Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı denildiğinde akla gelen ilk kişilerden biri olan Sabahattin Ali, çok önemli bir isimdir. Gerek eserleri gerek düşünceleriyle pek çok kişiye hitap etmiş, oldukça sevilen ve günümüzde de popülerliğini hâlâ koruyan bir yazardır. Edebiyatla genç yaşından beri ilgili olmuş ve hayatının büyük bölümünü edebiyata adamıştır. Bizler de size bu değerli sanatçıdan bahsetmek istedik. İşte, içimizdeki yazar Sabahattin Ali ve edebiyatla geçen hayatı!
1. Sabahattin Ali Kimdir?
Sabahattin Ali, 25 Şubat 1907’de Edirne’de doğdu. Derslerinde başarılı olan Sabahattin Ali, zeki ve yaratıcı bir çocuktu. Yazarın soyadı gerçekte Ali değildir, babası Ali Selahattin Bey’in adını almak istediği için onun adını soyadı olarak kullanır. 1921 yılında Edremit İptidai Mektebi’ni bitirip daha sonra da Balıkesir Muallim Mektebi’ne başladı. Burada edebi yönünün temellerini atmaya başlamış, ilk denemelerini gerçekleştirmiştir. Gazete ve dergilere yazılar yollamış sonrasında ise kendisi arkadaşlarıyla beraber bir okul gazetesi çıkarmıştır. Sanata yoğun ilgi duyan yazar bazen sinemaya ya da tiyatroya gitmek için okuldan kaçardı. Bu ilgiyi fark eden okul müdürü onun İstanbul’a yollanmasını sağlar. Bu dönemde en iyi yardımcısı edebiyat öğretmeni Ali Canip Yöntem olmuştur.
2. Öğretmenlik Yılları
1927’de öğretmenlik diplomasını alınca Ankara’ya dayısının yanına gider ama daha sonra dayısının Yozgat’a tayini çıktığı için o da dayısıyla birlikte giderek oradaki bir ilkokulda göreve başlar. Yazar buradaki yaşamında yazdıklarını anlayacak, ilgili kesimin olmadığını düşünmektedir ve bundan İstanbul’daki arkadaşı Nahit Hanım’a bahseder. Nahit Hanım, staj zamanı tanıştığı bir arkadaşıdır ama bu ilişki zamanla tek taraflı bir aşka dönüşür. Nahit Hanım’a olan bu karşılıksız aşkından bahsettiği şiirleri vardır.
3. Edebiyata Adanmış Yaşamı
Türk edebiyatında öykücülüğün gelişimi açısından oldukça değerli bir yere sahiptir. Edebiyata şiirle başlamış olmasına sadece şiir değil romanları, hikayeleri, yazıları, çıkardığı gazetelerle edebiyata katkı sağlamıştır. Kalemiyle adeta harikalar yaratan ve toplumcu gerçekçi akımının öncülerinden biri olan yazar, Ziya Gökalp’ten etkilenmiş ve onu “milliyet aşkını gönüllere seren nebi” olarak adlandırmıştır. Sanatının yanında hayli güçlü Türkçülük, milliyetçilik görüşlerine de sahiptir.
4. Sıkıntılı Dönemleri
Yozgat’tan sonra bir dönem Almanya’ya giden ve burada kendini daha da geliştiren ve Almanca öğrenen yazar, döndüğünde de Aydın’da Almanca öğretmenliğine atanır. Fakat daha sonra komünizm propagandası iddiasıyla tutuklanır. Hapisten çıktıktan sonra Konya’da öğretmenliğe başlar ama daha sonra kendisinin anlattığı kadarıyla arasının bozulduğu kişilerin attığı iftiralar sonucu tekrar tutuklanır. Atatürk ve İsmet İnönü gibi önemli kişilere hakaret ettiği iddiasıyla tutuklanıp Konya Cezaevi’ne yollanır. Daha sonra Sinop Cezaevine gönderilen yazar, Cumhuriyet’in 10. Yıl dönümü sayesinde çıkan afla serbest bırakıldı.
5. Romanları
Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna yazarın bu üç romanı önce tefrika edilip sonra kitap olarak yayımlandı. Romanlarında bireysel konular öne çıkmaktadır. Aşk, sevgi, yalnızlık gibi kavramlar realist bir bakış açısıyla yansıtılmıştır. Kuyucaklı Yusuf’ta aşk teması işlenmiş; ilişkilerin kırsal kesimdeki durumları, sosyal ve ekonomik sorunların yaşama etkisi yansıtılmıştır. İçimizdeki Şeytan’da ise kırsal değil aydın kesim göze çarpar ve bu kesimin çok realist ve keskin şekilde eleştirisi görülür. Kürk Mantolu Madonna’da yine aşk ve evlilik konuları görülür ve yazarın en çok bilinen eseri de budur. Türkiye’de en çok okunan kitapların başından gelmektedir.
6. Öyküleri
Beş öykü kitabı olan yazarın toplamda 64 tane öyküsü vardır. Değirmen’de on altı, Kağnı’da on üç, Ses’te beş, Yeni Dünya’da on üç, Sırça Köşk’te on üç ve daha sonradan dört tane ayrı yayımlanan öyküleri vardır. Romanlarında olduğu gibi öykülerinde de bireysel temalar öne çıkar, daha çok kırsal kesimi anlattığı öyküleri vardır. Yaşadıklarını eserlerine de yansıtmış hatta cezaevi onun öykülerinde önemli bir yer tutar. Toplumcu gerçekçi yazarın eserlerinde yazıldığı dönemlerin de yansımaları görülür. Çoğunlukla halkı anlattığı öykülerinde kullandığı üslup çok yalın, söz sanatları romandaki kadar yoğun değildir.
7. Şiirleri
Yetmişten fazla şiiri olduğu söylenen yazarın şiirlerinde yine bireysel temalar öne çıkmaktadır. Aşkı, sevgiyi, hasreti işlediği şiirleri; hapishanelerin zorluğunu, yalnızlığı, karamsarlığı anlattığı şiirleri; direkt olarak kişiler için yazdığı şiirleri; divan şiirinin etkisinin görüldüğü mesnevi tarzında eserleri bulunmaktadır. Hapishane Şarkısı adındaki beş şiirden oluşan eserini Ahmet Kaya, Edip Akbayram, Zülfü Livaneli gibi isimler bestelemişlerdir. Mesnevi tarzındaki eserleri dışındaki çoğunlukla hece ölçüsünü tercih etmiştir. Dağlar ve Rüzgârlar, Kurbağanın Serenadı adlı eserler şiirlerinin çoğunun toplandığı eserleridir.
8. Aramızdan Ayrılışı
Ölüm sebebi hakkında pek çok farklı görüş vardır ama kesin olan bir şey varsa o da böyle bir ölümü hak etmediğidir. Hakkında çıkan asılsız iddialar yüzünden Türkiye’den uzaklaşmaya karar veren yazar, yasal zorluklar sebebiyle kaçak yollardan gitmek zorunda kalır. Yolda tanıştığı Ali Ertekin ilk başlarda ona yol arkadaşı olmuş birlikte devam etmişler ama daha sonra Sabahattin Ali’yi milliyetçilik gerekçesiyle öldürmüştür. Yazarın cesedini bir çoban bulur ve jandarmaya haber verir, olay duyulduktan sonra bile farklı görüşler söylenmiş ölmediğini düşünenler bile olmuştur. Edebiyatla geçen hayatı son bulmuş olsa da içimizdeki yazar Sabahattin Ali ve eserleri edebiyat tarihimiz için ölümsüz olmuştur.
