Osmanlı Devleti, 1299-1922 yılları arasında hüküm sürmüş ve cihan imparatorluğu kurmuş Müslüman bir Türk devletidir. Bilecik Söğüt’te Osman Gazi’nin kurduğu ve toprakları üç kıtaya yayılan bu imparatorluk, Orta Çağ’dan Yakın Çağ’a kadar varlığını sürdürmüştür. 1453 İstanbul’un fethiyle beraber yükselme dönemine giren Osmanlı Devleti, sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümünden sonra (1579) duraklama dönemine girmiştir. Duraklama döneminde tımar sisteminin bozulması, iç isyanlar ve özellikle yeniçeri isyanlarıyla meşgul olan Osmanlı Devleti, coğrafi keşiflerin başlamasıyla beraber, ticaret gelirlerinde de problemler yaşamıştır. Bu içeriğimizde sizlere Osmanlı Devleti duraklama dönemi padişahlarının özellikleri hakkında bilgiler paylaştık. Keyifli okumalar!
11. III. Murat (1546-1595)
Osmanlı Devleti’nin on ikinci padişahı olan III. Murat, II. Selim’in Nurbanu Sultan’dan olan en büyük oğludur. Yirmi bir yıllık saltanatı döneminde, İran ve Avusturya ile savaşlar yapılmış, Azerbaycan ve Gürcistan’a kadar fetihler gerçekleştirilmiştir. Lehistan’daki otorite boşluğunu iyi değerlendiren padişah, Lehistan’ı himayesi altına almıştır. Fas’ın Osmanlı Devleti’ne bağlanması dönemin en önemli olaylarındadır. Ünlü Sadrazam’ı Sokullu Mehmet Paşa’nın öldürülmesiyle beraber sadrazam olmak isteyenler arasında iktidar mücadelesi devlete zarar vermiştir. 1593 yılında başlayan Avusturya ile savaş devam ederken padişah, 17 Ocak 1595 tarihinde vefat etmiştir. Bazı kaynaklar III. Murat’ın ölmeden önce ciddi bir soğuk algınlığı geçirdiğini, mesane ve mide problemlerinin olduğunu yazmaktadır. Cömert, neşeli, ihtişamlı giysiler giyen, mücevherleri seven, iyi ata binen ve iyi silah kullanan, musiki ve raksı çok seven bir padişah olarak bilinmektedir.
12. III. Mehmet (1566-1603)
Duraklama dönemi Osmanlı Devleti padişahları içerisinde özellikleri bakımından önce çıkan III. Mehmet, on üçüncü padişah olarak karşımıza çıkmaktadır. Sancak sisteminde sancağa çıkan son padişah olan III. Mehmet, Eğri ve Kanije kalesini fethettiği için ona Eğri Fatihi unvanı verilmiştir. Haçova Savaşı, Avusturya’ya karşı kazanılan son büyük zafer olarak tarihe geçmiştir. Dönemindeki Celal’i İsyanları’na karşı çok sert önlemler almıştır. İç karışıkların çok fazla yaşandığı bu dönemde, melankolik bir mizacı da olan III. Mehmet, 20 Aralık 1603 tarihinde vefat etmiştir. Bazı kaynaklar kalp krizi ve mide problemine bağlı öldüğünü yazmaktadır. Sakin, dindar, çok çabuk üzülebilen, kısa boylu, metanetini koruyamayan, avdan hoşlanan ve daima kılıç yay ile dolaşan bir padişahtır. Adli mahlası ile şiirler yazan padişah, kendisine sunulan edebi eserlerle yakından ilgilenmiştir.
13. I. Ahmet (1590-1617)
Sancağa gitmeden tahta çıkan ilk Osmanlı sultanı olan I. Ahmet, tahta kaldığı süre boyunca hiçbir sefere katılmamıştır. On dört yaşında tahta geçen padişah Celali İsyanları’nı, Kuyucu Murat Paşa’nın etkisiyle bastırmıştır. Bu dönemde imzalanan Zitvatorok Antlaşması ile Avusturya Arşidükü’ne karşı olan siyasi üstünlük sona ermiştir ve bazı tarihçilere göre bu antlaşma ile büyüme sona ermiştir. Ekber ve Erşed sistemi ile kardeşi katli kanunu kaldırmıştır. Elli bir gün süren mide hastalığı ile mücadele eden padişah I. Ahmet, 22 Kasım 1617’de tifüs hastalığından vefat etmiştir. Zevküsefaya değer vermeyen, halkın sevdiği, hayır sahibi dindar bir padişah olan I. Ahmet, sert tabiatlıdır; av ve cirit gibi oyunlara da meraklıdır. Osmanlı Devleti’nin sembolik bir yapısı olan Sultan Ahmet Camii onun döneminde inşa edilmiştir. Kâbe duvarları için İstanbul’dan ustalar göndermiş ve kutsal topraklara sahip çıkmıştır. Edebiyata ilgi duyan padişah, Bahti mahlası ile şiirler yazmış ve eserlerini Divan’da toplamıştır.
14. I. Mustafa (1592-1639)
Osmanlı Devleti’nin on beşinci padişahı olan I. Mustafa, babadan oğula geçen veraset sisteminin aksine kardeşi I. Ahmet’ten sonra hükümdar olmuştur ve iki kez tahta çıkmıştır. İlk saltanat dönemi toplamda 96 gün süren padişah, psikolojik rahatsızlığından dolayı Ekber ve Erşed sisteminin getirdiği şartları sağlayamadığı gerekçesiyle tahttan indirilmiştir. Yeğeni II. Osman’dan sonra tekrar tahtın başına geçen padişah, devlet işleriyle pek ilgilenmemiştir. Bazı tarihçiler padişahın aklında hafif bir hiffet bulunduğunu, tahtın kendisine iyi geleceğini düşündükleri için tahtta ısrar edildiğini söylemiştir. Padişah I. Mustafa’nın ikinci saltanat dönemi 1 yıl 3 ay 22 gün sürmüştür ve tahttan indirildikten sonra on beş yıl kafes hayatı yaşamıştır. Solgun bir yüz yapısı, iri gözlü ve donuk bakışlı bir padişahtır ve kafes hayatı onu giderek bedbin bir hale getirmiştir. Padişah-ı Veli olarak anılan I. Mustafa, 20 Ocak 1639‘da sara krizi sebebiyle vefat ettiği söylense de ve bu ölümde IV. Murat’ın emri olup olmadığı da şüphede kalmıştır.
15. II. Osman (1604-1622)
Özellikleri açısından duraklama dönemi padişahları içerisinde önemli bir şahsiyet olan Genç Osman adıyla da bilinen II. Osman, çocuk yaşlarındayken tahta geçmiştir. Tahsil hayatı çok verimli geçen padişahın Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve İtalyanca gibi dilleri bildiği söylenir. Saray dışı bir evlilik gerçekleştiren padişah, bilinen usullerin dışında hareket etmiştir. Çeşitli seferlerde bulunan padişah, yeniçerilerin gayretsizliğini görmüş ve orduda yenileşme hareketleri kapsamında yeniçerileri kaldırmak istemiştir. Ulemanın da desteğini alan yeniçeriler, Haile-i Osmaniye (Osmanlı Faciası) adı da verilen olayın sonunda padişah II. Osman’ı boğarak öldürmüştür. Yedikule Zindanları’nda katledilen padişahın, öldüğüne delil olarak burun ve kulaklarının kesilerek saraya getirildiği söylenmektedir. Genç Osman, cesur, tarihe imrenerek bakan, sert tabiatlı, sık sık halk arasına karışan bir padişahtır. Islahatçı bir anlayışı olan padişahın, yeni ordu kurmak, devşirmeler yerine Türk milletinden devlet adamlarının gelmesi, başkenti İstanbul’dan Bursa’ya taşımak gibi radikal fikirleri olan birisidir. Farisi mahlasıyla şiirler yazmış edebiyatla yakından ilgilenmiştir.
16. IV. Murat (1612-1640)
Bağdat ve Revan Fatihi olarak bilinen IV. Murat, on yedinci Osmanlı padişahı olarak tahta geçmiştir. Akıl dengesi bozuk gerekçesiyle tahttan indirilen amcası I. Mustafa’nın yerine küçük yaşta hükümdar olmuştur. Saltanatının ilk yıllarında annesi Kösem Sultan, padişahın küçük ve tecrübesiz olmasından dolayı saltanat naibi olarak devleti yönetmiştir. Bir süre sonra idareyi tamamen eline alan padişah, İstanbul yangınlarının sıkça yaşandığı bir dönemde tütün ve kahveyi yasaklamış, birçok kahvehaneyi de yıktırmıştır. 1638 yılında Bağdat Seferi ile şehri, yeniden Osmanlı’nın mülkü haline getirmiştir. Sert, disiplinli, hafızası oldukça kuvvetli, okçuluğa özel merakı olan ihtiyatlı bir padişahtır ve Osmanlı’nın duraklama döneminde bir toparlanma havası estirmiştir. Revan Seferi sırasında siroz veya nikris hastalığı nedeniyle sağlık problemleri yaşayan padişah yirmi yedi yaşındayken vefat etmiştir. Devlet idaresindeyken ekonomik durumlarla ilgilenen padişah, Koçi Bey’e risaleler hazırlatmış, devletinin zayıflığının sebeplerini araştırmaya başlamıştır. Edebiyatla ilgilenmiş ve Muradi mahlası ile şiirler kaleme almıştır.
17. Sultan İbrahim (1615-1648)
On sekizinci Osmanlı padişahı olan Sultan İbrahim, tahta geçtiği yıllarda iç karışıklıklar ile mücadele etmiştir. Diğer Osmanlı padişahları ve şehzadelerinin ölümü padişahın ruh dengesini bir hayli sarsmıştır. Sekiz yıllık saltanat döneminde, IV. Murat dönemine göre daha sakin bir devlet yönetimi tavrını takınmıştır. Girit Seferi’nden sonra otoritesi artmış olan padişah, savruk harcamalar yapmış ve halka ek vergiler getirmiştir. Mücevhere meraklı olan Sultan İbrahim, mali dengesizliklerden çıkan bir isyan sonucunda tahtı oğlu IV. Mehmet’e bırakmak zorunda kalmıştır. Oğlu tahta geçtikten sonra rivayet odur ki kapatıldığı odada on gün kalmış, sabah akşam feryad ü figan ederek inlemiştir. Sultan İbrahim’in tekrar tahta çıkma çabaları nafile kalmış ve oğlu tarafından idam fermanıyla boğdurulmuştur. Bazı tarihçilerin ortaya attığı ifadeyle Deli lakabı verildiği söylenmektedir. Kadınlara ilgisiyle de bilinen padişah, İstanbul’da en iri kadını bularak bazı yerlerin gelirlerini ona vermiştir.
18. IV. Mehmet (1642-1693)
Ava düşkün olmasından dolayı Avcı lakabıyla anılan IV. Mehmet, Kanuni’den sonra en süre hükümdarlık yapan on dokuzuncu Osmanlı padişahıdır ve hükümdarlığı altı yaşında başlamıştır. Devletin giderek artan mali problemlerini gidermek amacıyla ilk denk bütçeyi de hazırlayan Tarhuncu Ahmet Paşa’yı sadrazamlığa getirmiştir. Gereksiz harcamaları ve giderleri kısarak bir toparlanma evresini başlatmıştır. Askerlere ayarı düşük para verilmesinden kaynaklanan isyanda otuz tane devlet adamı Sultanahmet meydanında çınar ağacına asılmıştır; bu olaya Vaka-i Vakvakiye adı verilmiştir. Sonraları sadrazamlığa getirilen Köprülü Mehmet Paşa ve oğlu Fazıl Ahmet Paşa devleti toparlamış ve duraklama içinde bir yükselişe vesile olmuşlardır. İyi bir eğitim almış Osmanlı padişahı değildir; tarihe düşkün, iyi kalpli, cömert, çok çabuk sıkılan bir karaktere sahiptir.
19. II. Süleyman (1642-1691)
Şehzadeliğinde iyi bir eğitim almış olan II. Süleyman, Osmanlı devletinin yirminci padişahı olarak tahta çıkmıştır. Kafes usulünden dolayı kırk yıl tahta geçmeyi bekleyen II. Süleyman, en uzun süre veliaht olarak beklemiş padişahtır. Kendisinden önceki padişah döneminde yaşanan ağır toprak kayıpları ve ekonomik sıkıntılarla baş etmeye çalışmıştır. Viyana üzerine sefere çıkmış ve kazandığı başarılarla ordunun moralini yükseltmiştir. Macaristan üzerine sefere çıkarken hastalanan padişah İstiska hastalığının da verdiği bitkinlikle mücadele etmiş, 22 Haziran 1691’de vefat etmiştir. Şehzadelik yıllarında sülüs ve nesih gibi sanatlarda eğitimler almıştır. Uzun hapis hayatından dolayı kırılgan olan padişah, ikram etmeyi seven, iyi niyetli, sefa ve eğlenceden uzak, dindar birisidir. II. Süleyman, ölümüne kadar var olan çocuklarını erken yaşlarda kaybetmiştir; ondan dolayı tahtı kardeşi II. Ahmet’e geçmiştir. İstanbul yangınlarında zarar gören camileri kısa zamanda onarmış ve ihya etmiştir.
20. II. Ahmet (1643-1695)
Osmanlı Devleti’nin yirmi birinci padişahı olarak hükümdar olan II. Ahmet, ileri düzeyde birkaç dil bilen bir padişahtır. Hükümdarlığının ilk yıllarında Avusturya ile savaş devam ederken en güvendiği sadrazamı olan Köprülü Fazıl Mustafa Paşa şehit düşmüştür. Bir yandan Venedik ile de savaşlar devam etmiş bu dönemde Sakız adasına asker çıkartılıp ada ele geçirilmiştir. Padişah II. Ahmet, çok merhametli, vatanperver, hiddetli ve halkının menfaatini hep düşünen bir kişiliğe sahiptir. Hastalığı şiddetlense bile devlet işlerini aksatmadan yerine getirmeye çalışmıştır. Ekonomik sıkıntılarla mücadele eden padişahın döneminde Cibali, Ayazma Kapısı ve Bedesten gibi önemli yangınlar meydana gelmiştir. Sık sık tebdil kıyafet ile halk arasına karışmış, meselelerde istişare etmekten kaçınmamış, sanatçının yanında durmuş ve hatta sanatıyla yakından ilgilenmiş bir padişah olarak bilinmektedir.
21. II. Mustafa (1664-1703)
Osmanlı Devleti’nin duraklama döneminin son padişahı olan II. Mustafa, yirmi ikinci Osmanlı padişahı olarak tahta oturmuştur. Avusturya üzerine düzenlenen seferler devam ederken ve bir yandan da Venedik ile savaşılmıştır. Üçüncü Avusturya seferinde alınan yenilgiden sonra şartları çok ağır olan Karlofça Antlaşması imzalanmıştır ve büyük ölçüde toprak kaybedilmiştir. “Zevk ve safa bana haram olsun.” diyen padişah zamanla devlet işlerini sadrazamlara bırakmış, bu durumdan ordu hoşnutsuz olmuştur. Uzun süre İstanbul’dan ziyade Edirne’de kalan padişah çıkan isyan sonucunda tahttan indirilmiştir. II. Mustafa, orduların başında sefere çıkan son padişahtır ve çok sevdiği Edirne’de 29 Aralık 1703’te vefat etmiştir. Musiki ile ilgili, hat sanatında başarılı, ok ve ciritte hamaratlı, adaletli bir padişah olarak bilinmektedir.
