Günümüzde bilimin ışığı her geçen gün daha da parlaklaşıyor; teknoloji, tıp, astronomi ve daha birçok alanda elde edilen ilerlemeler insanlığı yeni ufuklara taşıyor. Ancak, bu bilimsel aydınlıkla birlikte, insan ruhunun derinlikleri hala örtülü bir gizem olarak varlığını sürdürüyor. Modern tıp, nöroloji ve psikoloji alanındaki ilerlemeler, zihinsel ve duygusal süreçleri daha iyi anlamamıza yardımcı olsa da, insanın içsel dünyası hâlâ tam olarak çözülememiş bir muamma gibi duruyor. Biz de insan ruhuna ışık tutulmuş bir alandan bahsedeceğiz. Halk arasında objeleri çalmaya yönelik dürtüleri bastıramamak olarak da bilinen, kleptomani hastalığından. Kleptomanlar için önyargılar ve yanlış anlaşılmalar olabilmekte. Bu yüzden kleptomani hakkında bilinçli olup nedenlerini, belirtilerini ve neyle mücadele ettiklerini anlamamız, onlar ile sağlıklı iletişim kurmamız adına önemli. İçeriğimizi de bu amaçlar doğrultusunda oluşturduk. Keyifli okumalar!
1. Kleptomani Kelimesinin Anlamı
Dürtü kontrol bozukluklarından biri olan kleptomani hastalığı, etkilediği bireyler için birer ciddi iç mücadeleye neden olabilir. Hastalığı derinlemesine incelemeden önce, gelin hep beraber ismini nereden aldığına bakalım. Kleptomani kelimesini incelediğimizde kökeninin Yunancaya dayandığını görürüz. Kleptomani kelimesinin kökeni, “kleptes” kelimesinden gelir, bu da hırsız, gizlice el koymak veya çalan kişi anlamlarına gelmektedir. “Mania” kelimesi ise, takıntı ya da dürtü manasına gelir. Bu iki kelimeden oluşan kleptomani kelimesi anlam olarak, çalma dürtüsü veya hırsızlık takıntısı olarak ifade edilebilir. Kleptomani adı ilk defa İsveçli Doktor Andre Matthey tarafından 1816 yılında tanımlandı ve 1838 senesinde şu anki ismini aldı.
2. Psikolojide Kleptomani
Kleptomani bir tür ruhsal hastalıktır. Psikoloji ve psikiyatri literatüründe yer edinen bu rahatsızlık, bir tür dürtü kontrol bozukluğudur. Kleptoman bireyler, istekleri dışında, kontrol edemeyecekleri bir şekilde eşya çalma davranışı ve dürtüsü sergilemesi ile karakterizedir. Toplumda bu konu hakkında bilinçlenmeyen insanlar, kleptoman bireyleri anlayamayıp onları suçlu gözüktüğü bir durum ile yargılayabilir. Bu nedenden dolayı, psikolojide kleptomaniyi anlamak ve bu konuda farkındalığı arttırmak oldukça önemlidir. Kleptomani hastalarının suçlu olmadığını anlamalı, ayrıca bu durumun onlar için kontrol edilemez bir rahatsızlık olduğunu unutmamalı ve onlara olabildiğince anlayış ile yaklaşılmalıdır.
3. Kleptomaninin Belirtileri
Kleptomanlar, içlerinden gelerek yükselen güçlü ve kontrol edilemeyen bir dürtü ile eşya çalma ihtiyacı hissederler. Genelde planlı olmayan bu çalma işleminde, eşyanın değeri veya işlevleriyle pek ilgilenmezler. Onlar için önemli olan o çalma dürtüsüdür. Bahsettiğimiz çalma dürtüsü oluştuğunda hissettikleri şey gerginlik, endişe ve uyarılma hissidir. Çalma işlevi sırasında kendilerini bundan zevk almış, rahatlamış ya da tatmin olmuş hissedebilirler. Fakat daha sonrasında yaptıklarından kendini sorumlu hissetme, tutuklanma duygusu, pişmanlık duyma hatta kendinden utanıp nefret etmeye kadar giden zorlu duygularla mücadele ederler. Çalma dürtüsünün tekrar geri gelmesiyle birlikte kleptomani döngüsü baştan başlar.
4. Kleptomanların Çaldığı Şeyler
Dizilerde ya da filmlerde hırsızların, çalacakları şeylerin büyük bir değerde olduğunu ve onu çalarken de büyük bir plana ihtiyaç duyduklarını izlemişsinizdir. Kleptomanların ise bunların hiç birine ihtiyacı yoktur. Plansız gerçekleştirdikleri bu eylemde çalınan şeyin maddi açıdan bir değeri yoktur. İhtiyacı olmamasına rağmen, o an ki dürtüsüne karşı koyamayıp o nesneyi çalabilirler. Değerli eşyaları çalmadıkları gibi bu eylemi gerçekleştirmeden önce zarar verme, intikam ve benzeri gibi duygular beslemezler. Dolayısıyla çoğunlukla para gibi değerli şeyler çalmazlar. Rastgele ve dürtüsel olan bu hareketleri genellikle mağazalarda, alışveriş merkezlerinde, arkadaşlarının evinde ya da diğer kamusal alanlarda baş gösterebilir. Çalınan eşyalar: kalem, süs eşyaları, defter, ruj, takı gibi şeyler olabilir.
5. Kleptomaninin Nedenleri
Kleptomani rahatsızlığına sahip olan insanları tetikleyen şeylerin tek bir nedene bağlanması mümkün değildir. Birçok farklı nedeni olabilir. Dürtü kontrol bozukluğu olan bu kişilerin, serotonin salgısı dediğimiz mutluluk hormonunun yetersiz olması kleptomaniye yol açabilir. İnsanın stres, kaygı ve depresyon gibi muzdarip olduğu duygusal sıkıntılar, bireyin içgüdülerini kontrol etmesini zorlaştırarak çalma dürtüsünü tetikleyebilir. Bu hastalık yetişkin bireylerde görülebileceği gibi çocuklarda da görülebilir. Çocuklar ise ebeveynlerinin, arkadaşlarının ya da toplumun ilgisini çekmeye çalışması ve önemsenmek istemesinden kaynaklı nedenlerle çalma dürtüsünü tetikler. Çalma hastalığı nörolojik bir sebepten dolayı gerçekleşeceği gibi yasağa duyulan merakta bu eylemi tetikleyebilir.
6. Kleptomani İle Hırsızlığın Farkı
İki kavram arasındaki fark kendini, davranışların motivasyonunda ve kontrol edilebilirlikleri açısından gösterir. Motivasyon ve kontrol edilebilirlik kavramını açıklayalım. Önceden de bahsettiğimiz gibi kleptomani rahatsızlığının objeleri çalmaya yönelik dürtüleri bastıramamak olduğundan bahsetmiştik. Hırsızlık ise çalma eyleminin, motivasyona ve planlamaya dayalı olduğu bir suç davranışıdır. Hırsızlar maddi veya kişisel kazanç elde etmek, çaldıklarını kullanmak ya da satmak gibi nedenlerle eylemini gerçekleştirir. Kleptomani de ise böyle bir amaç yoktur, eşyanın değeri ya da kullanımı ile ilgilenmezler. Kleptomanlar çaldıklarını kullanmazlar veya bu davranışının sonuçlarından zevk duymazlar. Çaldıkları eşyaları fark ettirmeden yerine koyma, sevdiklerine verme ya da saklama davranışını gösterebilirler.
7. Kleptomani İle Anılan Hastalıklar
Kleptomani hastalığı, psikolojide dürtü kontrol bozuklukları arasında sınıflandırılmaktadır. Bu rahatsızlık, özellikle OKB ve bağımlılık bozuklukları gibi diğer psikiyatrik hastalıklarla benzerlikler taşır. Bu nedenle kleptomaninin eşlik ettiği hastalıklar olarak: obsesif-kompulsif bozukluk, bağımlılık bozuklukları, impuls kontrol bozuklukları, yeme bozukluğu, davranış bozuklukları ya da tırnak yeme gibi rahatsızlıkları sıralayabiliriz. Ayrıca dürtü ve davranış bozukluğu olarak da bilinen bipolar rahatsızlığı, objeleri çalmaya yönelik dürtüleri bastıramamak olan bilinen kleptomani ile de beraber görülebilir. Örnek vermek gerekirsek, bir şizofren hastasını ele alalım. Çok fazla sanrı gören bu bireyler çalma emri aldığına dair bir sanrı gördüklerinden dolayı kleptoman davranışını sergileyebilirler.
8. Cinsiyete Göre Kleptomani Rahatsızlığı
Yapılan araştırmalar bu hastalığın, erkekler ve kadınlar üzerinde kendini farklı şekillerde gösterdiğini söylemekte. Kadınlar arasında kleptomani erkeklere göre daha sık görülmekte. Kleptomani kadınlarda, saçlarını yolma ya da vücudunda ki tüyleri koparma gibi belirtilerle kendini gösterir. Ayrıca mevcut olarak bulunan gergin ve depresif ruh halini rahatlatmak için kişi çalmaya yönelebilmekte. Çalma hastalığına sahip olan erkeklerde ise genel olarak agresif bir tutum, öfke ve saldırganlık davranışları görülmekte. Kleptomaninin semptomları kadınlarda daha erken yaşlarda gözlemlenirken erkeklerde ise daha ileri dönemlerde ortaya çıkabileceği ön görülmekte. Yazımıza her bireyin kendine özgü deneyimleri olacağının unutulmaması gerektiğini vurgulayarak devam ediyoruz.
9. Kleptomanlar İle İletişim
Kleptomani rahatsızlığı, çevremizde görebileceğimiz psikolojik hastalıklardan biridir. Annenizde, babanızda, eşinizde, çocuğunuzda ya da arkadaşınızda bu davranış bozukluğunu gördüğünüzde anlayışlı, saygılı ve destekleyici bir yaklaşım sergilemeniz çok önemli. Unutmayın ki bu hastalık, kişilerin istem dışı ve kontrol edemeyeceği bir dürtüye sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu yüzden onlara empati ile yaklaşıp kendilerini suçlu gibi hissettirmemeniz önemli. Zaten çalma davranışından dolayı kendini suçlayan kleptomanlara yargılayıcı ve yadırgayıcı olmamalısınız. Kınamak yerine destek olmalısınız, toplum içinde bu konuyu konuşmaktan kaçınmalısınız. Aksi halde zaten psikolojik savaş veren birini zor duruma sokmuş olacaksınız. İyi niyetle yaklaşın ve kendilerini size ifade etmesine izin verin. Tedavi olmaları için teşvik edin ve destekte bulunun.
10. Kleptomani İle Başa Çıkma
Bu rahatsızlık kişinin tek başına mücadele edebileceği bir hastalık değildir. Birçok kleptoman başlarda hastalığını kabullenemez, reddeder. Bu yüzden tedavinin başlangıcı oldukça zordur. Hastanın kendine yapacağı en büyük iyilik başkalarının ne düşüneceğini bir kenara bırakarak durumunun farkında olmasıdır. Böylece tedavi süreci başlamış olur. Tabii ki bu süreç, her hastanın bireysel ihtiyaçlarına göre şekillenmekte olup profesyonel bir sağlık uzmanı tarafından yönlendirilmelidir. Psikoterapi dediğimiz konuşma terapisi, bilişsel davranışçı terapi (BDP), ilaç tedavisi, duygu düzenlenmesi ya da destek grupları gibi yerlerden destek alabilirler. Bu süreç, hastanın motivasyonuna, semptomlarına ve yaşam şekline göre değişebilir. Önemli olan hastanın isteği, katılımı ve çevresindekilerin desteğidir.
