İş dünyasında kariyer yapmak ve yükselmek isteyenler genelde rekabet seline kapılır. Çalışanların rekabetinde işverenlerin rolü de büyüktür. Ne yazık ki bazı işverenler çalışanları konusunda çok hassasken bazıları çalışanlarına çeşitli baskılar uygulayabiliyor. Mobbing ise işverenlerin çalışanlarına yaptığı psikolojik baskı olarak bilinir. Son yıllarda bu eylemin farkındalığıyla birçok çalışanın iş yerinde ciddi sıkıntılar yaşadığı gözlemlenmiştir. Biz de bu yazımızda mobbing nedir, mobbinge uğrarsanız nasıl bir yol izlemelisiniz gibi olgulardan bahsettik. Keyifli okumalar!
1. Mobbing Nedir?
Giriş kısmında da yazdığımız gibi mobbing, işverenlerin çalışanlarına yaptığı psikolojik baskı diye bilinir. Güce sahip olan kişi ya da grubun diğerlerine yaptığı psikolojik taciz de denebilir. Kelime kökeni olarak incelendiğinde ise mob İngilizce’de “şiddet uygulayan çete” anlamına gelir. Mobbinge özellikle hiyerarşik yapıdaki gruplarda rastlanır. Bunun yanı sıra “ters mobbing” diye bir kavram da vardır. Bu da mobbinge uğrayan astın üste uyguladığı bir tür karşılık olarak görülebilir. Bu yöntemde işte hata yapma, işleri aksatma gibi eylemler görülebilir. Ancak tabi ki etik olarak mobbinge uğrayan çalışanın yapması gereken ters mobbing değil adalete başvurmaktır.
2. Mobbing Yöntemleri Nelerdir?
Mobbing yapmanın ilk yöntemlerinden biri çalışanı istifaya zorlamaktır. Bu yöntem genelde çalışanın işten çıkmasını kendi isteğiymiş gibi gösterip tazminat vermemek için uygulanır. Başka bir yöntem kötü muamele ve hakarettir. Sözlü ya da cinsel taciz de mobbingin başka şeklidir. Ne yazık ki çalışanlar din, dil, ırk ya da benzeri durumlar sebebiyle de ayrımcılığa uğruyor. İş kanununda “eşitlik ilkesi” olmasına rağmen kimi işverenler bunu uygulamaya devam ediyor. İşini kaybetmek korkusuyla bu duruma karşı çıkmayan yüzlerce çalışan var. Ancak mobbinge uğrayan kişi kesinlikle bunu bildirmelidir.
3. Mobbingin Etkileri Nelerdir?
Mobbing kişi üzerinde şiddetine ve sürece bağlı olarak ciddi etkiler bırakabilir. Ayrıca bu eylemin etkileri kişiden kişiye göre değişebilir. Herkesin dayanıklılığı aynı değildir. Mobbingin uygulandığı sürece göre 3 derecesi vardır. Psikolojik tacizin ilk derecesinde kişinin iş performansında düşüklük görülebilir. Kişinin motivasyonu mobbingten yüksek derecede etkilenir. Bunların yanı sıra özgüvende azalma ve sosyal uyumsuzluk da görülebilir. Mobbingin derecesi arttıkça kişide uyku sorunları ve depresif bozukluklar görülebilir. Dahası kişide depresyon belirtileri, panik atak, yoğun endişe oluşabilir.
4. Mobbinge Uğrayan Kişi Ne Yapmalıdır?
Mobbinge uğrayan kişi öncelikle işvereniyle bu durumu konuşmalıdır. Mobbingi uygulayan kişiye itiraz edilmelidir. Daha sonra bu işlem belgelenmelidir. Yapılan psikolojik taciz rapor edilip üst yöneticilere bildirilmelidir. Psikolojik destek almak da çok önemlidir. Kişinin bu durumla tek başına baş etmeye çalışmak yerine profesyonel yardım alması daha doğrudur. Ayrıca mobbinge uğrayan kişi hukuk aracılığıyla hakkını savunmalıdır. Böyle bir durumda bir yetkiliyle görüşmek kişiyi en doğru sonuca ulaştıracaktır. Bunlara ek olarak yardım için ALO 170’e de başvurulabilir.
5. Mobbing Nasıl İspat Edilir?
Mobbinge uğrayan kişinin bunu ispat etmesi pek kolay değildir. Bu yüzden her delil önem arz eder. Öncelikle kişi kanıt oluşturacak her şeyi belgeleyip saklamalıdır. Mail ya da mesajlar kanıt olarak kullanılabilir. Aynı şekilde telefon dökümanları da bu hususta kullanılabilir. Bunun yanı sıra kişinin mobbing için aldığı tıbbi tedavinin raporlarını belgelemek de önemlidir. Başka bir yöntem ise aynı iş yerinde mobbinge uğrayan diğer çalışanlarla görüşmektir. Diğer çalışanların da uğradıkları psikolojik tacizi dile getirmeleri gerekir. Bu kişilerin mobbingi kanıtlar nitelikteki beyanları son derece önemlidir.
6. Mobbingin Yaygınlığı Nedir?
Ne yazık ki ülkemizde mobbing çok yaygındır. Araştırmalara göre mobbing oranı Türkiye’de %30’ları aşmaktadır. Yapılan şikayetlerin ise %67’si özel sektör çalışanlarından, %33’ü kamu sektörü çalışanlarındandır. ABD’de yaklaşık 6 çalışandan biri mobbingen uğramaktadır. ABD’de kamu çalışanlarının olduğu bir araştırmada ise son iki yılda kadın çalışanların %42’sinin, erkek çalışanların %15’inin psikolojik tacize uğradığı görülmektedir. İsveç’te araştırmalara bakıldığında intiharların %15’inin mobbing kaynaklı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Bazı meslek gruplarında mobbingin yaygınlığı artmaktadır. Yapılan araştırmalara göre sağlık sektöründe oran daha fazladır.
7. Nasıl Bir Cezai Yaptırım Uygulanır?
Anayasa Mahkemesi “mobbing” kavramının açık bir tanımını yapmamaktadır. Bu konu “psikolojik taciz, yıldırma” gibi davranışlar olarak geçmektedir. Psikolojik taciz karşısında kanunlarımızda çözümler mevcuttur. Öncelikle kişinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı vardır. Belli şartlarda ayrımcılık tazminatı alınabilir. Ancak bu noktada kişinin her çatışmayı psikolojik taciz saymaması önemlidir. Bu eylemler sürekli tekrar ediyorsa psikolojik taciz olarak görülür. Türk Ceza Kanunu’nda bu konuyla ilgili hükümler bulunmaktadır. Ayrıca kişinin maddi ve manevi tazminat davasıyla adli hakkını araması da mümkündür.