Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

5 dk okuma süresi


20. yüzyılın ortalarında ülkemize ulaşmış dergi okuma alışkanlığı, her yerde olduğu gibi Türkiye’de de uzun bir süre popülerliğini koruyarak 2000’li yıllara kadar devam etti. Basılı dergiler gelişen teknolojiyle bambaşka bir boyuta geçerek dijitalleşmiştir. Yayımlandığı yıllarda yüksek rakamlardaki tirajlara ulaşmış bu dergiler, günümüzde nadide koleksiyonlarda ve hatıralarda yer almaktadır. İnternet okuryazarlığı ve televizyon dünyası öncesinde oldukça popüler olmuş bu dergilerin yaşadığı düşüşler ve yükselişler, aslında ülkemizin tarihsel olarak yaşadıklarını da yansıtmaktadır. Türkiye’nin geçmişten günümüze ulaşmış bu efsanevi dergileri ve yaşadıkları değişimleri sizler için bir araya getirdik. Keyifli okumalar!

1. Gırgır

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Kült mizah dergileri arasına adını yazdırmış olan Gırgır, 1972 yılında yayınlanmaya başlamıştır. İlk olarak Güneş gazetesinde köşe olarak yayınlanan Gırgır, Oğuz Aral tarafından hazırlanıyordu. Okuyucunun ilgisi dahilinde gazete içindeki boyutu giderek artmıştı. Ardından ise Gün gazetesi tarafından verilen ücretsiz eke dönüştü. En sonundaysa 1973 yılında Haldun Simavi’nin isteğiyle bağımsız bir dergi oldu. “Geçim derdini, can sıkıntısını, aşk yarasını, karı koca kavgasını şipşak keser. Her derde devadır, gırgır da gırgır” sloganıyla yayınlanmaya başlamıştır. Kendinden önceki mizah dergilerinden farklı olarak “sulu mizah” olarak nitelenen bir yapıya sahipti.

2. Marko Paşa

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Cumhuriyet Türkiye’sinin ilk efsane dergisi Marko Paşa’ydı. Aziz Nesin ve Sabahattin Ali’nin birlikte çıkardıkları dergi, dönemin gazetelerinden daha çok satıyordu. 25 Kasım 1946’da çıkan ilk sayısından itibaren Türkiye’de siyasi mizahın temelini attı. Ayrıca künyesinde yayım periyodu için “toplatılmadığı zamanlar çıkar” ibaresi bulunan dergi, defalarca toplatıldı ve yöneticileri hapishanelerde süründü. Bununla beraber sokaklarda dergiyi satan çocuklar dahi fişlenmişti. Sabahattin Ali öldürüldüğü dönem hâlâ Marko Paşa için çalışmaktaydı. Toplatmaları kapatmalar izleyince dergi, ‘Malum Paşa’, ‘Merhum Paşa’ ve ‘Bizim Paşa’ gibi defalarca isim değiştirmek durumunda kaldı.

3. Milliyet Çocuk

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Çocukluğunu 70’li yıllarda ve 80’lerin başında yaşamış olanları etkisi altına alan Ülkü Tamer ve Yalvaç Ural yönetiminde yayımlanan dergiydi. Bu iki edebî ismin yönetimi, bir kuşağın düşünce dünyasını şekillendirdi. Kirpi çocuk ve Pıtırcık gibi kahramanların maceraları, “cinayeti çöz” türü bulmacalar, “söz çocukların” köşesi bölümlerinin yanı sıra uluslararası karakterler de ilk kez Milliyet Çocuk’ta yer aldı. Ret Kit, Asteriks, Şirinler, Ormanlar Kralı Robin ve Tenten bunlardan bazılarıydı. İnce Memet, Balonla Beş Hafta ve Define Adası gibi klasikler ise çizgi roman formatındaydı. 90’lara gelindiğinde özel televizyonlarla birlikte artan çizgi filmlere yenilerek ağır adımlarla yayın hayatından çekildi.

4. Öküz

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Aylık dergi olarak yayımlanan Öküz, kültürfizik dergisi sloganıyla çıkış yapmıştır. İçerik olarak kendini aşmış Türkiye’nin geçmişten günümüze ulaşan efsanevi dergileri arasında yer almaya başlamıştı. İçerisinde günümüzdeki protest edebiyat dergilerinde olduğu gibi keçiboynuzu kıvamında, tatlı su eleştirileri değil, zihin açacak yazılar ve haberler yayınlanıyordu. Kimi zaman sokakta yatan bir ayyaş, kimi zaman da bir hırsızla röportaj yaparak toplumda bulunan her kesimden karakteri salt gerçekliğiyle dergilerine yansıtıyorlardı. Halk tarafından baş tacı yapılan dergi, gazetelerle rekabete girerek rakiplerine zor anlar yaşatıyordu. Genç neslin fikir hayatının şekillenmesinde önemli bir araç olmaktansa asla çekinmiyorlardı.

5. Leman

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

1991 yılından beri yayınlanan haftalık mizah dergisi Leman, Türkiye’nin geçmişten günümüze uzanan efsanevi dergileri arasındadır. Leman’ın kurucu ekibi 1985’te Gırgır ekibinden ayrılarak Limon dergisini kurmuştur. Limon dergisinin kapanmasından sonraysa aynı ekip tekrar bir araya gelerek Leman’ı kurmuşlardır. Mehmet Çağçağ ve Tuncay Akgün tarafından bağımsız bir dergi olarak kurulan Leman, kendinden sonra gelecek olan dergilere de ilham kaynağı oldu. Leman dergisi uzun bir dönem en çok satan ve en sevilen mizah dergisi olarak adını sürdürmüştür. 2000’li yılların başındaysa ekipten ayrılan isimlerin de etkisiyle tirajları düşmeye başlamıştır. Buna rağmen 2010 yılında 1000. sayılarını çıkarmayı başarmışlardır.

6. Büyük Doğu

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Necip Fazıl Kısakürek tarafından çıkartılan Büyük Doğu, basit bir dergi olmanın ötesinde siyasi fikri yaşatıyordu. Derginin yazarları, kendilerini “Büyük Doğucu” olarak nitelendiriyorlardı. Sait Faik Abasıyanık ve Özdemir Asaf gibi ünlü yazarlar da dergide kaliteli yazılarıyla yer alıyorlardı. Bu yüzden Kısakürek dergiyi, para bulabildikçe basıyordu. Ayrıca derginin ne zaman satışa çıkarılacağı asla belli olmuyordu. Kısakürek defalarca hapse girerek hâkim karşısına çıktı. Dolayısıyla derginin yaşamı toplatılma ve kapatılma kararları ile devam etti. Siyasi muhalifliğe İslami üslup ekleyen dergi, Tek Parti yönetimine karşı Demokrat Parti tarafından destek gördü.

7. Hayat

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Hayat, haberle magazin arası bir tarz belirleyen ilk dergiydi. Dergi, 1956 yıllarından başlayıp yaklaşık olarak 20 yıl boyunca yayımlandı. Yayıma başladığı yıl kâğıt yokluğu sebebiyle durdurulan dergi, renkli basıma geçerek tekrardan kendini gösterdi. 60-70 dönemi arasında Türkiye’nin en yüksek tirajlı dergisiydi. Ayrıca Şevket Rado yönetiminde kimi zaman gizemli haber dosyalarını kimi zaman da bir ünlünün hayatının bilinmeyenlerini kapağına taşıyordu. Okuyucuyu yormayan hafif ve elit mekânların masalarından eksik olmayan bir dergiydi. Hayat Mecmuası’nın sahibi ise Yapı Kredi Bankası’ydı. Aynı zamanda günümüzde de önemli bir kültür mecrası olan Yapı Kredi Yayınları’nın güçlenmesindeki etkisi yadsınamaz.

8. Penguen

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

2002 yılında yayınlanmaya başlayan Penguen, 2017 yılına kadar yayınlanmaya devam etmiştir. Haftalık olarak yayınlanan dergi, mizah ve hiciv özelliklerini taşımaktaydı. Gırgır ekolünden yetişen isimler tarafından oluşturulan Penguen, Türkiye’nin en çok satan dergileri arasında yer almaktaydı. Erdil Yaşaroğlu, Bahadır Baruter, Metin Üstündağ ve Selçuk Erdem tarafından kurulmuştur. Bu isimler Leman dergisinden ayrılarak Penguen’de tekrar bir araya gelmiştir. İlk sayısı 2002’de yayınlanan dergi, en çok satan haftalık dergi olma özelliği gösteriyordu. Derginin kapak karikatürü genel olarak Türkiye’nin gündemiyle ilgili oluyordu.

9. Bayan Yanı

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Bayan yanı feminist bir bakış açısıyla kadınların karşılaştığı durumları hiciv öğeleriyle birleştirerek ele almaktadır. Türkiye’nin geçmişten günümüze kadar varlığını sürdürmüş efsanevi dergileri arasında yer alan Bayan Yanı, kadın gündemini konu alır. 2011 yılında Dünya Kadınlar Günü için tek seferlik bir dergi olarak yayınlanan Bayan Yanı, popülerlik kazanınca aylık olarak yayınlanmaya başladı. İlk sayısı Leman dergisinin kadın çizerleri tarafından oluşturulmuş olsa da zamanla birçok kadın çizerin yer aldığı bir dergi oldu. Bayan Yanı, Feyhan Güver ve Ezgi Aksoy tarafından yönetilmektedir. Dergi bünyesinde çalışan çoğu kişi kadın olsa da erkek çalışanları da bulunmaktadır.

10. Uykusuz

Türkiye’nin Geçmişten Günümüze Efsanevi Dergileri

Haftalık dergi olan Uykusuz, Türkiye’nin en çok satan dergileri arasındadır. Mizah dergisi Uykusuz’un amblemi Yiğit Özgür tarafından çizilen çizgili pijamalı ve atletli adamdır. Penguen’de olduğu gibi Uykusuz’un kapağı da gündemi belirleyen öğelerdi. İlk sayısını 2007 yılında çıkaran dergi, Penguen dergisinden ayrılan birtakım isimler tarafından oluşturulmuştu. Bu isimler arasında Ersin Karabulut, Umut Sarıkaya, Uğur Gürsoy, Yiğit Özgür bulunmaktadır. Penguen’den bariz bir mizah anlayışı farklılığı bulunmayan Uykusuz, yeni bir dergi çıkarmak amacıyla kurulmuştur. Uykusuz isminin verilmesi ise tamamen çizerlerinin kendi hallerinden esinlenmeleri sonucu olmuştur.


Bu içeriğe ifadenle renk ver!

Beğen Beğen
28
Beğen
Mutlu Mutlu
22
Mutlu
Eğlenceli Eğlenceli
19
Eğlenceli
Üzgün Üzgün
1
Üzgün
Olamaz Olamaz
0
Olamaz
Kızgın Kızgın
0
Kızgın
Komik Komik
3
Komik
İlginç İlginç
4
İlginç

Yorum bırak

  1. Çok teşekkürler, dergilerin yerini hiçbir şey tutmuyor… Ne kadar medyamız problemli olsa da gazetelere göre biraz daha uzun ömürlüler! Umarım daha fazla okur toplamanız ve ülke olarak güzel bir dergi alemi yaratmamız ümidiyle 🙂