Friedrich Nietzsche’nin hayat hikayesi kendi savunduğu değerlerin nasıl ortaya çıktığını gözler önüne serer. Kısa boylu, yarı kör, baş ağrısı ve diğer rahatsızlıklarla boğuşan Nietzsche’nin biyografisi, bugün felsefe ve edebiyat tarihinin gerçek devlerinden biri olarak çizilen imajıyla tezat oluşturan garip ve tuhaf olaylarla doludur. Nietzsche yalnızlığın ta kendisidir. Sevdiği kadın tarafından kabul edilmemiş, aile üyelerinin ihanetine uğramış, hayatının belli dönemlerinde kendi aklı dahi onu yarı yolda bırakmış; yazamamış hatta sağlıklı düşünememiştir. Dramlarla dolu hayatında yine de “Öldürmeyen acı güçlendirir.” mottosuyla hayata tutunan Nietzsche’nin hayatını sizler için derledik. İşte büyük düşünür filozof Friedrich Nietzsche hakkında bilmeniz gerekenler…
1. Düşünce Tarzı
Nietzsche’nin adının önüne getirilecek pek çok sıfat bulunmaktadır. Kendisi uzman bir filolog, entelektüel seviyesi yüksek bir filozof ve sanat eleştirmenidir. Tüm bunların yanında yazar, şair ve besteci gibi kimliklere de sahiptir. Düşüncelerini ve yazılarını oluşturan belli konular din, ahlak, modern kültür, felsefe ve bilim olarak sıralanabilir. Kullandığı eleştirel dilin içeriğinde bolca ironi, metafor ve aforizma bulunur. Yaşanan her kötü ve insanın ruh halini daraltan şeye rağmen “hayat olumlaması” yapılması gerektiğini savunur. Buna bağlı olarak gerçeğin değeri ve nesnelliğini sorgulamıştır ve çıkarımları bugün dahi sanat, felsefe gibi pek çok alanda görülmektedir.
2. “Tanrı Öldü.”
Popüler kültürde sıkça karşımıza çıkan “Tanrı öldü.” sözü, aslında Nietzsche’nin felsefesinin sadece ilk cümlesidir. İnsanoğlunun Tanrı’nın adıyla yaptığı kötü şeyleri hedef gösteren bu felsefenin devamı ise şöyledir: “ Tanrı öldü. Tanrıdan geriye bir ölü kaldı. Ve onu öldüren biziz. HâӀâ gölgesi beliriyor uzaklarda. Kendimizi nasıl avutacağız, biz katillerin katilleri? Neydi bıçaklarımızın altında ölümüne kan döken, dünyanın sahip olmuş olduğu bu en kutsal ve en kudretli şey: bu kanı kim silecek üzerimizden? Hangi su var bizi temizleyecek? Hangi teselli şölenlerini, hangi kutsal oyunları icat etmek zorunda kalacağız? Fazla büyük değil mi bize bu davanın yüceliği? Buna lâyık olmak için birer tanrıya dönüşmeli değil miyiz?”.
3. Muhteşem Deha
Büyük düşünür Friedrich Nietzsche hakkında bilmeniz gerekenler arasındaki belki de en önemli şey muhteşem zekasıdır. Friedrich Nietzsche, 25 yaşında Basel Üniversitesi’nde Filoloji profesörü olarak atanmıştır. 1868 sonbaharında, Nietzsche’nin Leipzig Üniversitesi’ndeki profesörü ve akıl hocası Friedrich Ritschl, doktora çalışmalarını henüz bitirmemiş olmasına rağmen Nietzsche’yi Basel Üniversitesi’nde bir boşluk için önermiştir. Basel Üniversitesi, Ritschl’in olumlu incelemesine dayanarak kararını vermiştir. Nietzsche, 1869 yazında öğretmenliğe başlamış ve oldukça dikkat çekici bir başarı ile hızla profesörlüğe terfi etmiştir. Bugün dahi en genç profesör unvanı alan kişi olarak sayılmaktadır.
4. İlk ve Tek Aşkı
Friedrich Nietzsche kimdir diye sorduğunuzda en belirgin yanıtlardan biri “umutsuz bir aşık”tır. Nietzsche hiç evlenmemiştir ve tamamen karşılıksız giden tek bir platonik romantizm yaşamıştır. 25 Nisan 1882’de filozof Paul Ree tarafından 21 yaşındaki Lou-Andreas Salome ile tanıştırılmış ve görür görmez aşık olmuştur. Nietzsche çekici kadını “Buraya hangi yıldızlardan birlikte düştük?” cümlesiyle selamlamış ancak Salome, daha katı şekilde, “Zürih’ten geldim.” diye cevap vermiştir. Bir hafta içinde, sosyal olarak beceriksiz Nietzsche, evlilik teklif etmiş; Salome ise nezaketle reddetmiştir. Talihsiz Nietzsche sonunda Lou’nun gerçekten ilgilenmediğini anlamadan, iki kez daha evlenme teklif edecektir.
5. Geçirdiği Hastalıkları
Friedrich Nietzsche hayatı boyunca hem gerçek hem de muhtemelen hayal ürünü olan çeşitli hastalıklarla boğuşmuştur. En çok baş ağrısı, zayıf sindirim ve mide bulantısı nedeniyle derinden etkilenmiştir. Tamamen körlük noktasına gelene kadar görme yetisinin zayıflaması da kendisine yardımcı olmamıştır. Bu rahatsızlıklar sık sık profesyonel hayatını kesintiye uğratarak günlerce yatak istirahatine ve izolasyona yol açmış, 2 Mayıs 1879’da profesör koltuğundan istifa etmeye zorlamıştır. Sağlığı sebebiyle erken yaşta emekli olmak zorunda kalan Nietzsche’nin hayatında yalnızlığa düşme dönemi de bu zamanlarda başlamıştır.
6. İlk Psikozlar
3 Ocak 1889 tarihinde İtalya’nın Torino kentinde bir atın kırbaçlandığını görmesiyle zihinsel psikozları başlamıştır. Nietzsche gördüğü manzaradan o kadar etkilenmiştir ki, koşarak kendini atın önüne atmış ve dayağı durdurmaya çalışmıştır. Sonunda yediği darbelerden dolayı bayılarak kaldırıma yığılmıştır. Sonraki dönemlerde etkisi daha çok görülen bu rahatsızlık zamanla Nietzsche’yi daha fazla etkilemiş ve sonraki dönemlerde muhtaç duruma düşen Nietzsche, kendini daha da hayattan soyutlayarak dış dünya ile bağlantısını neredeyse yok sayılacak kadar azaltmıştır. Bundan dolayı kısa süre sonra dejenere olmuş, ölümüne kadar olan 11 sene boyunca etrafa boş gözlerle bakmış ve anlamsızca mırıldanmıştır.
7. Eve Dönüşü
Akli dengesizliği sebebiyle zamanla artan olaylar sonucu annesi Franziska olaya dahil olmuş ve oğlunun vesayetini alarak onu bir akıl hastanesine yollamıştır. Kendini sessizliğe gömen ve artık yazı dahi yazamayan Nietzsche, 1897’deki ölümüne kadar memleketi Almanya’nın Naumburg kentinde, annesinin evinin üçüncü katında yaşamıştır. 1890 yılında yaşadığı zihinsel çöküntüden sonra bir akıl hastanesine hapsedilmesinin ardından, Nietzsche’ye üçüncü aşama frengi teşhisi konmuştur. Günümüzde Nietzsche’nin Franco-Prusya Savaşı sırasında gönüllü süvari olarak görev yaptığı sırada hastalığa yakalandığı düşünülmektedir.
8. Kardeşi İle İlişkisi
Nietzsche, kardeşi Elizabeth’in, Almanya’nın en azılı Yahudi karşıtlarından biri olan Bernhard Foerster ile ilişkisi olduğunu öğrendiğinde kardeşinden daha da soğumuştur. Ancak Nietzsche’nin felsefesine ve yazılarına artan ilgiyle Elizabeth, annesini ve diğer akrabalarını karşısına almış ve kardeşinin yazdıklarına dair tüm telif hakları ve yasal işlerinin yasal bekçisi olarak kendisinin atanmasını sağlamıştır. Nietzsche’nin Alman milliyetçiliğinden hoşlanmaması, dine olan nefretine rağmen Elizabeth, görünürde kardeşi tarafından yazılmış; ancak kendi sağcı, militarist bakış açısını korumak ve doğrulamak için özenle hazırlanmış olan The Will to Power’ı yayınlamıştır.
9. Yahudi Karşıtlığına Tepkisi
Büyük düşünür Friedrich Nietzsche ve onun fikirleri hakkında bilmeniz gerekenler arasındaki bir diğer şey ise kendisinin ırkçılıktan ve Yahudi karşıtlığından nefret etmesidir. Ancak kardeşi Elizabeth bunu hiç takmamış ve Nietzche’nin adını kendi görüşlerini yaymak için kullanmıştır. Kardeşinin düşüncelerini, yirminci yüzyılın başında Almanya’yı kasıp kavuracak milliyetçi, Yahudi karşıtı tutumlara felsefi olarak bağlı göstermiştir. Bu sayede Elizabeth, hem kendi inançlarına uygun bir şekilde ün yapmaya başlamış hem de büyük miktarda para kazanmıştır. Fikirlerinin, militarist vahşet yoluyla “aşağı” olduğu iddia edilen halkları boyunduruk edecek bir “Üstün Irk” yaratılmasını haklı çıkarmak için kullanılacağı, Nietzsche’yi tamamen dehşete düşürmüştür.
10. Son Saygısızlık
Nietzsche’ye yapılan son saygısızlık ise 1900 yılındaki ölümünden yıllar sonra, kardeşi Elizabeth ölünce gerçekleşmiştir. Öldükten sonra anne ile babasının arasına gömülen Nietzsche, kız kardeşinin ölümünden sonra mezarından çıkarılmış ve aile mezarlığına “yakın” bir yere gömülmüştür. Yerine Elizabeth gömülmüş, ve kültürlerinde yer alan geleneğe göre Nietzche’den daha “üst” bir mevkiye sahip olmuştur. Anlaşılacağı üzere ünlü düşünür Nietzsche, öldükten sonra dahi hak ettiği huzuru bulamamış, hayatı boyunca onun sırtından geçinen kardeşi, Nietzsche’yi mezarından dahi etmiş, mezar taşına kendi heykelini yaptırmıştır.
