Geçmişten günümüze, dünya üzerinde sismik hareketler sonucu meydana gelen ve beklenmedik bir anda milyonlarca insanın ölümüne neden olan depremler olmuştur. Deprem bir doğa olayıdır ve genellikle fay hatlarının çatlamasıyla oluşur. Bilindiği üzere Türkiye, fay hatlarının üzerine kurulu bir ülkedir ve ülkemizin %92’si deprem bölgesidir. Ne yazık ki Türkiye’nin kanayan yarası olarak depremler, telafisi mümkün olmayan insani, toplumsal ve ekonomik yıkımlara neden olmaya devam etmektedir. Ülkemizin bu karanlık gerçeğini unutmamak ve bu konu hakkında bilinçlenmek adına sizler için Türkiye’de şimdiye kadar meydana gelen en büyük depremler ve etkilerini araştırdık. Kayıpsız yarınlar için…
1. 1930 Hakkâri Depremi
Hakkâri tarihinin en büyük acısı olan bu deprem, Türkiye-İran sınırında İran’ın Salmas düzlüğünde meydana geldi. Türkiyenin sınırda bulunan Hakkari köyleri bu depremden büyük oranda etkilendi. 7 Mayıs 1930 tarihinde saat 00:34’te insanlar yataklarında uyurken meydana gelen bu depremin büyüklüğü 7,6, derinliği ise 7 km olarak kaydedilmiştir. Gerçekleşen bu deprem sonucu 80 köy tamamen yıkılarak yok olmuş, 3000 bina hasar görmüş ve ne yazık ki 2514 vatandaşımız ise yaşamını yitirmiştir. O zamanın şartlarıyla yapılan kerpiç evler, dayanıksız olması nedeni ile ölü sayısının artmasına neden olmuştur.
2. 1939 Erzincan Depremi
Erzincan depremi, 7,9’luk şiddeti ile Türkiye’de meydana gelen en büyük depremler arasındadır. Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde meydana gelen bu deprem yarattığı yıkım ile 20. yüzyıl depremleri arasında 8. sıradadır. Şehrin tamamını yerle bir eden deprem, gece saat 01:57’de gerçekleşmiş ve 52 saniye sürmüştür. Sonucunda ise 32.962 kişi yaşamını yitirmiş ve 100 binden fazla kişi yaralanmıştır. Depremin Aralık ayında gerçekleşmesi, devrilen sobaların yangınlara neden olması Erzincan’da tam bir can pazarına neden olur. Mevsimin kış olması bölgeye yardım gönderilmesini imkansız hale getirmiş ve depremzedeler için bir felaket olmuştur.
3. 1943 Tosya-Ladik Depremi
Kastamonu’nun Tosya, Samsun’un Ladik ilçeleri arasındaki geniş bölgeyi etkileyen Tosya- Ladik depremi 26 Kasım 1943’te oluşan 7,3 büyüklüğünde şiddetli bir depremdir. Bölgedeki ilçeleri etkileyerek büyük kayıplara neden olan depremde binaların %75’ini oluşturan 40 bin bina yıkılmıştır. Tarihi binalar, kamu binaları yıkılmış, tren yolları, karayolları ve telgraf hatlarında onarılamayacak derecede hasara neden olmuştur. Deprem sonrasında çıkan yangınlar kayıpları arttırmıştır. Bu deprem sonucunda 2300’e yakın insan yaşamını yitirmiş, 5000 kişi ise yaralanmıştır. Deprem sonucunda, 265 km boyunca uzanan yüzey kırığı oluşmuştur.
4. 1944 Bolu-Gerede Depremi
Yurdun geniş kısmında hissedilen Bolu-Gerede depremi 1 Şubat 1944 tarihinde, sabah saat 05:22 sularında Bolu’nun Gerede ilçesinde meydana gelmiştir. 7.4 şiddetinde ki bu depremin merkez üssü Bolu olmasına rağmen Ankara ve İstanbul’da evlerin yıkılmasına da neden olmuştur. Gerede ilçesinde yer alan yapılar deprem sonucunda yerle bir olmuştur. Erzincan depreminde olduğu gibi soğuk kış mevsimi ve kar yağışı Gerede’ye yardım ulaşımını olumsuz etkilemiştir. Büyük oranda can kaybı ve ağır yapı hasarı bırakan bu depremde 3959 vatandaşımız vefat etmiş ve 20.869 bina hasar almıştır.
5. 1953 Yenice-Gönen Depremi
7.2 büyüklüğündeki Yenice-Gönen depremi akşam saatler 21:06’yı gösterirken gerçekleşmiştir. Çanakkale’nin ilçesi Yenice ve Balıkesir’in ilçesi olan Gönen’i etkilemiştir. Yenice fay zonu üzerinde ve çakıl konisi üzerine kurulu olduğu için depremin etkisi yıkıcı olmuştur. İlçe merkezlerinde birkaç yapı dışında bütün yapılar ağır hasar almış ya da yıkılmıştır. Yaşanan afet sonucunda 265 kişi yaşamını yitirmiştir. Depremden sonraki 2 ay içerisinde Kandilli Rasathanesi tarafından kaydedilen 600 adet artçı deprem gerçekleşmiştir. Deprem Yenice ve Gönen arasında 50 km uzunluğunda bir yüzey çatlağı meydana getirmiştir.
6. 1970 Gediz Depremi
Türkiye saati ile gece 23:02’de meydana gelen, tam olarak 6 saniye süren depremdir. Büyüklüğü 7.2 olan deprem sonucunda 40 km uzunluğunda bir fay meydana gelmiştir. 3000 civarı ev tamamen yıkılırken, 10.500 bina ise ağır hasara uğramıştır. 6 saniye süren depremde 1260 kişi yaralanmış, 1086 kişi ise yaşamını yitirmiştir. Deprem sonrası artçı sarsıntılar bir sene devam etmiştir. Bu sarsıntılardan biri 5.0 büyüklüğündedir. Deprem sonrası yaşanamayacak halde olan ilçeyi Gediz halkı terk edip Uşak yolu üzerinin 7 km ötesinde bir bölgeye yerleşmiş ve yıkılan bölgeye ‘’Eski Gediz’’ adı verilmiştir.
7. 1976 Çaldıran Depremi
Van’ın Çaldıran ilçesinde saat 12:22 sıralarında meydana gelen ve büyüklüğü 7.2 olan depremdir. Erzincan depreminden sonra Anadolu’da yaşanan en büyük depremdir. Bir çok kişiyi evsiz bırakan bu deprem 2000 km içerisinde yer alan evlerin %80’inin yıkılmasına neden olmuştur. 9232 bina bu depremde hasar görmüş, 497 kişi yaralanmış ve 3840 kişi ise yaşamını yitirmiştir. Depremin yanı sıra gece -17 dereceye düşen hava şartları donmalara neden olarak ölümlere yol açmıştır. Mevsimin kış olması, arama ve kurtarma çalışmalarının gecikmesine neden olarak tam bir can pazarına neden olmuştur.
8. 1999 Gölcük Depremi
Gölcük depremi büyüklüğü ve verdiği hasar ile son yüzyılın en büyük depremi olarak akıllara kazınmıştır. Gece saat 03:02’de meydana gelen ve 45 saniye süren 7,5 büyüklüğündeki afet, resmi verilere göre 17,480 kişinin yaşamını yitirmesiyle sonuçlanmıştır. Türkiye tarihinin en önemli depremlerinden olan Gölcük depremi, 16 milyon insanı olumsuz etkilemiştir. Uygun olmayan gevşek zemindeki yapılaşmalar, kaçak yapılar, standartlara uygun olmayan binalar, ve daha ucuza mal etmek için malzemeden çalan müteahhitler bu kadar çok can kaybı yaşanmasının sorumlusu olarak gösterilir. Müteahhitlere açılan 2100 davanın büyük çoğunluğu hukukî boşluklardan dolayı cezasız sonuçlanmıştır ya da zaman aşımına uğramış ve düşmüştür.
9. 1999 Düzce Depremi
17 Ağustos Gölcük depremi sonucunda fay hattının kırılan batı bölümü, doğu bölümünün kırılmasının tetiklenmesine yol açmıştır. Bu tetiklenme sonucu 7,2 büyüklüğünde Düzce depremi meydana gelmiştir. Saat 18:57’de gerçekleşen deprem 30 saniye sürmüştür. Binlerce kişiyi evsiz bırakan bu depremde, açıklanan verilere göre 4948 kişi yaralanmış ve 710 vatandaşımız yaşamını yitirmiştir. Zayıf zemin özelliğine bağlı olarak 15 binden fazla yapı ağır hasar almış veya yıkılmıştır. Tarihin en büyük acısını yaşayan Bolu’ya bağlı olan Düzce, bu depremden sonra Türkiye’nin 81. ili olmuştur.
10. 2011 Van Depremi
Depremin merkez üssü Van’ın merkeze bağlı Tabanlı köyüdür. Öğle vakti saat 13:40’ta gerçekleşen ve 25 saniye süren depremin büyüklüğü 7.2 olarak kaydedilmiştir. Türkiye bu depremin yarattığı yaraları sarmaya çalışırken Van’ın Edremit ilçesinde 5,7 büyüklüğünde bir deprem daha meydana gelmiştir. İki depremde 1966 vatandaşımız yaralanmış, 644 vatandaşımız ise yaşamını yitirmiştir. Ulusal Sismoloji Gözlem Ağı’nın bildirdiği verilere göre, gerçekleşen deprem sonucu açığa çıkan enerji miktarının çok fazla olduğu, ilk depremin yarattığı enerji miktarının Hiroşima’ya atılan atom bombasının 33,2 katına denk olduğu belirtilmiştir. Depremden sonra bölgede ilk bir ay içerisinde her gün yaklaşık 180 artçı deprem olmuştur.