıkama, dezenfektan, medikal maske… Bir yıl öncesine kadar çoğu kişi tarafından önemsenmeyen ancak günümüz dünyasının tam olarak gündemindeki bu kavramlar, pandemi döneminin tüm dünyaya kazandırdığı alışkanlıklardır. Günümüzde nasıl ki montsuz, ayakkabısız dışarı çıkılmıyorsa maskesiz de dışarı çıkmak mümkün değil. Tüm dünya salgın nedeniyle en az iki bin yıllık bir geçmişe dayanan medikal maskelerle mecburen tanışmış durumda. Ancak daha ayrıntılı olarak tanışmak için, pandemi döneminin şüphesiz olmazsa olmazı medikal maskelerin tarihi ve gelişimine gelin hep beraber göz atalım.

1. Medikal Maskelerin Önemi

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Yaklaşık bir yıldır etkisi altında olduğumuz pandemi krizi sırasında, medikal yüz maskelerinin etkisiz olduğu tartışılmıştır. Ancak Asyalılar asırlardır kalabalık içine gireceklerinde maske takmaktadır. Bu yüz korumasının onlar için salgından önce de sıklıkla kullanılan bir yöntem olması ve salgınlara alışkın olmaları, böylesine kitlesel bir yayılımı birçok ülkeye göre daha hızlı kontrol altına alabilmelerini sağlamıştır. Hong Kong ile New York gibi iki büyük metropol kıyaslandığında; korona virüsü salgını Hong Kong’da değil, Amerika’da yıkıcı etkiler doğurmuştur. Tek başına bu gerçek ele alındığında bile maskelerin aslında ne kadar etkin ve işlevsel olduğu kanıtlanmaktadır.

2. Medikal Maskelerin Amacı

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Temel anlamda medikal maskeler solunum yoluyla bulaşabilecek hastalıklar, virüs ve bakteri gibi enfeksiyonlardan korunmayı amaçlamaktadır. Ağız ve burunun solunumda ilk giriş yeri olması, enfeksiyon ve hastalıklara maruz kaldığında vücuda olumsuz etkiler doğurabilmektedir. Ağız ve burnu örten bu medikal maskelerle bireysel anlamda korunmak mümkün hale gelmektedir. Pandemi dönemlerinden önce medikal maskeler cerrahi müdahaleler, bulaş riski taşıyan hastaların tedavisi sırasında sağlık çalışanlarının ve hastaların enfeksiyondan etkilenmemesi gibi amaçlarla kullanılmaktaydı ve kullanılmaya devam etmektedir.

3. Bilinen İlk Maskeler

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Solunum sağlığını korumanın bir yolu olarak yüz maskelerinin tarihi en az iki bin yıl önceye dayanmaktadır. 23-79 yılları arasında yaşamış olan Pliny the Elder isimli Romalı filozof, zinober mineralini ezerken çıkan solunum için zararlı olan tozu filtrelemek için hayvan mesane derilerini ve o zamanlar maddelere renk verilmesinde etkin olan civa sülfürü kullanmıştır. Buna benzer kullanımları 13. yüzyılda Çin’deki Yuan Hanedanlığının da kullandığına dair kanıtların olduğu bilinmektedir. Marco Polo’nun keşif notlarında; Çin İmparatorunun hizmetçilerinin, hazırladıkları yiyeceklere nefeslerinin bulaşmaması için ağız ve burunlarını ipek eşarplarla kapattıkları yazılmaktadır.

4. Veba Salgınında Maskeler

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Avrupa’da ve hatta insanlık tarihinde kaydedilmiş olan en ölümcül salgın olan veba, “Kara Veba” veya “Kara Ölüm” gibi isimlerle de bilinmektedir. 14. yüzyılın başlarında patlak veren veba salgını maskelerin yaygın olarak kullanılmasına neden olmuştur. Yaklaşık iki yüz milyon kişi bu salgında ölmüş uzun yıllar etkileri sürmüştür. 17. yüzyıldaki bir başka veba salgınında kullanılan “Gaga Maskesi” salgının simgesi haline gelmiştir. Maske Fransız doktor Charles de Lorme tarafından icat edilmiştir. Yüzün tamamını kaplayan maskenin göze denk gelen kısmı camla kaplanmış ve gaga kısmına da baharat ve güzel koku vermesi için aromalarla doldurularak kullanılmıştır.

5. 1800 Yıllarında Maske

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Fransız mikrobiyolog ve kimyager Louis Pasteur’un 1860’lı yıllarda “pastörizasyon” yöntemini keşfetmesiyle mayalanma sırasında olduğu gibi bulaşıcı hastalıklarda da mikroorganizmaların etkin olduğunun bilincine varılmıştır. İnsanların nefes alırken solunum yoluyla havadaki bu zararlı mikroskobik canlıları vücutlarına alabileceği riskinin fark edilmesi üzerine, bulaşmayı kontrol altına alabilmek adına doktorlar tarafından pamuklu maskeler önerilmiştir. Pandemi döneminin olmazsa olmazı medikal maskelerin tarihi, bu adımla gaga maskelerden günümüzde kullanılan şekline evrimleşme yolcuğuna başlamıştır.

6. 1900 Yıllarında Maske

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

19. yüzyılın bitiminden 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde Polonyalı cerrah Johann Mikuliczve Alman bakteriyolog Carl Friedrich Flügge, hastalık oluşturan mikropların damlacık halinde tükürük veya mukusla solunum sırasında bulaşabileceğini kanıtlamışlardır. Bu bilgiden yola çıkarak cerrahi müdahalelerde ağız bandajı olarak nitelendirdikleri, burun ve ağzı örtüp kulaklara asılabilen yüz maskesini kullanmaya başladılar. Ayrıca 1905’te Amerikalı doktor Alice Hamilton hastaların konuştuklarında, öksürdüklerinde veya ağladıklarında dışarı attıkları mikroplara dikkat çektiği yazısında, hemşire ve doktorların ameliyat sırasında maske takmasını önermiştir.

7. İspanyol Gribinde Maskeler

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

1918 yılında başlayıp yaklaşık iki yıl süren İspanyol gribi, beş yüz milyondan fazla kişiye bulaşmış ve elli milyon dolaylarında kişinin ölümüne sebebiyet vermiştir. İnsanlık tarihinin bilinen en büyük salgınlarından biri olan İspanyol gribi sırasında hem sağlık görevlileri hem de halktan kişiler maske kullanmak zorunda kalmışlardır. Salgının yoğun olarak görüldüğü Amerika’nın bazı eyaletlerinde toplu taşımalarda ve iş yerlerinde maske takmak zorunlu olmuş, virüs bulaşan hastalara da evde kalmaları ve kendilerini izole etmeleri söylenmiştir. Pandemi döneminin şüphesiz olmazsa olmazı medikal maskelerin tarihi ve yaygın kullanımında İspanyol gribi süreci de dikkat çekmektedir.

8. Yıkanabilir ve Sterilize Edilebilir Maskeler

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

Cerrahi maske ilk olarak 1920’lerde Almanya ve Amerika’da ameliyathanelerde kullanılmaya başlanmıştır. 1930’lu yıllara gelindiğinde medikal yüz maskelerin bulaşıcı hastalıklardaki rolü üzerine araştırmalar dört bir yandan devam etmiştir. 1940’larda ise yıkanabilir ve sterilize edilebilir formda maskeler kabul görmüştür. Bu şekliyle maskelerde katmanlar halinde bulunan gazlı bezlerin değiştirilmesi baz alınmıştır. Buradaki amaç ise tıp alanında yaşanan gelişmelerle maske kullanımı zorunluluk halini almış olduğundan; dönemin kısıtlı imkanlarıyla, henüz portatif halde bulunmayan medikal yüz maskelerinde hijyenin korunması sağlanmaya çalışmak olmuştur.

9. Tek Kullanımlık Maskeler

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

1969 yılına gelindiğinde bir hastane yöneticisi, şırıngadan tepsiye tüm cerrahi aletlerin tek kullanımlık olması şeklinde dönüştürmek istemiştir. Maskelerin tek kullanımlık olarak kullanılmasını da kapsayan bu sistemde amaç, malzemelerin kullanıldıktan sonra atılması sayesinde hijyen açısından sterilize etmekten daha sağlıklı olmasıdır. Tek kullanımlık medikal maskelerin kabul görmesindeki başka bir etken de kullanışlı olması ve sağlık çalışanlarına sağladığı kolaylıklar sayesinde, çalışanlar tarafından bu tek kullanımlık maskeye yoğun talep olmuştur. Pandemi döneminin şüphesiz olmazsa olmazı medikal maskelerin tarihi gelişiminde tek kullanımlık maskeler yeni bir soluk getirmiştir.

10. Hava Kirliliğinde Maske

Pandemi Döneminin Şüphesiz Olmazsa Olmazı Medikal Maskelerin Tarihi

20. yüzyılda sanayileşmenin artmasıyla hava kirliliği oluşmaya başlamış ve halk sağlığını tehdit eden başlıca nedenlerden biri olmuştur. Kalabalık metropollerdeki ısınma ve ulaşım ihtiyaçlarında kullanılan yakıtlar, aktif haldeki sanayi merkezlerinin atıkları gibi nedenlerle atmosferin kirlenmesi sonucu hava kirliliği baş göstermektedir. Sanayileşmenin yüksek ve popülasyonun yoğun olduğu kalabalık şehirlerde sık olarak rastlanan hava kirliliğinden korunmak için de medikal maskelerin kullanıldığı görülmektedir. Özellikle tüm dünyanın imalathanesi sayılan Çin’de ve diğer birçok kalabalık ve sanayileşmiş Asya ülkesinde halk maske takarak sokağa çıkmaktadır.


Bu içeriğe ifadenle renk ver!

Beğen Beğen
3
Beğen
Mutlu Mutlu
1
Mutlu
Eğlenceli Eğlenceli
0
Eğlenceli
Üzgün Üzgün
0
Üzgün
Olamaz Olamaz
0
Olamaz
Kızgın Kızgın
0
Kızgın
Komik Komik
0
Komik
İlginç İlginç
1
İlginç

Yorum bırak