Gelişen teknoloji ile birlikte bizler, kendimizi ifade etmek, iletişim sağlamak ve bilgi edinmek için yeni teknik ve araçlar geliştirdik. Böylece, klasik okuryazarlığın yanında dijital okuryazarlık kavramı da hayatımıza girdi. Edindiğimiz bilgiler, sadece geleneksel medya organları ile değil, çeşitli dijital organlar yoluyla bizlere ulaşmaya başladı. Bu durum, kolaylık sağladığı gibi birçok yan etkiyi de beraberinde getirmekte. Bu yan etkilerden korunmak ise iyi bir dijital medya okuryazarı olmaktan geçiyor. Biz de dergiCE ekibi olarak dijital medya okuryazarlığı için bilinmesi gerekenler hakkında sizlere faydalı bilgiler derledik. Keyifli okumalar!
1. İyi Bir Temele Sahip Olmak
İyi bir dijital okuryazar olmak için iyi bir temele sahip olmak gerekiyor. Okuduğunu anlamak, sorgulamak ve yorum yapabilmek ise okuryazar olmanın temel şartlarından. Bu temele sahip olmanın en önemli yolu ise düzenli kitap okumak. Düzenli okumak ile kalmayıp anlamak, sorgulamak ve yorumlamak kişiyi dijital medya okuryazarlığı için de hazır hale getiriyor. Kaliteli bir dijital medya okuryazarı olmaya giden yol kitaplardan geçiyor. Bu nedenle bol bol kitap okumak dijital medya okuryazarlığı için ilk adım anlamına geliyor.
2. Dijital Medya Araçlarını Bilmek
Gün geçtikçe gelişen teknoloji internete erişimi kolaylaştırıyor. Bu da neredeyse sınırsız bir erişim ağı demek oluyor. Durum böyle olunca bir güvenlik sorunu ortaya çıkıyor. Nasıl ki bilmediğiniz mantarı yiyerek zehirlenme olasılığı oluşturuyorsanız, bilmediğiniz dijital medya araçları da olumsuz etkilere neden olabilir. Bu sorunu önlemek için dijital medya araçlarını bilmek elzemleşiyor. Kullanılan medya araçlarının nasıl kullanıldığını ve neler olabileceğini bilmek, kullanıcının güvenlik sorununu gidermek için önemli bir yol. Sonuçta kullanmayı bilmeden kullanmak yarardan çok zarar verebilir.
3. Güvenliği Elden Bırakmamak
Dijital medya araçları kullanımı arttıkça siber güvenlik de önem kazandı. Herkesin erişimi olduğu yerde, paylaşımlara tıklama yapılırken güvenli olup olmadığına dikkat etmek gerekiyor. Bilinmeyen kaynaklardan gelen iletilere tıklamamak en basit güvenlik önlemi. Kişisel bilgilerin gizliliği de bir başka önemli noktayı oluşturuyor. Kişisel bilgilerin herkesle ve her kurum ile paylaşılması bir güvenlik ihlali oluşturuyor. Güvenlik, dijital medya okuryazarlığı hakkında bilinmesi gerekenler arasında en önemli husustur. Demek istediğimiz şu ki kendinizi en iyi kendiniz koruyabilirsiniz.
4. Ne Aradığını Bilmek
Dijital medya uçsuz bucaksız bir evren. Arama yapıldığında milyonlarca sonuç elinizin altına geliyor. Peki, hangi cevap sizin sorunuzun cevabı? Bu kadar sonuç içerisinde ne aradığınızı bilmek önem kazanıyor. Ne aradığınızı bilip anahtar kelimeleri güzel belirleyebilirseniz en olumlu sonucu veren aramayı elde etmiş olursunuz. Olumlu sonucun yanında da zamandan kazanmış olursunuz. Felsefede olduğu gibi dijital ortamda da soru sorabilme yeteneği ön plana çıkıyor. Yani mantık çok basit… Ne aradığınızı bilirseniz, sonuca ulaşabilirsiniz.
5. Kaynaklı İçerik Takip Etmek
Dijital medya okuryazarlığı hakkında bilinmesi gerekenler listemizde bir başka dikkat edilmesi gereken de kaynaklı içerik takibidir. Ulaşılabilirlik arttı ve kullanım ekseni dijital medyaya kaydı. Haber ve bilgi kaynaklarının artması da bilgi kirliliğini oluşturdu. Hızlı, doğruluğu sorgulanmayan, teyit mekanizmasından geçmeyen haberler ve bilgiler belki de doğru olanlarından daha fazla bulunmaktadır. Paylaşımlar okunurken mutlaka bilgi kaynağının verilmesine dikkat etmelisiniz. Kaynağın güvenilirliği teyit edilmeli, kaynak yoksa paylaşım hakkında kesin hüküm verilmemeli.
6. Sorgulamak
Dijital medya araçları gerçekten iyi amaçlarla mı kullanılıyor? Her ne kadar toplumun habere ve bilgiye ulaşımı için var olsalar da dezenformasyon ve manipülasyon için de kullanıldıkları bir gerçek. Manipülasyon ile çıkarlar doğrultusunda kullanılan bilgi, dezenformasyon ile de pek tabii çarpıtılabiliyor. Bu yüzden her edinilen bilgiye inanmamak gerekir. Farklı araçlardan okuma yapılmalı ve karşılaştırmalısınız. Edinilen bilgiyi sorgulamak bir zaman kaybı değil sağlıklı bilgilenmenin aşamalarından biridir.
7. Kullanım Süresini Dengelemek
Dijital araçları ve gereçleri hayatın merkezine koymamak gerekiyor. Çünkü bu bilgi bombardımanı bir süre sonra insanı bağımlı hale getirip ruh sağlığını etkileyebiliyor. Kullanım süresini dengelemek sağlık için önemli bir husus. Bu bilgi bombardımanına çok fazla maruz kalmak bağımsız düşünme yetisini engelleyebilir. Biraz uzak kalmak, kendinize, sevdiklerinize ve diğer alışkanlıklarınıza zaman ayırmanızı sağladığı gibi dijital baskıya çok fazla maruz kalmayıp bireysel ve özgün düşünmenize de yardımcı olur. Unutmayın ki hayat, gün boyu bakılan ekrandan ibaret değil!
8. Şiddete Duyarlı Olmak
Kullanılan dil, dijital medya okuryazarlığı hakkında bilinmesi gerekenler arasında bir başka önemli noktayı oluşturuyor. Kullanıcıların çeşitliliği bazen iyi bir durum oluştursa da yaygınlaşan şiddeti daha görünür hale getiriyor. Dijital evrende bulunan şiddet içerikli paylaşımların engellenmesinde pay sahibi olmak gerekiyor. Gerekli bölümlere geri bildirim yaparak şiddetin önüne geçmek hedeflenmeli. Çünkü bu şiddet dili insanları olumsuz etkilemekte ve şiddetin artmasına sebep olmaktadır. İyi bir okuryazar olmak aynı zamanda şiddete ve şiddet diline karşı olmak demektir.
9. Saygılı Olmak
Dijital kullanıcı olmanın getirdiği yükümlülükler iyi bilinmelidir. Bunlardan biri de saygılı olmak. Her kullanıcı aynı şeyi düşünmek, söylemek zorunda değildir. Herkesin farklı olduğu bu ortam kişinin özsaygısını ve diğer insanlara saygı duymasını zorunlu hale getiriyor. Paylaşımlarda saygı temel unsur olmalıdır. Günümüzde çok fazla bulunan linç kültürüne katılmayıp olumsuz dahi olsa yapıcı eleştiri fikrini benimseyerek eleştiri yapmalısınız. Yapıcı eleştiri gelişmek için önemli bir eylemdir. Unutmayın, bizi saygı kurtaracak!
10. Çocukları Yönlendirmek
İnternetin her alanı sağlıklı bir ortamdan oluşmamaktadır. Bu durum yetişkinleri dahi etkilerken, çocuklar tamamen savunmasız halde bu dijital ortamın içinde dolaşıyor. Gelişimlerini tamamlamamış olmaları psikolojik olarak etkilenmelerine neden oluyor. Siber zorbalıklar, uygunsuz içerikler ve bağımlılık yapan durumlar… Fakat bunu engellemenin çözümü çocuklara internet kullanımını tamamen kısıtlamak değil. Çocuklar kaliteli bir eğitim ile yönlendirilerek dijital evrenin zararlarından korunabilir.
