Ödüllü film Parasite’te karşımıza çıkan suseok taşı kısa sürede büyük bir kesim tarafından merak konusu olmuştur. Özellikle filmde taşıdığı metaforik anlam kendinden çokça söz edilmesinin sebeplerinden biridir. Filmin ana kahramanları Kim ailesine şans getireceği umulan taş aslında eski zamanlarda önemli bir sanat unsuruydu. Bu listemizde günümüzde de önemini koruyan suseok taşına dair bilinmeyenleri sıraladık. Zaman içinde bilgeliğin sembolü haline gelen suseok taşının merak edilen tüm detayları sizlerle… Keyifli okumalar!
1. Doğanın Hediyesi: Suseok
Suseok Kore geleneğinde estetik ve dekoratif değerlere sahip kayaların toplanıp sergilenmesi sanatıdır. Suseok kelimesi yaşam ve ruh anlamına gelen “su” ve taş anlamına gelen “seok” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Suseok taşı Çin’de Gongshi, Japonya’da ise Suiseki olarak adlandırılır. Bu kayalar rüzgar ve su gibi doğal elementler tarafından biçim alır. El yordamıyla şekillendirilenler olsa dahi doğal yollarla biçimlenmiş kayalar daha değerlidir. Suseok taşları çok çeşitli renklere, boyutlara ve şekillere sahip olabilir. Suseok eskiden daha çok bilginler tarafında meditasyon amacıyla kullanılmaktaydı. Bu sebeple bilgeliğin sembolü haline gelen suseok taşının tüm detayları merak edilen boyutlara ulaşmıştır.
2. Suseok Taşının Geçmişi
Uzak Doğu tarihinde sanatçılar daha çok şiir ve resim sanatlarıyla ilgilenmekteydi. Doğadan ilham alınarak gelişen bu sanat dallarına yaklaşık 7. yüzyılda bir yenisi daha eklenmiştir. Bir tesadüf eseri Çinli devlet adamı Bai Juyi bir gölde doğa harikası bir taşa rastlar. Aynı zamanda bir şair olan Bai Juyi taşın kendisinde uyandırdığı hisleri bir şiire döker ve evinde sergiler. Onun bu coşkusu sayesinde doğa harikası taşlar tüm ülkede aranır hale gelmiştir. Doğayla iç içe olmayı öğütleyen Taoizm etkisiyle de bu sanat hızla yayılmıştır. Ülkede herhangi kültürlü bir kişinin gongshiden anlaması beklenir hale gelmiştir. Daha sonra Japonya’ya oradan da Kore’ye yayılan bu sanat Uzak Doğu coğrafyasında kendine yer edinmiştir.
3. Suseok Taşının Anlamı
Suseok doğada esen rüzgara, suya ve diğer elementlere karşı direnen yapısıyla zamanın sanatçılarına ilham olmuştur. Delikler ve girintiler evrenin sabrına ve gücüne işaret eder. Yaşlanma ve zamanın izini bıraktığı şeylere saygınlık bu kayalar aracılığıyla öğrenilebilir. Suseok taşı aynı zamanda meditasyon için bir sembol olma anlamı taşır. Suseok tıpkı bir manzara resmi gibi insanın doğayla tekrar beraber olmasını sağlayan evrenin küçük bir temsilidir. Taşların doğanın özünü taşıdığına inanılır. Doğal etmenler sayesinde zamanla oluşan taşlar doğal nesneleri andıran farklı biçim ve boyutlar alabilir. Ancak suseok kesin bir anlamı temsil etmez. Birçok sanat dalında olduğu gibi herhangi bir taşın yansıttığı anlam görenin hayal gücüyle ilişkilidir.
4. Taşların Nitelikleri
Suseoklar Kore geleneğinde genellikle üç ölçeklidir: Geleneksel giriş yolları üzerinde yerleştirilmiş anıtsal şekilli büyük taşlar, Kore bahçelerinin peyzajı için orta boylu şekilli taşar ve masa ve raflarda sergilenen daha küçük ölçekli taşlar. Dekoratif taş sanatının ilk çıktığı yer olan Çin’de taşlar delikler ve oluklar içeren uzun şekillerden seçilirdi. Japonya’da ise daha basık ve yumuşak bitişli taşlar sergilenirdi. Kore geleneğinin ürünü suseoklar Japon geleneğinden etkilenmiştir. Ancak iki gelenek arasında farklar vardır. Japonlar Çinlilere göre taşlarda değişikliği en aza indirse de sergilemeyi kolaylaştırmak adına taşın alt kısmını düzleştirmeye izin verirler. Ancak Koreliler suseoklarında herhangi bir değişikliğe izin vermez.
5. Suseok Taşının Toplanması
Suseok taşının nereden bulunacağı bilgeliğin sembolü olan bu taşın merak edilen detayları arasındadır. Bu dekoratif ve sanatsal taşlar hemen hemen her yerden toplanabilir: Dağlar, vadiler, kıyı şeritleri, dere yatakları, tarlalar… Ancak bazı bölgeler estetik taşlara rastlamak için daha elverişlidir. Aşırı rüzgarların bulunduğu bölgeler, erozyonun yoğun olduğu yerler, volkanik bölgeler ve dik yamaçlardan uzanan nehir yatakları en uygun arazilerdir. Suseok yapılacak taşlar zamanla aşınacak türden taşlar olmamalıdır. Taşın üzerindeki kum, yosun, toprak vb. materyaller temizlenmelidir. Taşa parlaklık vermek için uygulanan cila gibi suni yöntemler suseok sanatında çok tercih edilmez. Taşı avuç içine alıp yıllar boyunca ovarak parlaklık verme suseok toplayanların geleneksel metodudur.
6. Sınıflandırma Sistemi
Suseok taşları boyutuna, şekline, rengine ve elementine göre çok çeşitli sınıflamalara dahil edilebilir. Ancak genelde 3 ana kategoride ele alınır. İlk ve en popüleri manzaralı peyzaj taşlarıdır. Bu gruptaki taşlar dağ, şelale, göl, ada, mağara ve plato gibi doğal manzaraları andırabilir. Nesne taşları diğer bir kategoriyi oluşturur. İnsan yapımı olan köprü, tekne, sazlık kulübe gibi yapılara bu gruba dahil edilir. Kuş, balık ve insan gibi canlıları temsil eden suseoklar da değerlidir. Üçüncü grup desen taşlarıdır. Soyut desenli taşlar, kaplan çizgili desenli taşlar, gök cisimlerini andıran taşlar bu grupta yer alır. Taşlar bulunduğu yere göre farklı renklerde, farklı dokuda, farklı minerallerden oluşmuş olabilir.
7. Sergileme Yöntemleri
Kore geleneğinde suseokların doğada bulunduğu şekilde sergilenmeye özen gösterilir. Genelde daiza adı verilen ağaçtan yapılma altlıklarla sergilenir. Daizalar her taşa özel olarak oyulur. Kore geleneğindeki daizalar diğer Uzak Doğu geleneklerine göre daha incedir. Bunun sebebi taşı kapatmamak ve olduğu haliyle sergilemektir. Nadir de olsa taşı zemine oturtabilmek için alt kısmı kesilerek düzleştirilebilir. Ancak dediğimiz gibi bu çok tercih edilmeyen bir yöntemdir. Diğer bir sergileme yöntemi ise taşları kum ya da su ile doldurulmuş suban adı verilen seramik tepsilere yerleştirmektir. Taşların sergilenmesinde simetri aranmaz. Önemli olan doğanın bir parçası olan taşları en doğal haliyle yansıtmaktır.
8. Parasite Filmi ve Suseok Taşı
Birçoğumuzun suseok taşlarıyla tanışma hikayesi kuşkusuz gişe rekortmeni film Parasite sayesinde olmuştur. Bong Joon-ho yönetmenliğinde çekilen filmde suseok taşı önemli bir metafor olarak yer almaktadır. Ailenin erkek çocuğu Ki-woo’ya bir arkadaşı tarafından hediye edilen taş aileye iyi şans getirmesi umuduyla verilmiştir. Başlarda gerçekten de taş vazifesini yapmış gibi gözükmektedir. Temel ihtiyaçlarını bile karşılamaktan aciz Kim ailesi türlü oyunlarla Park ailesinin yanına işe girmiştir. Bir süreliğine üst sınıfın ayrıcalıklarına kavuşan Kim ailesinin şansı yaver giderken suseok taşını ortalıklarda göremeyiz. Ancak işler ters gitmeye başladığında belki de bir şans emaresi olarak taş tekrar ortaya çıkar. Ancak bu kez eski ihtişamına sahip değildir ve film sonunda bir silaha dönüşür.
9. Suseok Taşının Popüler Hale Gelişi
Suseok koleksiyonlarının en popüler dönem 14 ve 19. yüzyıllar kapsayan Joseun Hanedanlığı dönemidir. Ancak suseok taşları 1980’li yıllarda tekrar popülerlik kazanmıştır. O yıllarda henüz yeni yeni gelişen Kore ekonomisi yeni zenginlerini de üretmiştir. Yeni zengin iş adamları yeni kaynaklarıyla suseok geleneğini yeniden canlandırmıştır. Bu iş adamları kendi kendini eğitmiş, akademik geçmişi çok iyi olmayan ancak bir şekilde çok para kazanmış kimselerdi. Yeni duruma uyum sağlaması gereken ancak aynı zamanda sofistike bir hava yaymak isteyen insanlar için kestirme bir yol halini almıştır. Bu anlamda suseok taşı Parasite filminde Park’ların nadide yaşamına kestirme bir yol isteyen Kim ailesi için eşsiz bir hediyedir.
10. Suseok Sanatıyla Uğraşmanın Faydaları
Suseok doğa ananın güzelliklerinin mükemmel bir temsilidir. Her taş benzersizdir ve insana içsel bir huzur getirir. Taşların uyandırdığı anlamlar ve hisler hayal gücünüze katkı sağlar. Taş edinmek için doğaya açılmak şehrin stresinden ve çalışma hayatının yorgunluğundan sıyrılmak için bir fırsattır. Doğaya, yüksek dağların, göllerin ve nehirlerin manzarasına, çiçeklere, kuşlara bu sayede tanık olabilirsiniz. Taşın bulunmasından temizliğine ve sergilenmesine kadar tüm aşamalar size ayrı bir zevk verecektir. El becerinize güveniyorsanız kendi daizanızı kendiniz yontabilirsiniz. Suban tarzı bir tepside estetik bir tasarım da oluşturabilirsiniz.
