Robotlar, insanları veya nesneleri tanıyabilir, konuşabilir, arkadaşlık sağlayabilir, çevre kalitesini izleyebilir, alarmlara yanıt verebilir, malzemeleri alabilir ve diğer yararlı görevleri yerine getirebilirler. Peki internetten bir siteye girmeye çalışırken bile ‘robot değilim’ tuşu ile robot olmadığımızı kanıtladığımız robotlar ile ilgili neler biliyoruz? İşte öğrenince sizi şaşırtacak, robotlar hakkında muhtemelen ilk kez duyacağınız ilginç ve enteresan bilgiler…

1. Robot Adının Ortaya Çıkması

Robot kavramını ilk olarak ortaya çıkardığı bilinen 1890 doğumlu Karel Čapek, bir Çek yazardır. İlk kez 1920’de “Rossum’s Universals Robots” (R.U.R olarak da bilinir) eserinde Karel Čapek, ilk kez robot konseptini kullanmıştır ve daha sonra bu tüm dünyaya yayılmıştır. Čapek’in eseri Türkçeye Alemşumul Suni Adamlar Fabrikası olarak çevrilmiş ve Osmanlıca olarak yayınlanmıştır. Sık sık kelimenin yaratıcısı olduğu düşünülse de, Karel Čapek Oxford English Dictionary etimolojisindeki bir makaleye atıfta bulunarak kısa bir mektup yazmıştır. Bu mektubunda küçük bir düzeltme yaparan Çek yazar, ressam ve yazar olan kardeşi Josef Čapek’i bu kelimenin gerçek muciti olarak adlandırdı.

2. Robot Ne Demek?

İnsanların yapmamayı tercih ettiği veya boyut sınırlamaları nedeniyle yapamayacağı, ya da uzay veya deniz dibi gibi aşırı ortamlarda gerçekleşen, kendini tekrarlayan tehlikeli görevleri yerine getirmede robotlar insanların yerini aldı. Gündelik konuşmalarımızın içinde kullandığımız bu robot kelimesi nereden geliyor peki? “Robot” teriminin kökenleri ve çeşitli anlamları hakkında bir sürü yanlış bilinen bilgi vardır. Robot, “esaret”, “zorla çalıştırma” veya “angarya” anlamına gelen eski bir Kilise Slavcası olan robota’dan alınmıştır. Başlangıçta bu kelime Fuedal sistemi altında efendileri için çalışmak zorunda olan köylülere atıfta bulundu. Robotlar hakkında muhtemelen ilk kez duyacağınız ilginç bilgilerden biride çek yazar Karel Čapek’in ortaya attığı bu kelime İngilizce diline ilk olarak Viktorya çağında gelmesidir.

3. Robotların İşlevleri

Robotlar, amaçlarına göre sınıflandırılabilir. Bir robot, belirli bir görevi son derece iyi veya bir dizi görevi daha az iyi yapmak için tasarlanabilir. Tüm robotlar doğaları gereği farklı davranmaları için yeniden programlanabilir, ancak bazıları fiziksel biçimleriyle sınırlıdır. Örneğin, bir fabrika robotu kolu kesme, kaynaklama, yapıştırma gibi işleri gerçekleştirebilirken, bir al ve yerleştir robotu yalnızca baskılı devre kartlarını doldurabilir. Genel amaçlı otonom robotlar, çeşitli işlevleri bağımsız olarak gerçekleştirebilir. Genel amaçlı otonom robotlar tipik olarak bilinen alanlarda bağımsız olarak hareket edebilir, kendi yeniden şarj ihtiyaçlarını karşılayabilir, elektronik kapılar ve asansörlerle ara yüz oluşturabilir ve diğer temel görevleri yerine getirebilir.

4. Bakım Robotları

Robotlar, tek bir iş için değil, bir sürü farklı iş için kullanılır. Yaşlı bakımı robotiği fikri yıllardır ortada. Bununla birlikte, mevcut bakıcıların sayısı ile dünyanın yaşlanan nüfusu arasındaki uçurum genişlemeye devam ettikçe bunun önemi giderek daha belirgin hale geldi. ‘Bakım Robotları’ olarak hizmet veren robotlar, Dünyanın dört bir yanında gittikçe daha popüler bir hale geliyor. Japonya’nın nüfusunun dörtte biri 65 yaşın üzerinde ve 2065 yılına kadar bu sayının %40’a çıkması bekleniyor. Bu, hemşirelik bakımı robot pazarının hızlı büyümesine yol açtı ve hükumet bütçesinin 1/3’ünü Japonya’nın yaşlıları için hayatı kolaylaştıracak bakım robotlarının geliştirilmesine harcıyor.

5. İlk Robot Şirketi

Unimation, dünyanın ilk robotik şirketidir. 1962’de Joseph F. Engelberger ve George Devol tarafından kurulmuştur ve Connecticut, Danbury’de bulunuyordur. Devol, 1954’te endüstriyel bir robotik kol için patent başvurusunda bulunmuştu; ABD Patenti 1961’de yayınlanmıştır. Devol, Unimate markası altında bir endüstriyel robot mühendisliği ve üretimi için şirketin başkanı olarak görev yapan Engelberger ile işbirliği yaptı. Yeni robotlarını 1961’de Chicago’da bir ticaret fuarında tanıttılar. İlk Unimate prototipleri, dijital anahtarlar olarak kullanılan vakum tüpleri tarafından kontrol edildi, ancak sonraki sürümler transistörler kullandı. Unimation, Westinghouse (yaklaşık 1980) ve daha sonra İsviçre şirketi Stäubli (1988) tarafından satın alındı.

6. Nanobot

Nano malzemeler, bir bilim kurgu filminden bir şey gibi gelebilir, ancak gerçek şu ki, binlerce yıldır nano materyaller kullanıyoruz. En küçük robotlar nanobot olarak bilinirler. Nanobotlar o kadar küçüktürler ki, boyut olarak 10 nanometre veya milimetrenin binde birinden daha azını ölçer. Nano robot, bir işlevi gerçekleştirmek için son derece küçük alanlara sığacak şekilde tasarlanmış mikroskobik bir robottur. Umut, nanobotların nihayetinde standart cerrahi için çok zor olan hassas cerrahi prosedürleri gerçekleştirmek için kan dolaşımına yerleştirilebilmesidir. Bilim insanları nanobotları tıpta kanser hücrelerini öldürmek, ilaçları hedef dokulara ulaştırmak ve aşıları iyileştirmek için kullanmayı umuyorlar.

7. Popüler Kültürde Robot

Robotlarla ilgili korkular ve endişeler çok çeşitli kitap ve filmlerde defalarca dile getirildi. Robotları konu edinen bir sürü eser yapılmıştır ve hala yapılmaya devam ediliyordur. Ortak bir tema, insan ırkını ele geçirmek veya yok etmek için motive edilmiş, bilinçli ve oldukça zeki robotlardan oluşan bir usta ırkın geliştirilmesidir. Genellikle ilk bilim kurgu romanı olarak adlandırılan Frankenstein (1818), yaratıcısının ötesinde ilerleyen bir robot veya android temasıyla eşanlamlı hale geldi. Benzer temalara sahip diğer eserler arasında The Mechanical Man, The Terminator, Runaway, RoboCop, The Replicators in Stargate, The Matrix sayılabilir. İtalyan filmi The Mechanical Man (1921), robotlar arasındaki savaşı gösteren ilk filmdir.

8. İlk Robot Vatandaş

Sophia robot, Hanson Robotics tarafından geliştirilen ve gelişen dahice bir makinedir. Sophia muhtemelen bir zamanlar “insanları yok edeceğini” söylemesiyle tanınıyordu, ancak 2017 sonbaharında Suudi Arabistan’da düzenlenen Gelecek Yatırım Girişimi’nde Sophia, insanlar arasında barış içinde yaşama arzusundan bahsetti. 25 Ekim 2017 itibarıyla robot Sophia, herhangi bir ülkenin vatandaşlığını alan ilk robot olarak Suudi Arabistan vatandaşlığını aldı. Sophia, dünya çapında medyada yer aldı ve birçok yüksek profilli röportaja katıldı. Kasım 2017’de Sophia, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın ilk İnovasyon Şampiyonu seçildi ve herhangi bir Birleşmiş Milletler unvanı verilen ilk insan olmayan kişi oldu.

9. Robofobi

Robofobi, robotafobi (Çekçe “angarya” anlamına gelen robota kelimesinden) robotlar, dronlar, robot benzeri mekanikler veya yapay zeka korkusudur. Sıklıkla panik atakla sonuçlanır ve bir robotu görüntüleyerek, bir robotun yanında bulunarak veya hatta sadece robotlar hakkında konuşarak tetiklenebilir. Bazı robofobik hastalar, herhangi bir otonom makineye, özellikle insan görünümlü robotlara yakın olduklarında anksiyete seviyelerinin yükseldiğini göreceklerdir. Robotlar hakkında muhtemelen ilk kez duyacağınız ilginç bilgiler içinden bir tanesi, bu fobiye sahip insanların makinelerden ve bilgisayarlardan kaçınacakları ve hatta kıllı telefonlar gibi cep telefonları yerine kablolu telefonları tercih edecekleridir.

10. Robot Tarafından Gerçekleştirilen İlk Ölüm

Robert Williams (2 Mayıs 1953 – 25 Ocak 1979), bir robot tarafından öldürülen bilinen ilk insan olan Amerikalı bir fabrika işçisiydi. Ford Motor Company Yassı Kaya Döküm Fabrikasında çalışırken, Williams, 25 Ocak 1979’da endüstriyel bir robot kolu tarafından öldürüldü. Ailesi, Litton Industries adlı robot üreticisine dava açtı ve “Litton’un depolama sistemini tasarlama, üretme ve tedarik etme konusunda ihmalkâr olduğunu ve [sistem operatörlerini] depolama alanında çalışmanın öngörülebilir tehlikeler konusunda uyarmadığını” iddia etti. 1983 jüri kararında mahkeme, mülküne 10 milyon dolar ödenmesine hükmetti ve böyle bir kazanın olmasını önlemek için yeterli güvenlik önlemlerinin bulunmadığı sonucuna vardı. Bu fiyat Ocak 1984’te 15 milyon dolara çıkarıldı. Bu, tarihe robot tarafından kaydedilen ilk insan ölümü olarak geçecekti.