Bir kara tahtaya çivi çakmaktan, komşularınızın yukarıda sinir bozucu bir şekilde çıkardığı seslere kadar her şey rahatsız edici olabilir. Ancak bu işitsel uyaranlar sadece rahatsız edici olmakla kalmayıp, daha fazlası da olabilir. Mizofoni hastalığı (seslere tahammülsüzlük) için tetikleyici olabilirler. Belirli seslere karşı yoğun bir nefreti olan insanların, ilk başta zararsız bir rahatsızlık gibi görünse de mizofoni hastalığına dönüşüp, onları kör bir öfkeye sevk etmesi mümkün. Biz de mizofoni hakkında farkındalık için bilmeniz ve öğrenmeniz gereken 10 şey listemizi sorular halinde sizlere açıkladık. Keyifli okumalar!
1. Mizofoni Nedir?
Mizofoni (misofobi / misofonya), tekrarlayan belirli bir sesten aşırı rahatsızlık duyma ve bundan nefret etmeye yol açan, toplumda sık karşılaşılan psikolojik bir hastalıktır. Kişi kendisi için rahatsız edici seslere anormal tepkiler geliştirir. Bu terimi Pawel ve Margaret Jastreboff bulmuştur. Mizofoni ile ilgili araştırmalar hala erken aşamada, bu nedenle hastalık hakkında dönen çok fazla yanlış bilgi var. Örneğin, yüksek sesle çiğnemekten rahatsız olmanız, mizofoni rahatsızlığınız olduğu anlamına gelmez. Araştırmacılar, bu durumdan mustarip olan kişilerin sadece rahatsız olmadığını keşfettiler. Belirli sesleri duyduklarında beyinleri gerçekten aşırı derecede hızlanmaktadır.
2. Mizofoninin Nedenleri Neler?
Hastalığın neden kaynaklandığı henüz tam olarak bilinmemektedir. Ancak belirtilerinin arasında obsesif kompulsif bozukluk (takıntı), anksiyete bozukluğu (kaygı) veya tourette sendromunun (istemsiz hareketlerde bulunma) olduğu bilinmektedir. Bazı uzmanlar, mizofoninin stres ve kaygıdan kaynaklanabileceğini savunuyorlar. Bazı araştırmacıların savunduğu düşünce doğru, bu durumdaki bireyler için ek terapötik tedaviler mevcut olabilir. Bazı araştırmacılar ise, mizofoninin geçmiş anılarla bağlantılı olabileceğini düşünüyor. Hatta birçok mizofoni hastasının bu durumun ilk kez gençken farkına vardığını savunuyorlar. Seslere karşı güçlü duygusal tepkinin, acı çekenin “bir hatırlamayı tetiklemesi” olduğuna inanıyorlar.
3. Mizofoni Belirtileri Neler?
Biri kraker yiyor, biri klavye tuşlarına özellikle sert basıyor, biri ağzından nefes alıyor. Tetikleyici ses ne olursa olsun, acı çeken mizofonisi olan kişi fiziksel bir tepki verebilir. Göğüslerinde sıkışma veya ağrı hissedebilirler. Ayrıca kalp atış hızında artış ve terleme yaşayabilirler. Tetikleyici sesler aynı zamanda bir savaş ya da kaç tepkisine neden olur; Mizofonili birçok kişi, durum esnasında yüzleşmekten kaçınmak için sesler başladığında odayı terk eder. Kişi, diş fırçalama, ağız şapırdatma, nefes alma, konuşma, sakız çiğneme, öksürük vb. gibi sıradan seslerden aşırı derecede rahatsızlık duyar ve bu sesler karşısında öfkelenir. Yani kalp atışları hızlanır, solunum artar, göz bebekleri büyür. Bu anormal belirtiler kişide mizofoni hastalığının olduğu ihtimalini güçlendirir.
4. Mizofoninin Tanı Kriterleri Nedir?
Mizofoninin bazı tanı kriterleri vardır. Kişiler bu seslere verdikleri tepkinin anormal olduğunu bilir. Kaygı, panik, öfke, nefret, saldırgan davranış gözlemlenir. Kaçma ve kaçınma davranışı görülür. Bunlar kişinin sosyal yaşamını olumsuz etkiler. Özellikle kulak çınlamasıyla karıştırılmaması gereklidir. Mizofoni hakkında bilmeniz ve öğrenmeniz gereken 10 şey listesinde en önemli bilgi, kişinin yaptığı davranışın farkında olmasıdır. Bazı hasta kişilerin yemek için ailelerinin yanında olmaya dayanamadıkları, bu yüzden sosyal hayatlarının etkilendiği kaydedilmiştir. İnsanların bunun için aşırı öfkelendikleri ortaya çıkana kadar da mizofoni rahatsızlığı olduğu anlaşılmamaktadır. Kısacası her sese duyarlı olanın rahatsızlığa sahip olmayacağı için bir uzman ile görüşmeniz en sağlıklısı olacaktır.
5. Mizofoni ve Hiperakuzi Arasındaki Farklar Neler?
Hiperakuzi ve mizofoni sıklıkla karıştırılır. Her ikisi de azalmış ses toleransı şemsiyesi altında kategorize edilmektedir. Doktorlar için bile onları ayırt etmek zor olabilir. Ancak başa çıkmanın en iyi yolunu bulmak için hiperakuzi ve mizofoni arasındaki farkı bilmek önemlidir. Hiperakuzide farklı şiddet ve frekanslardaki seslerden rahatsızlık duyulur. Mizofoni ise belirli sesler için takıntılı olma halidir ve tepki sesin şiddetine göre artış göstermez. Mizofonide ses şiddeti etkili değildir. Genellikle tekrarlayan, düşük şiddetli seslere tepki verilir. Misophonia ile gürültü öfkeyi tetikler. Aniden bir ses duyduğunuzda, ne kadar yüksek olursa olsun, öfkeye neden olur.
6. Mizofoni ve Fonofobi Arasındaki Farklar Neler?
Bazı seslere tahammülsüzlük bir işitme sorunu değildir. Aslında fonofobi veya misophonia olarak bilinen psikolojik durumların sonucu olabilir. Bu koşullar, bir kişinin belirli sesleri tolere etme yeteneğini önemli ölçüde etkileyebilir ve birisi, etkilenenler tarafından hoş olmayan olarak algılanan bir ses çıkardığında genellikle aşırı korkmuş veya tahriş olmuş gibi davranmalarına neden olur. Öfke nöbetleri, panik ataklar ve sinir krizleri bu durumların ortak belirtileridir. Mizofonide sesten rahatsız olma durumu görülür. Fonofobide ise belli bir sese karşı fobi geliştirilir. Kişi ‘’o’’ sesten korkar. Örneğin fonofobisi olan bir kişi, gök gürültüsünden korkarken mizofonisi olan bir kişi bundan korkmaz ama hafif ve yumuşak bir sesten rahatsız olabilir.
7. Sosyal Hayata Etkileri Neler?
İnsanlar tipik olarak mizofoni ile doğmazlar. Genellikle 9-13 yaşları arasında ortaya çıkar ve bireyin hayatının geri kalanı boyunca devam eder. Tıp topluluğu, mizofoninin başlangıcını neyin tetiklediğinden hala emin değil, ancak durumun fiziksel olduğu kadar zihinsel de olduğunu varsayıyorlar. Mizofonisi olan kişiler kaygı ve kaçınma davranışı sergiler. Kişiler bazı seslerden aşırı rahatsızlık duyduğu için dışarı çıkmakta bile sorun yaşayabilir. Örneğin yemek yediğiniz arkadaşınız ağzını şapırdatıyorsa ona patlamanız ve kavga çıkması an meselesidir. Yine de bazı seslere dayanamayan insanlar için hepsi kötü haber değil. Bazı kanıtlar, mizofoni hastalarının yaratıcı dâhiler olabileceğini düşündürmektedir. Mizofoni belirtileri gösteren deneklerin yaratıcılığı belirleyen testlerde de çok iyi puan aldığını keşfetti.
8. Mizofoninin Nörolojik Sebepleri Nedir?
Mizofoni hakkında bilmeniz ve öğrenmeniz gereken 10 şey listemizde sırada nörolojik sebepleri yer almaktadır. İngiltere’de Newcastle Üniversitesindeki araştırmacılar mizofonisi olan kişilerde tetikleyici seslerin beynin çeşitli bölgelerinde (frontal lob ve adular korteks de dâhil) artmış aktivite ile doğrusal ilişki gösterdiğini keşfetti. Tedavisi çok zor olan mizofoni hastalığı için araştırmalar sınırlı da olsa devam ediyor. Şimdilik bilinen bir mizofoni hastalığının bilinen kesin bir tedavisi yok. Bununla birlikte, psikologlar gibi uzmanlar, mizofoni hastalarının belirli sesleri duymanın stresiyle başa çıkmasına yardımcı olabilir. Mizofoni, kızlarda erkeklerden daha yaygındır. Nedeni ise diğer bilgiler gibi gizemini hala korumaktadır.
9. Mizofoninin Yönetimi Mümkün Mü?
Sesler sizin için katlanılamayacak seviyeye geldiğinde mutlaka bir psikiyatra veya psikoloğa başvurmalısınız. Bunun yanı sıra mizofoni hakkında bilmeniz ve öğrenmeniz gereken 10 şey listemizde yönetimi için önerilerimiz yar alacak. Örneğin sesleri bastırmak için kulaklık kullanmak isteyebilirsiniz. Ancak hayat bu şekilde geçmez. Ayrıca mizofoninizin artmaya başladığı durumlarla yüz yüze geldiğiniz durumlarda; sesi bastırmak için daha yüksek bastırabilecek bir ses açabilirsiniz. Açmış olduğunuz ikinci sese (örneğin müzik) odaklanmayı seçebilirsiniz. Yorgunluk halinde mizofoni artar. Bu yüzden stresi azaltmak için meditasyon yapabilir, bolca dinlenebilirsiniz. Sesler yoğunlaştığında yapacağınız nefes egzersizleri de etkili bir yöntem olabilir.
10. Mizofoninin Tedavisi Nasıl Olur?
Mizofoninin başlangıç yaşı genellikle 20 yaşından öncedir. Unutulmamalıdır ki, bir ailede birden fazla kişinin mizofoni olması nadir değildir. Düşük seviyeli gürültü kullanılarak mizofoni tedavisi etkili olabilir, ancak günümüzde mizofoni için yaygın olarak kabul edilen belirli bir tedavi protokolü yoktur. Şu anda mevcut standart değerlendirme araçları bulunmamaktadır. Mizofoniye depresyon ve kaygı bozukluğu eşlik edebilir. Böyle bir durumda antidepresanlar tedaviye eşlik edebilir. Obsesif kompulsif bozuklukta (OKB) en etkin terapi yöntemi olan davranışçı terapi uygulanabilir. Dikkat değiştirme teknikleri de faydalı olabilir. Nefes egzersizleri ve uyku da etkili yöntemlerdendir. Yine de konu ile ilgili yoğunluk düzeyine uygun bir tedavi doktorunuz tarafından önerilecektir.
