İnsan hayatındaki pek çok yargının, sergilediği davranışların hatta bulunduğu noktanın bile beslendiği psikolojik bir durum vardır. Bu duruma genel olarak kendini gerçekleştiren kehanet adı verilmektedir. Kendini gerçekleştiren kehanet, beklenti ve motivasyonların bir kişinin hayatını ne derecede etkilediğini açıklamak için kullanılmaktadır. Kendini gerçekleştiren kehanet hakkında bilinmesi gerekenler listemiz insan davranışlarını yorumlamada size yardımcı olacaktır. Keyifli okumalar!
1. Ovidius’un Efsanesi
Antik çağın ünlü şairlerinden olan Ovidius’un anlatılarından birisi heykeltraş Pygmalion ile ilgilidir. Kendini gerçekleştiren kehanet etkisi bu anlatıya dayanarak isimlendirilmiştir. Pygmalion kadınların kötü olduğunu düşünerek evlenmeyi reddetmekte ve hiçbir kadınla görüşmemektedir. Bunun yerine kendine fildişinden bir kadın heykeli yapar ve ona bağlanır. Hatta aşık olur. Heykeli görmeden yaşayamaz. Afrodit’ten heykele benzer bir kadın diler ve bunun üzerine Afrodit, heykeli gerçek bir kadına dönüştürür.
2. Rosenthal’ın Deneyi
Robert Rosenthal ilkokul öğrencilerine yaptığı deney ile kendini gerçekleştiren kehanet kavramını hayata kazandırmıştır. Bu deneyde öğrencilere IQ testi yapılır fakat sonuç öğretmenlerle bile paylaşılmaz. Öğretmenlere sınıf ortalarından yüksek IQ’ya sahip olmayan öğrenciler çok zeki olarak anlatılır. O öğrencilerin bir sene sonraki başarılarının çok yükseldiği, aynı IQ düzeyine sahip diğer öğrencilerin ise aynı başarıda olmadığı gözlemlenir. Bu durum ile karşılaştıklarında deney yapanlar, öğretmenlerin öğrencilere karşı tutumunu incelemeye yöneltir.
3. Dört Kural
Rosenthal’a göre başarı sergileyen öğrencilere öğretmenin sağladığı dört şey vardır: Ortam, öğrenme miktarı, cevap fırsatı ve geri bildirim. Öğretmenler gelecekte başarılı olduklarına inandıkları öğrenciler için daha uygun bir öğrenme ortamı oluştururlar. Onlara diğerlerinden daha çok yönelip öğrenme miktarlarının artmasını sağlarlar ve daha çok cevap fırsatı verirler. Başarılı olacaklarına inandıkları öğrenciler yanlış cevaplar verdiğinde ise doğru yolu gösterirler. Başarı göstereceklerine inanmadıkları öğrenciler yanlış cevap verdiklerinde ise kısa ve yol göstermeyen dönütler verirler.
4. Pygmalion Etkisi
Pygmalion etkisi yukarıdaki deneye bakıldığında öğretmenlerin inandıkları öğrenciler için gösterdikleri davranışların bütününü anlatır. Pygmalion kendini olumlu olarak gerçekleştiren kehanet demektir. Size inanan bir çevreye sahipseniz, olumlu yönlendirilir, kendini gösterme fırsatı verilir ve yanlışlarınız tepki ile karşılanmaz. Aksine yol gösterilir. Böyle bir ortama sahip bireyler, yaşamlarında istedikleri fırsatları elde ederek başarılı bireyler olurlar. Çevredekilerin inancı olumlu düşünceleri gerçekleştirilebilir hale getirir. Böylece olumlu benlik algısı oluşması sağlanır.
5. Golem Etkisi
Golem etkisi ise olumsuz kehanetin kendini gerçekleştirmesi durumudur. Eğer etrafınızdaki insanlar size inanmıyorlarsa ve potansiyelinizi fark etmiyorlarsa, istekleriniz için size yatırımda yapmazlar. Size iyi motivasyon sağlamazlar ve giderek siz de kendinize olan inancınızı kaybedersiniz. Bir çalışan olarak üstünüzün başarılı olmayacağınıza olan inancı, size olan davranışlarını ve hareketlerini etkiler. Siz de üstünüzün sizden fazla bir şey beklemediğini ve yakınlık da kurmadığını gözlemlersiniz. Bu sürecin sonunda işinize önem vermeyen yalnızca gerektiği kadarını yapan bir çalışan olabilirsiniz.
6. Çekim Yasası
Kendini gerçekleştiren kehanet doğa üstü bir durum ya da büyü değildir. Bu sizin bakış açınızla ilgilidir. Eğer bir sınavdan geçmenin zor olduğunu düşünürseniz o sınava çalışmak size yük ve vakit kaybı gibi gelecektir. Sınavın derslerinde olumlu bakış açısı sergileyemeyecek ve konsantre olduğunuzda kavrayabileceğiniz konular size daha karmaşık gelecektir. Sonuç olarak sınavdan başarısız olacaksınız. Bu kader değildir, bu durum bir şeyi çektiğinizi fark etmeden başınıza gelmesi durumudur. Bakış açısı ve tutum değişikliğiyle kaderinizin sizin elinizde olacağını bilmelisiniz.
7. İnancın Önemi
Yaşamınızı Pygmalion gibi mutlu sonla bitirmek inancınızla etkilidir. İnançlarınız tutumu, tutum ise davranışlarınızı şekillendirir. Kendi potansiyelinizi gerçekleştirmek için inançlarınıza sarılmalısınız. Başarmak istediğiniz bir şey ile ilgili olarak sürekli olumlu hayaller kurduğunuzda, bu hayalleri gerçekleştirmek için ayağa kalkacak ve yapmanız gerekeni yapmaya başlayacaksınız. Sizi olumlu yönde etkileyen ve destekleyen insanlarla görüşmek de inancınızı besleyecek ve gerçekleştirmek istediğiniz şeyler için size güç verecektir.
8. Motivasyon
Rosenthal’ın deneyinde öğrencilerin başarısını tetikleyen en önemli şey, öğretmenlerin öğrencilerinin başarılı olacaklarına inandıkları için öğrencilerini motive edebilmelerinde yatmaktadır. Çevrenizde bir şeyi başarmak için çabalayanları motive etmek her zaman yarar sağlayacaktır. Bazen kendi gerçekleştirmek istedikleriniz için çevrenizden yeterli motivasyonu sağlayamayabilirsiniz. Bu durumda golem etkisine yenik düşmemek için içsel olarak kendinizi sürekli motive etmeli, çevreden kaynaklı kötü beklentilere yenik düşmemelisiniz.
9. Donarak Ölen Nick
Kendini gerçekleştiren kehanet hakkında bilinmesi gerekenler açısından olumsuz bir örnek olarak Nick adındaki bir işçiyi ele alabiliriz. Nick sağlığı yerinde, sıradan bir vagon tamircisidir. Fakat yaşama karşı karamsar bakış açısıyla bilinmektedir. Bir gün soğutucu vagonunu tamir ederken içeride kilitli kalır. Kimse bunu fark etmez ve mesai bittiğinde herkes evine döner. Nick donarak öleceğini anladığında düşüncelerini bir kağıda geçirir ve ölür. Yapılan otopsi de Nick’in donarak öldüğü kanıtlanmaktadır. Fakat durumu garip hale getiren vagonun soğutucu motorunun bozuk, içerideki sıcaklığın ise 18 derece olmasıdır.
10. Futbolun Yıldızı Messi
Pygmalion ektisine verilebilecek iyi örneklerden biri Lionel Messi’nin başarı hikayesidir. Babası fabrika işçisi ve annesi temizlikçiydi. İmkanları bir dünya yıldızı olması için yetersizdi. Fakat henüz okula bile başlamamışken babası tarafından futbol konusunda desteklenip motive edildi. Kendisine büyüme hormonu eksikliği teşhisi konulduğunda yeteneği çoktan fark edilmişti ve Barselona takımının sportif direktörü tarafından tedavi masrafları karşılandı. Messi çevresindekilerin beklentileri ve destekleri sayesinde tüm dünyada tanınan bir futbol yıldızı oldu.
