Günümüzde gelişen teknoloji ve küreselleşme akımı sayesinde insanlar arası etkileşim hiç olmadığı kadar yoğun durumdadır. Bu güçlü iletişimle beraber dünyanın farklı yerlerinde yaşayan insanlar, ortak noktalarını bulmaya başlamışlardır. Bu durum olumlu sonuçlar verdiği gibi olumsuz koşulları da gündeme getirmiştir. Bu olumsuz koşulların kişilerin karşılaştığı ayrımcılıklar, eşitsizlikler ve haksızlıklar üzerine oluştuğu bilinmektedir. Bunun bir örneği ise cinsiyet eşitsizliğidir. Bu eşitsizliğin karşıtı olan toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesine dair tüm bilinmesi gerekenler için içeriğimizi okuyabilirsiniz. İyi okumalar!

1. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Nedir?

Toplumsal cinsiyet eşitliğini anlamak için öncelikle bu kavramın ve karşıt kavramının tanımlarının ne olduğunu öğrenmek gerekir. Cinsiyet eşitliği, bütün cinsiyetlerdeki insanların eşit haklara, sorumluluklara ve imkanlara sahip olmasıdır. Bunun aksine cinsiyet eşitsizliği, kişilere cinsiyetleri temel alınarak uygulanan eşit olmayan tutumlar, davranışlar ve algıları ifade etmek için kullanılır. Bu durum, günlük hayatta oluşmuş cinsiyet rollerinden kaynaklanmaktadır. Bu iki tanım konu hakkında bilinmesi gerekenler nedir sorusunu cevaplasa da toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesine dair tüm yönleriyle derin bir bakış açısı sağlamamaktadır.

2. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Hedefleri Nelerdir?

İsmi ne kadar kendini açıklar bir vaziyette gözükse de toplumsal cinsiyet eşitliğinin hedeflediklerine bir başlık ayırmak doğru olacaktır. Kendi içinde bir hedef olan bu ilke, sürdürülebilir ve barışçıl bir gelişimin ön koşulu olarak görülmektedir. Herhangi bir toplumda, herhangi bir kesimin arka plana atılmasıyla veya bir kesime eşit davranılmamasıyla gerçek bir ilerlemeden söz edilemez. Bu durumun farkına varan insanlar, toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmayı; kadın, erkek, kız çocuğu, erkek çocuğu ayrımı yapmadan herkese hayatlarını şekillendirmek ve toplumun gelişimine katkı sağlamak gereken gücü vermeyi bir hedef haline getirmişlerdir.

3. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Nelere Odaklanır?

Toplumsal cinsiyet eşitliği ilkesine ait bir bakış elde etmek için ilk bilinmesi gerekenler arasında hayata dair tüm alanlarda karşınıza çıkacak olmasıdır: eğitim, sağlık, çalışma hayatı, hukuk… Bunun temel sebebi, cinsiyete dayalı ayrımcılıkların da hayatın her alanında karşılaşılabilecek eylemler olmasıdır. Örneğin; dünya genelinde kız çocukları ve kadınların eğitime ulaşma oranları erkeklere göre hala daha düşük. Bir başka örnek; dünyada kadınlarla erkeklere hukuken aynı çalışma haklarını veren sadece altı ülke var. Diğer ülkelerde kadınlar, erkeklere oranla daha az hakka sahipler. Toplumsal cinsiyet eşitliği, bunlar gibi olayların ortadan kaldırılmasına odaklanır.

4. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Nasıl Sağlanabilir?

Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için günlük hayatta yapabileceğiniz çok basit şeyler var. İlk akla gelenlerden biri, toplumsal normların kadına yüklediği ev işlerini ve çocuk bakımını eşit derecede üstlenmektir. Bunun yanı sıra aile içi şiddete işaret eden durumlara dikkat edebilir ve şiddete uğrayan kişiye yardım edebilirsiniz. Cinsiyetçiliği öven, güzel gösteren tavırları ve konuşmaların neden yanlış olduklarını anlayıp bu durumlara tepki verebilirsiniz. İş hayatında yapılabilecekler arasında işe alımlarda cinsiyete dayalı ön yargılarda ve ayrımcılıklarda bulunmamak, aynı işi yapan farklı cinsiyetteki kişilere aynı maaşı ödemek ve iş ortamında ayrımcılığa müsaade etmemek sayılabilir.

5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Neden Önemlidir?

Cinsiyet eşitliğinin sağlanmasının hem bireyler hem toplumlar açısından önemli olmasının birden çok sebebi vardır. Bu sebepler esas olarak cinsiyetlerin temel insani haklarına aynı şartlarda ulaşamamalarından kaynaklanır. Örneğin; yaşadıkları yerlerde hayatlarını tehdit eden risklerle karşılaşan kadınlar, yaşam hakkına aynı ortamda yaşayan erkeklerle aynı derecede sahip değillerdir. Aynı şekilde sağlık hizmetlerine ulaşma ve iş hayatında aynı şartlarda çalışma gibi durumlar da kadınlar dezavantajlı konumdadır. Yapılan araştırmalara göre, bu eşitsizliklerin giderildiği her alanda iyileşmeler yaşanmaktadır. Özetlemek gerekirse toplumsal cinsiyet eşitliği, bireylere ve toplumlara daha iyi bir yaşam sunmak için önemlidir.

6. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Önleyen Nedir?

Toplumlarda cinsiyet eşitliğinin sağlanamamış olmasının temel sebebi, olması gerekeni kabul etmeyen zihniyetlerdir denilebilir. Bir cinsiyeti daha üstün, bir cinsiyeti daha aşağı gören yaşamlar süren kişiler, bu eşitlik fikrini hayatlarına yansıtamamaktadırlar. Bu bahsedilen yaşantıların, en belirgin şekilde ataerkil düşüncenin yaygın olduğu toplumlarda görüldüğü söylenebilir. Bu topluluklardaki erkekler, hayatı kendilerini üstün bir konuma getirecek ve kadınları erkeklerin belirlediği normlarda yaşatacak şekilde yorumlarlar. Bu şekilde sürdürülen bir yaşamda, toplumda cinsiyet eşitliğinin olmamasının yanı sıra daha büyük eşitlik problemleri de ortaya çıkacaktır.

7. Cinsiyet Eşitliğinin Topluma Etkileri Nelerdir?

Cinsiyet eşitliğinin topluma etkileri hem genelde hem bireyler özelinde gözlemlenebilir. Cinsiyetlere dayatılan rolleri düşündüğümüzde insanların belli kişilik özelliklerine sahip olmaları, belli mesleklere yönelmeleri veya belli bir dış görünüşe sahip olmaları gerektiği gibi düşüncelerle karşılaşılır. Bu kalıpların yıkılması, bireyleri özgürleştireceği gibi toplumun ilerlemesinin önündeki engellerin kaldırılmasını da kolaylaştıracaktır. Ayrıca, cinsiyete dayalı eşitsizliklerin ve ayrımcılıkların toplumun bütününde etkisini gösteren yoksulluğa ve savunmasızlığa neden olduğu tartışılan bir konudur. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, bireylerin hayatını iyileştirdiği gibi toplumu da ilerletmektedir.

8. Ülkelerin Durumu Nedir?

Dünya genelinde kadınların erkeklere oranla daha az hakkı olduğu ve özellikle Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da bu durumun gözüktüğü bilinmektedir. Dünya Ekonomik Forumu, konu üzerine her yıl Küresel Cinsiyet Farkı Raporu yayınlar. Ekonomik katılım ve imkan, eğitime katılım, sağlık ve siyasi güç olmak üzere dört ana alana odaklı bu raporda, 153 ülke ve cinsiyet eşitliğindeki gelişmeleri incelenir. 2020’deki rapora göre cinsiyet eşitliğine en yakın 10 ülke sırasıyla İzlanda, Norveç, Finlandiya, İsveç, Nikaragua, Yeni Zelanda, İrlanda, İspanya, Ruanda ve Almanya’dır. Raporun son sıralarını dolduran ülkelerse Yemen, Irak, Pakistan, Suriye, Kongo, İran, Lübnan ve Suudi Arabistan olmuştur.

9. Türkiye’de Ne Konumdadır?

Dünya Ekonomik Forumu’nun 2020 yılında yayınladığı Küresel Cinsiyet Farkı Raporu’nda Türkiye, genel sıralamada 153 ülke arasından 130. olmuştur. Avrupa ülkelerine kıyasla çok düşük sıralarda yer alan Türkiye, pek çok Asya ve Afrika ülkesinin de gerisinde yer almıştır. Alt başlıklardaki sıralamaları da pek iç açıcı değildir. Ekonomik Katılım ve İmkan sıralamasında 136. sırada yer alırken Eğitime Katılım listesinde 113. ülke olmuştur. Sağlık ve Hayatta Kalma başlıklı listede 64. olarak en iyi sıralamasını elde ederken Politik Güçlendirme’de 109. olmuştur. Genel sıralamalara ve Türkiye’nin özel olarak değerlendirildiği sayfalara bakılarak toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda daha çok yolu olduğu söylenebilir.

10. Küresel Hedef 5 Nedir?

2015 senesinde Birleşmiş Milletler, “herkes için daha iyi ve daha sürdürülebilir bir geleceğe ulaşmak” için birbirleriyle bağlantılı 17 küresel hedef belirlemiştir ve 2030 yılına kadar bunları gerçekleştirmiş olmak niyetindedir. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri olarak adlandırılan bu koleksiyonun 5. hedefi, cinsiyet eşitliğidir. Sloganı “Cinsiyet eşitliğine ulaş ve bütün kadınları ve kızları güçlendir” olan çalışmanın, 9 hedefi vardır. Bu hedeflere nasıl ulaşılacağı üç başlıkta toplanabilir: Kadınlar için eşit ekonomik haklar, mülk sahipliği ve finansal hizmetler sunmak; teknoloji yoluyla kadınların güçlendirilmesini desteklemek; cinsiyet eşitliğini uygulayan mevzuatları kabul etmek ve politikaları güçlendirmek.