Eğlenirken öğrenebileceğimiz en güzel türlerden biri koşulsuz, belgesellerdir. Farklı konular hakkında bizi eğiten, bu eğitim işini bizi sıkmadan yapan ve film türlerinden biri olma özelliğini taşıyan belgeseller, aslında bize yaşadığımız evrenle ilgili ne kadar az şey bildiğimizi göstermektedir. Seslendirmedeki usta sanatçılar ve görkemli bestekarlar tarafından harmanlanan belgeselleri izlerken film tadı almakta kaçınılmaz olmaktadır. İzlemesi oldukça keyif veren birbirinden güzel on tane belgeseli sizler için araştırdık. İzlerken hayatı yeniden sorgulatacak felsefi belgeseller içeriğini okuduktan sonra, hemen bir liste hazırlayıp bu belgeselleri izlemeye başlayacağınızdan hiç şüphe yok. Şimdiden iyi seyirler!
1. Sosyal İkilem
Diğer bir ismi “The Social Dilemma” olan belgesel film, 2020 yılında çıkmış Amerikan yapımı bir belgeseldir ve yönetmen koltuğunda Jeff Orlowski oturmaktadır. Son zamanların popüler dijital platformu Netflix’te yayınlanan belgesel, sosyal medyanın olumlu ve olumsuz yönleri üzerinde durmaktadır. Bağımlılık haline gelen sosyal medya kullanımının; siyaset, ruh sağlığı ve sanat sektörü ile olan yakın ilişkisini incelemekte; aynı zamanda ergenlik çağında olan gençlerin sosyal medya ile etkileşimi konusunda epey araştırma yapmaktadır. Bu sektörde çalışan ve deneyimli birçok profesyonelle röportajlar yapılarak ilerleyen belgesel film; sosyal, kültürel ve politik alanlara ilişkin sorduğu sorularla da izleyicilerden tam not almaktadır. Halkın üzerinde büyük bir etkisi olan Twitter ve Instagram gibi sosyal medya mecralarının odaklandığı kitleyi ve müşteri seçimini gözler önüne sermekte, ünlü şirketlerin yaptıkları manipülasyon tekniklerini açığa çıkarmaktadır. Belgesel genel olarak gençler ve genç yetişkinlerin yöneldiği seçenekler üzerinden ilerlemekte ve uzmanlardan gelen önerilerle sonlanmaktadır.
2. Samsara
Yorum yapılmadan ve herhangi bir anlatım tekniğine ihtiyaç duyulmadan ilerleyen Samsara belgesel filmi, 2011 yılında yayınlanmıştır. Çok sevilen ve beğenilen “Baraka” belgeseline benzer bir teknikle çekilen Samsara’nın yönetmenliğini Ron Fricke yapmıştır. Her iki belgeselin de yönetmeni aynıdır ve bu çekim tarzı yönetmenlerin biricikliğini her halinden belli etmektedir. Toplamda yirmi beş yıl boyunca çekimi sürdürülen belgesel, yüz farklı ülkeye ve şehre gidilerek tamamlanmıştır. Çekim yapılan ülkelerden bazıları: Hindistan, Çin, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri’dir. Samsara’nın farklı dillerde kelime anlamı “dünya” yahut “reenkarnasyon” gibi manalara gelmektedir. İçerdiği görsel şölenle izleyicisine, sürekli yenilenen bir yaşam döngüsü fikrini vermektedir. Doğal güzellikleri ve ardından ise büyük doğal felaketleri seyirciye sunarak ilerleyen belgesel, devamında da hep zıtlıklardan faydalanmaktadır. Modernite ve ilkelliği çatıştırması, doğum ve ölümü aynı anda karşımıza getirmesiyle aslında hayatı büsbütün elimize vermekte ve bizi zihin dünyamızla ve boğucu düşüncelerimizle baş başa bırakmaktadır.
3. İnsan Gezegeni
İngilizce adıyla “Human Planet” İngiliz yapımı, 2011 yılında çekilmiş bir belgesel dizisidir. BBC’nin yapımını üstlendiği en ünlü belgeseller arasında yerini almaktadır. Sekiz bölümden oluşan belgeselin bölümleri sırayla: okyanuslar, çöller, kutup, balta girmemiş ormanlar, dağlar, nehirler ve şehirler şeklindedir. John Hurt’ın eşsiz anlatımıyla ilerleyen belgeselin müziklerini de Nitin Sawhney yapmıştır. Her bir bölümün süresi yaklaşık elli dakika sürmektedir. Bölümlerin sıraları oldukça ahenklidir, birbirini tamamlayan bölümlerin sırasıyla izlenmesi tavsiyelerimizden biridir. Her bölümün sonunda onar dakikalık kamera arkasından kesitler bulunmaktadır. Kalitesi ve çekim efektleri ise seyirciye bir şölen yaşatmaktadır. Suyun en derinine inip ardından çöle geçmekte; kutuplarda yaşam mücadelesi veren canlılardan ayrılıp ormanlar bölümündeki canlı çeşitliliğiyle kendinizi afallamış hissettirmektedir. Çekimleri üç yılda biten belgeselin kırk farklı ülkede çekilmiş olması da izleyiciyi motive eden diğer etkenlerden biridir.
4. Solucan Deliğinden
İzlerken hayatı yeniden sorgulatacak felsefi belgeseller listemizin dördüncü sırasında “solucan deliğinden” adlı belgesel bulunmaktadır. Usta oyuncu Morgan Freeman’ın eşsiz sesiyle sunumunu gerçekleştirdiği 2010 yapımı, sekiz bölüm süren belgeselin İngilizce adı ise Through The Wormhole’dur. Bölümlerin başlarında yetenekli sanatçı Freeman’ın bir anısı anlatılmakta, ardından ise yavaşça bilimselliğe bir geçiş sağlanmakta ve uzmanlar tarafından ekrana gelen görüntüler açıklanmaktadır. Birçok farklı soruya cevap arayan ve belgesel içinde bu cevapları bulmaya çalışan genel ilerleyiş, yalnızca bilimle ilgilenenlere değil tüm izleyicilere hitap eden bir üslupla ilerlemektedir. Eğlendiren, öğrendiren ve zevkle sonuna kadar kendini izlettiren belgeselin sorduğu sorulardan bazıları: yalnızlığımız, evrenin başlangıcı, zaman yolculuğu, kara delikler gibi çeşitli alanlardan merak uyandıran tümcelerdir. Bilim ve inancı birlikte sorgulayan belgesel film Discovery Science’ta yayınlanmıştır. ABD yapımı, Solucan Deliğinde Belgeseli’nin efsanevi müziklerinin bestecisi de, pek çok kült filmin müziklerini üretmiş olan değerli bestekar Hans Zimmer’dır.
5. Kozmos
Esas adı “Cosmos: A Spacetime Odyssey” olan ABD yapımı belgesel, 2014 yılındaki güncellenmiş versiyonuyla yeni medyada yerini almıştır. Bu bilimsel belgesel dizisinin ilk çekimi 1980 yılında Carl Sagan’ın sunumuyla gerçekleşmiştir. Yayınlandığı dönemde büyük ilgi toplayan ve efsaneleşmiş belgesel diziler arasında en başlarda yerini alan Kozmos, bilim insanlarının yaptığı çalışmaları kolay ve güncel bir dille anlatmaktadır. Evreni, uzayı ve zamanı açıklayan belgesel, toplamda on üç bölümden oluşmaktadır. Türkçe dublajı izlemek isteyenler için Haluk Bilginer bu belgesel dizinin seslendirmesini üstlenmiştir. Dünyada yaklaşık iki yüz kanalda ve dört yüz milyon insana büyük zevk yaşatan bilimsel belgesel, pek çok farklı ses sanatçısı tarafından da seslendirilmiştir. Yedi yüz elli milyonu aşkın insana ilham kaynağı olan Kozmos, otuz beş yıldır kendi alanında en iyilerinden birisi olma özelliğini asla kaybetmemektedir. Dört ödüle sahip olan belgesel, yenidünyaları keşfetmek ve insanın kökeninin uzayla bağlantısını kurmak isteyenlere eşsiz bir, evreni tanıma imkanı sunmaktadır.
6. Kapitalizm
Tam adı “Kapitalizm: Bir Aşk Hikâyesi” olan belgesel, senaristi Michael Moore tarafından yönetilmiş, ABD yapımı 2009 belgesel filmdir. Özellikle 2000’lerin sonunda yaşanan ekonomik kriz ve toparlanma teşviki üzerine odaklanmış, Amerikan ekonomisine ve yaşadığı çalkantılara hicvedici bir gözle bakmıştır. Kriz döneminde hakim olan finansal düzeni başıboş bir kapitalizme dönüşmesinin iddiasını ortaya koymuştur. ABD ve Kanada’da büyük bir seyirci kitlesine sunulan Kapitalizm belgeseli, genel olarak olumlu tepkilerle karşılaşmıştır. 2010 yılında ise DVD’lere çekilerek yayılmaya başlamıştır. Yüz yirmi yedi dakika süren belgesel film, kapitalizm ve serbest girişim gibi kelimelerin anlamlarını açıklayarak başlamaktadır. Yönetmen, kapitalizmi eleştirel bir dille ve onun kötü bir düzen olduğunu vurgulayan bir anlatımla ilerlerken aynı zamanda çeşitli dinlerle de bu düzenin bağlantısını kurmaktadır. Bu dinlerin başını Hıristiyanlık çekmekte ve dezavantajlılara odaklanan bir yönelimle hareket etmektedir. Filmin sonunda “Wall Street” suçlu olarak kabul edilmekte ve ancak kapitalizmin ortadan kaldırılmasıyla iyi bir dünya düzeninin var olacağı belirtilmektedir.
7. Koy
En İyi Belgesel Film Akademi Ödülü’nü alan belgesel, 2009 yılında yapılmıştır. ABD yapımı olan belgesel filmin orijinal adı The Cove’dur. Louie Psiyohos tarafından yönetilen Koy belgeseli, toplamda seksen yedi dakikadır. Yunus katliamlarını ciddi bir şekilde eleştiren belgeseller, tüm gerçekleri de gözümüzün önüne cesurca koymaktadır. Belgesel, Japonya’da bulunan Taiji şehrindeki bir koyda yaşanılan vahşeti ekranlara taşımaktadır. Her yıl eylül ayında gerçekleşen katliam, yunuslara yapılan işkenceleri, avları ve eğlence metası olarak kullanıldıkları belirtmektedir. Taijili balıkçıların gerçekleştirdiği yunus avı, gizli kameralar yerleştirerek gerçekleştirilmiş ve yunusların çığlıkları kaydedilmiştir. Ölen yunusların etleri satılmakta, bazıları su parklarına gönderilmekte ve insanları eğlendirmek üzere eğitilmekte olduğu gerçeği, hepimizin kalbini acıtmaktadır. Yunus dostu imajı vermek isteyen balıkçıların, tüm şehirde uğrak noktalarından biri olan yunus eşyaları hediye dükkanları da çekilen Koy belgeseli ile, ne denli cani bir politika izlendiğini gözler önüne sermektedir.
8. Yuva
Fransız bir fotoğrafçı olan Y. A. Bertrand tarafından çekilmiş olan belgesel filmin özgün adı Home’dur. 2009 yılında yapımı tamamlanan belgesel, dünyanın farklı yerlerinden çekilen değişik hava manzaralarını içinde barındırmaktadır. Amacı ekolojik dengeyi ve sürdürülebilirliği vurgulamak olan belgesel, muhteşem sinema kalitesiyle de izleyiciye doğru bir yerden hitap etmektedir. Seksen bir ülkede ve 5 Haziran tarihinde, aynı anda gösterime girmiş olan Yuva belgeseli, diğer video mecralarında da yine aynı tarihli yayını yaparak büyük bir rekora imza atmış bulunmaktadır. Dünya Çevre Günü’ne özellikle denk getirilen bu tarihin nedeni, geniş yankı uyandırmasıyla az da olsa hedefine ulaşmıştır. Elli dört ülkede, yaklaşık iki yüz elli gün boyunca çekilen belgesel film, online tanıtım için de “HomeProject” denilen bir kanal oluşturmuştur. İnsanın milyar yıldır yaşadığı gezegene karşı sorumsuz ve bilinçsiz davrandığını acı bir şekilde gözler önüne seren Home belgeseli, dengeyi korumak için yapmamız gerekenleri de öğütlemektedir. Dünya nüfusunun hızlı artışı, tükenen su kaynakları, fazla enerji ve aşırı tüketim gibi konulara özelikle ilgi çeken belgesel, ilerde yüz yüze kalabileceğimiz çevre sorunlarını bize göstererek bir an önce sürdürülebilir faaliyetlere başlamamız konusunda bizi uyarmaktadır.
9. İnsan
2015 yılında çekimi tamamlanan “Human” belgeseli herkesin izleyebileceği kolay bir erişime sahiptir. Seksen üç dakika süren belgesel film bir Fransız yapımıdır. Yönetmen Yann Arthus-Bertrand altmış ülkede, iki yüzden fazla kişiyle röportaj yapmıştır. Çekimleri üç yıllık süren belgesel, görüşülen her kişiye aynı formatta sorulan sorular üzerinden ilerlemektedir. Dil, din, ırk, cinsiyet ve statü gibi kavramların herhangi bir önem teşkil etmeden oluşturulduğu yapım, yalnızca belgesel içinde bulunan kişilerin insan olma özelliğine odaklanmaktadır. Google, altı farklı dilde yayınladığı belgesel filmi, kolay erişilebilinir hale getirmiştir. Aile, din, hırs, başarısızlık, eş cinsellik, savaş ve yoksulluk gibi konuları kapsayan bir alanda ilerleyen “İnsan” belgeseli, insanların ortak duyguları üzerinden seyirciye çeşitli mesajlar vermektedir. Yaklaşık iki bin kişiyle çekilen belgesel pek çok farklı kültüre ev sahipliği yapmış birbirinden farklı insanları, medya araç gereçleriyle herkese tanıtmaya ön ayak olmuş ve çoğu izleyiciyi ön yargılarından arındırmıştır. Her şeyden arınarak yalnızca insan olduğumuzu hatırlatan belgesel, insanın kendini sorgulama güdüsünü de yeniden ortaya çıkarmaktadır.
10. Yeryüzü
Yayınladığı fragmanlarıyla dahi büyük ilgi odağı olan yeryüzü belgeseli, BBC’nin en sevilen işlerinden biridir. Esas adı “Planet Earth” olan yapım, 2006 yılında ilk gösterimini gerçekleştirmiştir. On bir bölümden oluşan belgesel dizi, doğayı anlatan büyüleyici çekimleriyle milyonlarca seyirciye ulaşmayı başarmıştır. Dizinin seslendirmesini David Attenborough yapmıştır ve Planet Earth, tekrarlarıyla bile izlenme rekorları kırmayı başarmıştır. Belgesel dizinin bölümleri genel olarak: Bir Kutuptan Diğerine, Dağlar, Tatlı Su, Mağaralar, Çöller, Buz Dünyaları, Büyük Ovalar, Ormanlar, Sığ Denizler, Mevsimlik Ormanlar ve Derin Okyanustan oluşmaktadır. Görüntü kalitesi ve konusu itibarıyla her türden kitleye ulaşma imkanını yakalamıştır. Kutuplar arası hızlı geçişler; tek yaşayan canlıdan sürüye atlayan çekimler, dengeyi ve uyumu da izleyiciye göstermektedir. Evreni adeta konuşturan yeryüzü belgeseli, türünün en iyileri arasında yer almaya devam etmektedir. İzlerken hayatı yeniden sorgulatacak felsefi belgeseller içeriğimizi burada noktaladık, bambaşka ve yepyeni bir içerikte görüşmek dileğiyle!
