Tıpkı sanat eserleri gibi, kişinin malzeme ile olan ilişkisi de duyusal, eylemsel ve zihinseldir. Malzemeye yüklenen anlamlar değişkenlik gösterebildiği gibi, bazı sanatçılar ise malzeme seçimi yaparken bu soyut anlamların yanı sıra geri dönüşüm, sürdürülebilir enerji ve çevreye duyarlılık gibi önemli konular hakkında farkındalık yaratmaya çalışıyor. Modern dünyada zarar görmüş veya hurdaya dönmüş atık malzemeler ve onları kullanarak sanat eseri yaratan bu sanatçılar, ortaya çıkardıkları orijinal yapıtlarla toplumu sürdürülebilirlik konusunda bilinçlendirmeyi de hedefliyor. Bu yazımızda, birbirinden enteresan geri dönüştürülebilir atık malzemeler ve sıradan objeler kullanarak sanat eseri yaratan sanatçılar ve benzersiz yapıtlarını sizler için bir araya getirdik. Keyifli okumalar!
1. Vik Muniz
Brezilyalı artist Vik Muniz, geri dönüştürülmüş sanat hareketinin merkezinde olan isimlerden yalnızca bir tanesi. Muniz, 1980’li yılların ortalarında New York’ta bir sanat simsarı tarafından keşfediliyor. Sanatçı, çevreden elde ettiği kablo, yapboz parçası ve parçalanmış dergi gibi geri dönüşümlü malzemeleri kullanarak ünlü başyapıtları yeniden yorumluyor. Büyük ölçekli çalışmaları tercih eden Muniz, eserlerinin dijitalleştirebilmesi adına fotoğraf çekimlerini belirli yükseklikteki noktaları seçtikten sonra gerçekleştiriyor. Muniz’in Rio De Janeiro’daki büyük bir çöplükte toplayıcılık yapan insanların hayatlarına nasıl dahil olduğu ve sanatını gerçekleştirdiği konulu, 2010 yılında yapılmış “Çöplük” isimli bir de belgeseli bulunuyor.
2. Guerra de la Paz
Alain Guerra ve Neraldo de la Paz isimli Kübalı iki sanatçının ortak bir girişim projesi olan Guerra de La Paz, alışılmışın dışında bir yol izliyor ve geri dönüşümlü giysiler kullanmayı tercih ederek farklı renklerde heykeller ortaya çıkarıyor. İkili genellikle klasik eserlerin yeniden yorumlanması ve derinlemesine toplumsal mesajlar içeren çalışmalar üzerine yoğunlaşarak, modern tüketici toplumun kendini sorgulamasını sağlıyor. Bu mesajları değerinin farkında olmadan, gözden çıkarılmış iyi durumdaki objeleri kullanarak vermeyi hedefleyen sanatçılar, aynı zamanda kullanılmış kıyafetlerin bu noktada en önemli materyal olabileceğini de vurguluyorlar. Çalışmalarına kişisel deneyimlerini ve duygularını aktaran sanatçılar, eserlerinde kullandıkları giysilerle yalnızca kendilerini değil, aynı zamanda artık kendilerini temsil edemeyen bireyleri de yansıtıyorlar.
3. Nick Gentry
Londra’da yaşayan ve taşınabilir belleklerin atası sayılabilecek disketleri kullanarak şaşırtıcı derecede fütürist çalışmalar ortaya koyan Nick Gentry, toplumdaki siber kültür, teknoloji ve artan tüketimden ilham alıyor. Amerikalı bir galeri sahibinin internet üzerinden Gentry’i keşfetmesinin ardından, sanatçı yaptığı çalışmaları tüm dünyaya duyurmayı başarıyor. Eserlerinde taşınabilir bellek dışında film ruloları ve röntgen filmleri gibi enteresan materyalleri de tercih eden Gentry, fırça ve boya kullanmadan önce disketleri renklerine göre düzenleyerek temel geçişleri belirliyor. Her bir çalışması için ortalama yüz disket kullanan sanatçı, asıl hedefinin günümüz teknolojisindeki durdurulamaz gelişmenin hızına dikkat çekmek olduğunu belirtiyor.
4. Jane Perkins
Sanatçı kimliğiyle öne çıkmadan önce yaklaşık 17 yıl hemşirelik yapan Jane Perkins, 2006 yılında Sanat ve Teknoloji, Somerset Kolejinde tekstil okumaya karar veriyor. Geri dönüşümlü materyallerle çalışmanın ne kadar büyüleyici olduğunu fark ettiği günden itibaren de özellikle bu alan üzerinden eserler vermeye yoğunlaşıyor. Perkins geri dönüştürülmüş sanatı eğlenceli bir zorluk olarak tanımlıyor ve ilhamını bilhassa hurdalık ya da geri dönüşüm merkezlerinde keşfettiği objelerden aldığını ifade ediyor. Perkins’in ilhamı ve beklenmedik sürprizlerden keyif alması, etrafındaki insanlara da geçiyor. Civardaki komşuları Perkins’in çalışmalarını duyar duymaz evlerinde kullanmadıkları ya da istemedikleri eşyaları sanatçının kapısına getirmeye başlıyor.
5. Subodh Gupta
Hindistanlı sanatçı Subodh Gupta çalışmalarını aynı zamanda yaşadığı yer olan Yeni Delhi’de gerçekleştiriyor. Eserlerinde günlük hayatta kullanılan materyalleri tercih eden ve bu objeler ile büyük ölçülerde heykeller yapan Gupta, seçimlerinde özellikle Hint kültürünü yansıtan nesnelere öncelik veriyor. Ardından çalışmalarına kendi yorumunu katarak tüm bu objeleri bir sanat eserine dönüştürüyor. Bir diğer deyişle, Gupta’nın eserleri baştan aşağıya globalleşme yüzünden sürekli bir değişim içinde olan Hint kültürü ile iç içe geçerek kültürün kendisini yansıtıyor. Çalıştığı objelerin çoğunlukla birer hikayesi olmasına rağmen, birleştirdiği her bir küçük parçaya yeni anlamlar yükleyen sanatçı, tüm bu hikayeleri farklı bir perspektifle canlı tutmayı da başarıyor.
6. Yuken Teruya
Aşırı boyutlara varmış tüketici alışkanlıklarının uzun vadedeki tehlikelerini açıklayan Japon artist Yuken Teruya, aynı zamanda tüketim pazarındaki bazı büyük isimlerden aldığı atık objeleri birer mistik ormana dönüştürüyor. Teruya eserlerinde origami sanatının bir varyasyonu olan Antik Japon sanatı Krigami tekniğini kullanıyor. Krigami sanatında kâğıdı katlamak dahilinde kâğıdı keserek de eserlerine hayat veren sanatçı, geri dönüşümün yanı sıra sadeliğiyle de göz önüne çıkıyor. Sanatçı aslında ikinci bir defa daha düşünmeden atılan tuvalet kâğıdı rulolarını görkemli birer ormana dönüştürerek, aşırı tüketimin ormanlar üzerindeki etkisinin de ne kadar önemli olduğuna vurgu yapıyor. Teruya’nın çalışmaları aynı zamanda MoMa, Mori Sanat Müzesi ve The Guggenheim gibi birçok prestijli müzede halka açık olarak sergileniyor.
7. Derek Gores
Başarılı bir illüstratör ve tasarımcı olan Florida’lı sanatçı Derek Gores, kolaj tekniğiyle yapılmış eserleriyle birçok insana ilham kaynağı oluyor. Çalışmalarında parçalanmış dergi sayfaları, etiketler ve diğer geri dönüştürülmüş materyalleri tercih eden Gores, ilk önce elindeki objeleri renklerine göre organize ediyor. Yapboz ile uğraşmaktan müthiş bir haz aldığını da dile getiren Gores, bu aşamadan sonra yaratıcılığını kullanıyor ve elindeki nesneler ile farklı kompozisyonlar oluşturuyor. Çoğunlukla kadın portrelerini ve moda ve tasarım dünyasından esinlenilmiş günlük hayat görüntülerini yorumlayan sanatçı, ufak tefek parçaları bir araya getirerek onlara mozaik bir görüntü veriyor.
8. Khalil Chishtee
Plastik torbaları geri dönüştürerek oluşturduğu gerçek boyutlu heykelleri ile tanınan Pakistanlı artist Khalil Chishtee’ye göre, plastik materyali aslında “kişiliği geri dönüştürmek” adlı bir metafordan başka bir şey değil. Chishtee bu objeyi aynı zamanda insanların hayatlarındaki zorluklar ile olan yüzleşmesinin bir yolu olarak nitelendiriyor. Sanatçının eserleri bunlarla sınırlı kalmayıp, güzel sanatlara eleştirel bir bakış açısı da getiriyor. Tarihi bağlamda bronz, tahta ve taşın daha fazla tercih edilen materyaller olduğu konusuna dikkat çeken Chishtee, güzel sanatlardaki değer kavramının da sorgulanmasını sağlıyor. Geri dönüştürülmüş plastik poşetlerden ortaya çıkardığı eserlerinde yoğun olarak hissedilen duygusal gerilim, Chishtee’yi alanında en başarılı isimlerden biri yapıyor.
9. Michelle Reader
Geri dönüştürülebilir nesneleri birer heykele çeviren sanatçı Michelle Reader, tercihini çoğunlukla oyuncak ve saat gibi mekanik unsurlardan yana kullanıyor. Kullandığı materyalleri şehir çöplüklerinden, ikinci el dükkanlardan ve yol kenarlarından temin eden Reader, ev ve endüstriyel atık olmak üzere her türlü objeyi birleştirerek onlara kendi yorumunu katıyor. Bu durumu, “Bulduğum nesnelerin öngörülemezliğini seviyorum ve onları gerekli yaratıcılıkla birer heykele dönüştürmekten keyif alıyorum” diye açıklayan sanatçı, mümkün olan tüm objeleri bir araya getirerek aynı zamanda onlara yeni anlamlar kazandırıyor. Reader, muhtemelen en ünlü eseri olan “Seven Wasted Men” isimli aile portresini ise, ailenin bir aylık ev atıklarını kullanarak ortaya çıkarıyor.
10. Ptolemy Elrington
Ptolemy Elrington, park alanları ve yol kenarları gibi yerlerden temin ettiği zarar görmüş ve zayi edilmiş jant kapaklarındaki estetiği görerek onları geri dönüştürüyor. Elrington malzeme seçimini ise pratik objelerin göze azami bir haz vermesine bağlıyor ve karşılaştığı terk edilmiş nesnelerin içerisinde yapısal değersizlikten çok daha fazlasını gördüğünü ifade ediyor. Jant kapağı gibi atık malzemeler kullanarak oluşturulan sanat eseri koleksiyonları yaratan sanatçılar ve çalışmalar arasında en fazla ses getiren oluşumlardan biri olan “Hubcap Creatures” (Jant Kapağı Yaratıkları), Ptolemy’nin jant kapaklarını kullanarak oluşturduğu çeşitli hayvan, samuray ve geyşa heykellerinden oluşuyor.