Türk edebiyatı, bazı dönemlere damga vurmuş ve okuyucunun hayal dünyasında yer alan eserlerin olduğu, doğu batı sentezinin özelliklerini yansıtan bir edebiyattır. Yazıldığı dönemde okuyucu tarafından ilgi gören eserler, çağının sınırlarını aşarak yayılmasını sürdürmüştür. Kuşaklar arasında yediden yetmişe herkesin aşina olduğu ve ismini duyunca biraz da tebessüm ettiği bir eser olan Cin Ali serisi, günümüze kadar çocukların okuduğu kitap serisi olmuştur. Kimi zaman ilkokulda sıra arkadaşımızken kimi zaman da kahramanımızdır. İlginçtir günümüzde hala basılmaya ve ilk günkü heyecanıyla okunmaya devam etmektedir. Biz de bu içeriğimizde kitaplardan tanıdığımız meşhur Cin Ali karakteri ve kitapları hakkında sizlere bilgiler vereceğiz. Keyifli okumalar!
1. Cin Ali’nin Ortaya Çıkışı
Cin Ali serisi, ilk olarak 1968 yılında köy enstitüsünden mezun olan idealist öğretmen Rasim Kaygusuz, tarafından kaleme alındı. Öğrencilerin okumayı daha rahat öğrenmesine yardımcı olmak ve okuma hızlarının artması için araştırmalar yapan Kaygusuz, 17-18 yıl ilkokullarda öğretmenlik yapmış ve deneyimlerini bir kitapta toplamak istemiştir. Özellikle okula yeni başlayan çocuklar için sorun haline gelen okuma yazma öğretimini kolaylaştırmak adına arayışlara giren öğretmen, oyunla öğretme metotlarını da hayata geçirmek istemiştir. Oyunla öğrenen çocuklarda yaşantının vermiş olduğu etkiyle kalıcılık artarken, amaçlanan hedefler de gerçekleştirilmiş ve eğitim öğretim dönemi eğlenceli hale gelmiştir.
2. Geliştirilme Evresi
Cin Ali kitapları kaleme alınmadan önce arayışlarını sürdüren öğretmen Rasim Kaygusuz, bazı yöntemler üzerinde çalışmalarına başlamıştır. Birçoğumuzun okul yıllarından hatırladığı resimli hareketli fişler, çözümlü alfabe gibi yöntemlerle eğitim ve öğretimi ilgi çekici hale getirmek istemiştir. Materyal destekli öğretimi hayata geçiren Kaygusuz, okuma yazmaya geçildikten sonra kolay okunabilecek, çocukların oyun arkadaşı olabilecek bir karakter üzerinde çalışmaya başlamıştır. Bu düşüncelerden sonra hayatımıza giren Cin Ali, 1968 yılında ilk çizimleriyle raflarda yerini almıştır. Orta sınıfa ait bir çocuğun günlük yaşamının ele alındığı bu kitap serisi, toplamda 10 kitaptan oluşmaktadır ve hala günümüzde ilgi gören eserlerden birisidir.
3. Cin Ali’nin Doğuşu
Kitaplardan tanıdığımız meşhur Cin Ali eserleri hakkında bilgiler arasında şunu söyleyebiliriz. Cin Ali’nin basıldığı yıllarda Türkiye’de hala gazete ve televizyonun erişemediği köy ve kasabalar vardır fakat Cin Ali birçok evin misafiri olmayı başarmıştır. Okuma yazma serüveninde harfleri öğrenen çocukların kolayca kitap okumayı öğrenmesini hedefleyen öğretmen Kaygusuz, içerisinde bol bol resimlerin olduğu bir kitap serisi yazmak istemiştir. İlk kitap ile birlikte kolaydan zora doğru bir mantıkla hazırlanan bu seri, kısa cümleler ve okunması kolay kelimelerle başlamaktadır. Her kitap bir önceki yazılan kitaba göre daha zor; bir sonraki kitaba göre ise kolay olacak şekilde kaleme alınmıştır. Pek çok kuşağa okumayı sevdirmiş, günümüzde sıra arkadaşlarını bekleyen bir kitap serisi olmuştur.
4. Eğitim Dünyasına Girişi
Cin Ali serisi basıldıktan kısa bir süre sonra idealist ve eğitim neferi olan bütün öğretmenlerin dikkatini çekmiştir. Yazar Rasim Kaygusuz, bir yandan kitaplarını yazarken bir yandan da eserlerini tanıtmak amacıyla eğitim kurumlarını dolaşıyordu. Yazar Kaygusuz özellikle okula yeni başlayan birinci sınıf öğrencilere öğretmenlik yapmayı seviyordu. Dönemin şartlarında kreş ve anaokulu gibi kurumlar olmadığı için çocuklar öğretmenlere hemen emanet ediliyordu. Oyun çağındaki çocuklara, oyunla okuma öğretimi adı verilen bir metot ile birlikte Cin Ali serisi çok sevilmiş ve müfredata dâhil olmuştur. Böylece belleklerde unutamayacağımız bir arkadaşlık öyküsü de başlamıştır. Bu öykü kuşaktan kuşağa giderek yükselen değeriyle aktarılmıştır.
5. Okullardan Ayrılışı
Cin Ali, uzun yıllar eğitim için bulunmaz fırsat olarak görüldü ancak 2005 yılında ömrünü doldurduğu gerekçesiyle milli eğitim müfredatından kaldırıldı ve çocukların eğitimde realiteden ayrılmalarına sebep oldu. Cin Ali böylece sahaflarda, antikacılarda ve koleksiyonerlerin raflarında kendine yer bulmaya başladı. Günümüzde dijital ortamda hala karşımıza çıkan bu kitap serisi, popüler kültür, bilgisayar ve tablet gibi teknolojik cihazlara yenilmiştir fakat belleklerdeki yerini ilk günkü gibi hala korumaktadır. Güncel çocuk edebiyatı ise daha gerçekçi çizimleriyle, konu ve hikâye bütünlüğünün olduğu bir yöne doğru evrilirken çağdaş edebiyat ile birlikte çeviri olanağının artması sonucunda dünya edebiyatından eserleri çocuklara ulaştırmaktadır.
6. Kitapların İsimleri
Kitaplardan tanıdığımız meşhur Cin Ali serisi hakkında akla gelen bilgiler arasında, basit öyküler halinde içerisinde iki üç harften oluşan kelimelerin ve kısa hecelerin olduğu bir kitap serisi olmasıdır. Serinin kitapları sırayla şöyledir: Cin Ali’nin Atı, Cin Ali’nin Topu, Cin Ali’nin Topacı, Cin Ali’nin Karagözlü Kuzusu, Cin Ali’nin Oyuncakları, Cin Ali Okula Başlıyor, Cin Ali Okulda, Cin Ali Çocuk Bahçesinde, Cin Ali ile Berber Fil, Cin Ali Kır Gezisinde. Yazar Kaygusuz, ilk dokuz kitap için siyah beyaz bir format düşünmüştür ve onuncu kitap için renkli olmasını istemiştir. İlk çizimlerde karşımıza Çöp Adam görseli olarak ortaya çıkan Cin Ali, daha sonraki yıllarda yerini papyonu olan, yüzü daha belirgin ve saçları siyah bir karakter olarak karşımıza çıkar. Karakterin görseli değişse de içerisindeki çocuk hiç değişmemiştir.
7. Kitapların İçerikleri
Cin Ali serisinin ilk kitabı Cin Ali’nin Atı’dır. Bu kitapta babası Cin Ali’ye bir at alır. Cin Ali, atı beslemeye başlar. Ali’nin yakın arkadaşlarından bazıları Can, Suna, Ayşe ve Gül’dür. Cin Ali at arabasıyla birlikte arkadaşlarıyla gezintiye çıkar. Kitabın içerisindeki bazı cümleler, ilk kitabın ne kadar basit ve anlaşılır olduğunu gösterir: Cin Ali, bak! At. Bak, Cin Ali, Bak. Cin Ali de, ata ot verdi. Basit cümle yapıları giderek zorlaşmaya başlamaktadır. Serinin ikinci kitabı Cin Ali’nin Topu’dur. Babası bu sefer Cin Ali’ye bir top almıştır ve Ali arkadaşlarıyla oynamaya başlar. Bu sefer sahneye Oya, Kaya gibi arkadaşları da katılmıştır. Bu isimler tesadüf eseri seçilmemiştir çünkü bu isimler ağız ve konuşma yapısını güçlendiren isimlerdir.
8. Cin Ali’nin Arkadaşları
Cin Ali serisi ilerledikçe yeni karakterler karşımıza çıkar ve kitaplardaki kelimeler de giderek zorlaşmaya başlar. Üçüncü kitap olan Cin Ali’nin Topacı’nda karşımıza yeni karakter Ali’nin dayısı ortaya çıkar ve ona bir topaç bir de kırbaç alır; topacı döndürmeye başlarlar. Diğer kitaplarda karşımıza çıkmayan Çetin ismini de bu kitapta görebiliriz. Dördüncü kitap Cin Ali’nin Karagözlü Kuzusu’nda, Ali’nin çok sevdiği bir kuzudan bahseder. Cümlelerle birlikte hikâyenin gidişatı da uzamaya başlar. Sonunda kuzu, otlarken annesini bulur ve karnını doyurunca tekrar Ali’nin yanına gelir. Hikâyenin içerisine artık ailesi dâhil olmuştur. Beşinci kitap Cin Ali’nin oyuncaklarından ve onların paylaşımından söz eder. Yaklaşık 15 sayfalık bu kitaplarda küçük görseller ve sınırlı sayıda cümleler kullanılmıştır.
9. Cin Ali’nin Mutlu Hayatı
Sıra arkadaşımız Cin Ali, altınca kitap ile birlikte okula başlamaktadır. Bu eserde Cin Ali, okumayı öğrenmek istemektedir ve eserde Atatürk sevgisi işlenmektedir. Yedinci kitapta Cin Ali artık okuldadır ve okulu, öğretmenlerini çok sevmektedir. Öğretmeni ise Gülşen hanımdır. Ali okula daima temiz ve bakımlı gelmektedir. Sekizinci kitap, Cin Ali Çocuk Bahçesinde adlı kitaptır. Arkadaşlarıyla birlikte eğlenir ve güzel bir gün geçirir. Dokuzuncu kitap ise Cin Ali ile Berber Fil’dir. Kitapta bir filin berberlik yapacağını duyan Ali, bu merakının peşine düşer. Bir sirk çadırı kurulur ve Cin Ali ailesiyle birlikte oraya gider. Köpekler, atlar, kadınlar, erkekler marifetlerini sergilerler. Devamında palyaço, ayı derken seyircilerden birisini tıraş eden bir filin öyküsüyle biter.
10. Cin Ali’nin Sonu
Cin Ali serisinin son kitabının adı, Cin Ali Kır Gezisinde’dir. Ali karakterimiz, ilkbaharda bir gün öğretmenleriyle birlikte kır gezisine gider. Uçurtmalar uçurulur ve çok güzel bir gün geçirilir. Seri aslında yaşama ait temel beceriler kazandırırken bunu bir çocuğun gözünden bize aktarmaktadır. Hem eğlenceli hem de öğretici yönü olan bu eserler için Ankara’da Cin Ali Müzesi kurulmuştur. Müzede sadece Cin Ali’ye ait bir alan yaratılmıştır. Ayrıca Cin Ali ve Rasim Kaygusuz adını yaşatmak için Cin Ali Eğitim ve Kültür Vakfı kurulmuştur. Cin Ali, kendi değerlerimize sahip çıkarken o günün yaşam şartları ile bugünün şartları arasında bir kıyaslamaya götürüyor bizleri. Bugün hayal dünyamızı süslemeye devam ederken içimizdeki Cin Ali’leri de yaşatmış oluyoruz.