Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

5 dk okuma süresi


Etimoloji, Fransızca’dan dilimize yerleşmiş bir kelimedir. Fransızca’ya Latince’den, Latince’ye ise Yunanca’dan yerleşmiştir. Etumología, Antik Yunancada gerçek, hakiki anlamında “etumos” ve söylem, ifade, bilim anlamında da “lόgos” kelimelerinden oluşur. Gerçek anlamı arayan bilim, Türkçede köken bilimi olarak adlandırılmaktadır. Başka dillerden alarak ya da duyduğumuz seslerden üreterek kullandığımız kelimeler zaman aşımına uğrayarak değişiklikler gösterir. İnsanların birbirlerini din, dil, ırk olarak ayırdıkları bu dünyada kelimeler aslında bunun tam tersini bizlere gösterir. Konuşma dilimize yerleşmiş ve yerleşmekte olan birçok kelime bulunur. dergiCE ekibi olarak sizlere Türkçede kökenine inildiğinde şaşıracağınız ve ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler listesini hazırladık. Keyifli okumalar!

1. Bendeniz

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Türkçede “Ben” kelimesinin nazik hali gibi düşünerek kullanılan “bendeniz” kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler listesinde yerini alır. Bu yanıltıcı kelimenin anlam içeriğinde ne ben ne de deniz ile alakalı bir mana bulunmamaktadır. Bu kelimeyi alçak gönüllülük, nezaket göstergesi olarak kullanırız. Hint-Avrupa kökenli Farsça sözcük “bhendh” yani “bağ” anlamına gelir. “Bende” kelimesi ise bağlı-bağlanmış köle anlamındadır. Böylelikle “bendeniz” dediğimiz zaman “köleniz” demiş oluruz.

2. Korna

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

İtalyanca’da “corno” boynuz “corna” ise boynuzlar anlamına gelir. Bu kelime İngilizce ve Fransızca’da da aynı anlamda kullanılır. Eski zamanlarda kullanılan arabalara bakıldığında kornaların boynuz şeklinde olduğu görülür. Etimolojik sözcük o dönemlerden günümüze araba kornası olarak ulaşmıştır. Aynı zamanda borazan gibi enstrümanların atası aslında hayvan boynuzudur. Hayvan boynuzları eskilerde ses için kullanılmıştır. Hatta futbolda köşe anlamında kullanılan “corner” kelimesi de boynuzun sivri kısmından gelmektedir.

3. Pişmaniye

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Genellikle sevilerek tüketilen pişmaniye ülkemizde “yiyen bir yemeyen bin pişman” sloganıyla meşhurdur. Türkçede kökenine inildiğinde pişmanlıkla yakından uzaktan alakası olmayan ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler arasındadır. Bu yanıltıcı kelimenin kökeni Farsça olup aslında tatlı için kullanılmamaktadır. Farsça’da “Peşm” kelimesi “Yün” anlamına gelir. Peşmaniye sözcüğü de yünlü, yün dokulu şeyler için kullanılmaktadır. Aynı zamanda “Paşmina” olarak adlandırılan yünlü kumaşta pişmaniye ile dil kardeşidir.

4. Taşra

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Taşra kelimesinin kökeni Türkçe’dir. Bu kelimeye bakıldığında dağ, taş, bayır gibi anlamı olduğunu düşündürür. Lakin bu kelimenin içinde bulunan “taş” sözcüğü eski Türkçede “dış” demektir. Taşra kelimesini kullandığımızda aslında dışarıya doğru olan, dışarıdaki şey gibi anlamlara gelir. Aynı şekilde “sonra” kelimesi de “sona doğru” anlamındadır. Sonlarında bulunan “ra” sözcüğü ise ikisinde de aynı anlamı taşır. Taşmak, taşımak kelimelerinde bulunan “taş” kelimesi de taşrada ki “dışa doğru olan” anlamla aynıdır.

5. Ortanca

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Bu kelimenin kökeni Fransızca’dan gelir. Ortanca çiçeğine adını veren bu kelime Fransızca “hortensia” sözcüğünden gelir. 18. yüzyılda yaşamış doğa bilimcisi Philibert Commerçon tarafından Nicole-Reine Leputa ve Hortense lakaplı kadınlara ithaf ettiği sözcüktür. Çiçeğe “Hortense” isminden etkilenerek “Hortensia” adını verir. Bunun sonucunda kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız sözcükler içinde olan “ortanca” Türkçede bir yakıştırmayla çiçek ismi ve “ortada olan” anlamında kullanılır.

6. Kerata

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Yaramaz, afacan, ufaklık olarak kullanılan bu kelimenin kökeni Yunanca’dan gelir. Aslında Türkçede kullanıldığı kadar masum olmayan bu kelime Yunancada şeytan, boynuzlu hatta karısını satan kişi anlamlarına gelir. Kerata sözcüğünde, eski Yunanca’ya ait “Keras” yani “boynuz” kelimesi bulunmaktadır. Böylelikle “Kerata” eski zamanlarda şeytaniliği yansıtan bir kelime olarak kullanılmıştır. Aynı zamanda Türkçede ayakkabı çekeceği anlamına da gelen kerata eski zamanlarda hayvan boynuzundan elde edilmiştir.

7. Kelli Felli

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Kelli felli kelimesinin kökeni Farsça’dır. Bu kelime, günümüzde kıyafeti düzgün, olgun, gösterişli kişi için kullanılmaktadır. Hayal gücümüzle, gözümüzün önünde biraz saçları seyrelmiş ya da tamamen dökülmüş birini canlandırabiliriz. Orijinali “kerli ferli” olan bu kelime Farsça da ki “ker ü fer” kalıbından gelir. Kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler listesinde olan kelli felli aslında Türkçede güçlü-kuvvetli anlamına gelir.

8. Vantrilok

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Aslı “ventriloque” olan Fransızca kökenli etimolojik kelime “karından gelen” anlamındadır. İki parçadan oluşan vantrilok, Fransızca “ventre” yani “karın” ve “-loque” Latince’de “konuşma” anlamına gelen “loqui” sözcüğünden gelir. Dudaklarını oynatmadan karnında konuşuyormuş gibi becerisi olan, genellikle kukla konuşturan kişilere denir. Vantriloklar B, F, M, P, V harflerini dudaksıl ve söylenmesi zor olduğu için bunların yerine sırasıyla D, S, N, T, S harflerini kullanırlar.

9. Gezegen

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Gezegen kelimesinde ki “–gen” eki, Türkçede alışkanlık, süreklilik anlamına gelir. Mesela sürüngen sürekli sürünür, kemirgen sürekli kemirir, değişken sürekli değişir ve gezegen ise sürekli olarak gezer. Türkiye Türkçe’sine ait olan bu yeni kelime aslında tarih öncesi atalarımıza dayanmaktadır. Etimolojik sözcükler içinde yer alan Gezegen Türkçede kökenine inildiğinde “Asteres planetai” yani “gezinen yıldızlar” kelimesinin eskiYunanca’sıdırr. Aster “yıldız”, planetes ise “gezinen” anlamındadır. Zamanla aster düşmüş ve planetes kalmıştır.

10. Kolonya

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Kolonya, İngilizce ve Fransızca’da “eau de cologne” yani Türkçeye çevirdiğimizde “Köln suyu” olarak adlandırılmaktadır. Latince’de “koloni” anlamında “colonia” kelimesinden gelir. Kültürümüzde misafire tutulan, dezenfektan ve tentürdiyodun yerini alan hatta bazılarının alkol olarak tükettiği kolonya aslında Almanya üretimidir. 1709’da İtalyan asıllı bir parfümcü tarafından üretilip Köln’de satışına başlamıştır. II. Abdülhamit döneminde ülkemize ithal edilmeye başladıktan sonra gül suyunun pabucunu dama atmıştır.

11. Gerzek

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Türkçede aptal, budala gibi anlamlarda kullanılan kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler arasında ki “gerzek” portmanto bir kelimedir. İki kelimeyi barındıran bu kaba etimolojik kelime gerinin ger’i ve zekanın da zek kısmından oluşur. 1970’li yıllarda kullanılmaya başlanılan bu sözcük geri zekâlının kısaltılmışı ve anlamca hafifletilmiş halidir. Söylenenlere göre Türkçeye sıfırdan eklenmiş bu kelimeyi ortaya çıkaran, Ayşen Gruda’dır.

12. Safsata

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Saflık ya da satmakla ilgisi olmayan safsata günümüzde boş, anlamsız söz anlamında kullanılmaktadır. Arapça kökenli kelime Yunancada ki “sophisteia” yani “sofist” kelimesinden gelir. Sofist, Antik Yunan’da, Yunanistan’ın farklı yerlerinden Atina’ya gelen ve gezgin olarak adlandırılan akıl hocalarına denir. Sofist kelimesinin içinde Yunancada bilge anlamına gelen “sophόs” bulunmaktadır. Aynı zamanda bilgelik anlamında ki “sophía” kelimesi de “sofist” ile kökteştir. Sofistler zamanla bu bilgeliklerini ustaca yanıltmalara, yanlış bilgiler ve palavralar anlatmaya dönüştürmüştür.

13. Karat

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Türkçede elmas gibi değerli taşların tartılmasında kullanılan ölçü birimi karat, kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler arasında ve Fransızca kökenlidir. Aynı zamanda Arapçada da bulunan “karat” kelimesi Türkçeye “kırat” olarak geçmiştir. Karat ve kırat Yunanca da “keration” yani “boynuzcuk” ve keçiboynuzu bitkisi anlamına gelir. Keçiboynuzunun çekirdekleri ise doğada ki tutarlı ağırlığa sahip olan çekirdekler olduğu için değerli taşların tartılmasında ölçek olarak kullanılmıştır.

14. Barbar

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Barbar kelimesi günümüzde yabani, zalim ve uygarlaşmamış anlamlarında kullanılmaktadır. Kökeni Yunanca’ya dayanan bu sözcük, dışarıdan geleni anlatır. Aynı zamanda yansıma kelime olan barbar, sese benzetilen bir sözcüktür. Antik Yunan’da yaşayanlara göre diğer insanlar “barbarbar” diyerek konuşur. Antik yunanlılar kendilerinden olmayan herkes için “Barbaroi” demiştir. Tekil hali ise Barbaros’tur. Mısırlılar, Romalılar, Fenikeliler, Persler de Antik Yunanlılar için barbardır.

15. Hasbelkader

Türkçede Kökenine İnildiğinde İlginç Bulacağınız Etimolojik Sözcükler

Türkçede tesadüf, rastlantı anlamında kullanılan hasbelkader kökenine inildiğinde ilginç bulacağınız etimolojik sözcükler içinde yer alır. Arapça kökenli, iki kısımdan oluşan bu sözcüğün ilk kısmı “haseb” yani hesap, muhasebe ile aynı kökten gelir. “Kader” ise kadir, kudret, iktidar gibi kelimelerle aynı yerden gelir. Böylelikle “hasbelkader” dediğimizde “kaderin gereği” demiş oluyoruz. Aslında hasbelkader derken tesadüfen değil de kaderin gereği olduğundan başımıza geldiği anlamında kullanmış oluyoruz.


Bu içeriğe ifadenle renk ver!

Beğen Beğen
8
Beğen
Mutlu Mutlu
1
Mutlu
Eğlenceli Eğlenceli
1
Eğlenceli
Üzgün Üzgün
0
Üzgün
Olamaz Olamaz
0
Olamaz
Kızgın Kızgın
0
Kızgın
Komik Komik
2
Komik
İlginç İlginç
2
İlginç

Yorum bırak