Film ya da dizi senaryosu yazmak, özellikle yeni başlayanlar için inanılmaz derecede göz korkutucu görünebilir. Özellikle de nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız. Aslında tek yapmanız gereken kahramanınızın A noktasından B noktasına nasıl gideceğini seyircilere anlatmaktır. Fakat hikayenizin merkezinde bir çatışma veya tema belirlemek, türünü seçmek, dinamik kahramanlar ve anti-kahramanlar oluşturmak ve yepyeni bir dünya yaratmak tabii ki kolay bir iş değil. Ancak sizler için hazırladığımız iyi bir senaryo yazmanın ve geliştirmenin 10 kolay yolu listesini bir kılavuz gibi kullanabilirsiniz. Böylece beyin fırtınası yaparken düşünmeniz gereken şeylerden bazıları eksilir. Keyifli yazmalar!
1. Senaryonun Ne Olduğunu Öğrenin
Filmin büyüsüyle ilk kez karşılaşıyorsanız, senaryonun gerçekte ne olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Peki bir senaryo nedir? Senaryo, doğrudan beyninizden gelen orijinal bir hikâye olabilir. Gerçek bir hikâyeye veya romana da dayanabilir. Senaryo, bir filmde veya televizyonda görsel bir hikâye anlatmanız gereken tüm bölümleri (ses, görsel, davranış, diyalog) detaylandırır. Genellikle bir takım çalışmasıdır, çok sayıda revizyon ve yeniden yazma sürecinden geçer. Ancak genellikle tek bir kişinin –bu durumda sizin– sıkı çalışması ve beyin gücüyle başlar. Filmler ve diziler hem görsel hem işitsel olduğundan, tomurcuklanan senaryo yazarlarının bir hikâyenin tüm sesli (duyulmuş) ve görsel (görülen) kısımlarını içermesi gerekir. Sizin işiniz, resimleri ve sesleri kelimelere çevirmektir. Daha da önemlisi, izleyicilere neler olduğunu göstermeniz gerekir. Bunu başarırsanız, uzun metrajlı filminizi Hollywood’a götürme yolunda ilerlemiş olursunuz.
2. Başka Senaryolardan İlham Alın
Mükemmel senaryo yazımının ilk adımı, midenizin kaldırabildiği kadar çok sayıda harika senaryo okumaktır. Senaryonuzun içinde yer alacağı türlerden (aksiyon, dram, bilimkurgu gibi) bazılarını okumak özellikle iyi bir fikirdir, böylece bir fikir elde edebilirsiniz. Bir komedi yazıyorsanız, en iyi 50 komedi senaryosunu aramayı ve oradan başlamayı deneyin. Birçok senaryo dosyası çevrimiçi olarak ücretsiz olarak kullanılabilir. Senaryo yazma sanatına giren kitapları okumak da yararlıdır. Ya da senaryolar hakkında ilham almanın daha hızlı bir yolu, en sevdiğiniz filmleri tekrar izlemek ve onları neden bu kadar çok sevdiğinizi bulmaktır. Belirli sahneleri ve diyalog parçalarını neden sevdiğiniz hakkında notlar alın. Neden belirli karakterlere çekildiğinizi inceleyin. İzlenecek film fikirlerine takılıp kaldıysanız bazı ‘tüm zamanların en iyi filmleri’ listelerine göz atmayı deneyin.
3. Logline Yazın
Tüm bu sinematik klasikleri izledikten sonra senaryonuzu yazma konusunda oldukça hazır hissedebilirsiniz. Ancak senaryoyu yazmaya başlamadan önce, yapacak daha çok işimiz var. İlk önce, bir ‘logline’ yazmanız gerekir. Logline, hikayenizin küçük bir özetidir. Her senaryo bir Logline ile gelir. İyi bir senaryo yazmanın 10 kolay yolu arasında genellikle bir büyük cümleden oluşan logline’ınızı yazmak önemli bir adımdır. Kahramanınızı, onun hedefini, kahramanınızın düşmanını ve aralarındaki çatışmayı bu Logline’da açıklayabilirsiniz. Bu, hikayenizin temel fikrini ve genel temasını belirlemelidir. İnsanlara hikâyenin ne hakkında olduğunu, hangi tarzda olduğunu ve izleyicide yarattığı hissi anlatmalısınız. Bir arkadaşınız “bu filmin konusu neydi?” dediğinde kurduğunuz cümleyi logline olarak düşünüp buradan yola çıkabilirsiniz.
4. Tretman Hazırlayın
Logline’ınız çantada olduğunda, tretmanınızı yazmanın zamanı geldi. Tretmanınız senaryonuzun başlığını, giriş satırını, ana karakterlerinizin bir listesini içeren biraz daha kapsamlı bir özettir. Tretman, yapımcılara göstermek için yararlı bir şeydir. Senaryonuzun tamamını okumak için zaman harcamak isteyip istemediklerine karar vermek için bu özeti okuyabilirler. En önemlisi, tretmanın adınızı ve iletişim bilgilerinizi içermesi gerekir. Özetiniz, önemli “vuruşlar” (olaylar) ve olay örgüsü burgaçları da dahil olmak üzere hikayenizin iyi bir resmini vermelidir. Ayrıca karakterlerinizi ve hikâyenin genel havasını tanıtmalıdır. Onu okuyan herkes (umalım ki başarılı bir yapımcı), karakterlerinizle bir bağlantı hissetmeye başlayacak ve karakterinize ne olduğunu görmek isteyecek kadar şey öğrenmelidir. Yazma sürecinin bu aşaması, tüm hikayenize bakma ve yazıldığında nasıl okunduğuna dair bir fikir edinme şansıdır.
5. Karakterlerinizi Geliştirin
Hikayenizin ana sorunu nedir? Tam olarak ne hakkında? Karakter gelişimi, bu soruyu cevaplayabilmeleri için karakterlerinizi dönüşüm yolculuğuna çıkarmak anlamına gelir. Karakterlerinizi detaylandırmaya başladığınızda bir karakter profili çalışma sayfasını tamamlamayı yararlı bulabilirsiniz (bunları çevrimiçi olarak ücretsiz olarak bulabilirsiniz). Bazı yazarlar karakterlerini gerçek kişilik testlerine tabi tutarak onları belirli kalıplara yerleştirmeyi severler (16personalities gibi). Hangi yöntemi seçerseniz seçin, karakterinizle aranızda bir bağ kurarak onu daha yakından tanımalısınız. Karakterleriniz kim olursa olsun, en önemli şey izleyicinizin onları tanımak istemesi ve onlarla empati kurabilmesidir. Bunun için karakterleri geliştirmeniz halinde izleyiciler, iyi-kötü karakterleri gözlerinin önünde canlandırabilecektir.
6. Konunuzu Şekillendirin
Bu noktada, hikayenizin ne hakkında olduğu hakkında oldukça net bir fikriniz olmalı. Bir sonraki adım, hikâyeyi tüm küçük parçalara bölmek olmalıdır. Bunu yapmanın birçok farklı yolu var. Bazı insanlar bilgi kartları kullanır, bazıları ise bir defte. Diğerleri, Trello, Google Docs, Notion vb. gibi dijital bir araç kullanabilir. Hangi aracı kullandığınız gerçekten önemli değil. En önemli şey, olay örgüsünü sahnelere bölmek, ardından her sahneyi fazladan ayrıntılarla (konu içinde konular ve belirli karakterler veya olay örgüsü noktaları hakkında bilgiler gibi) toplu hale getirmektir. Doğrudan senaryoyu yazmaya dalmak cazip gelse de önce hikâyenin taslağını çizmek için zamanın iyi bir bölümünü harcamak mantıklı bir fikirdir. Buraya ne kadar fazla ayrıntı eklerseniz, daha sonra o kadar az zaman kaybedersiniz.
7. Plan Yapın
Büyük bir projeye yaklaşırken, hedefe ulaşmak için son tarih belirlemek her zaman iyidir. Muhtemelen bir film senaryosu yazmak için 8-12 hafta ayırmak isteyebilirsiniz. Bu, endüstrinin genellikle bir yazara bir senaryo üzerinde çalışması için verdiği süredir. Son teslim tarihini göreceğiniz bir yere koyduğunuzdan emin olun: takviminizde veya telefonunuzda. Gerekirse elinize dövme yaptırın! Ayrıca birkaç arkadaşınıza hedefinizden bahsetmelisiniz ki sizi bu konuda açıkça rahatsız etsinler ve sizi sorumlu tutsunlar. İlk taslağınız için, sayfaya kelimeleri koymaya odaklanın. Çok eleştirel olmayın. Sadece aklınıza gelenleri yazın ve ana hatlarınızı takip edin. Günde 1-2 sayfa yazabilirseniz, ilk taslağınızı iki veya üç ay içinde alırsınız. Bazı insanlar her gün aynı saatte yazmayı faydalı buluyor. Bazı insanlar uyanır uyanmaz kahveleriyle yazar. Bazıları gece geç saatlerde yazar. Bazı insanların hiçbir rutini yoktur. Bazı kişilerin konsantre olabilmeleri için telefonlarını ve internetlerini kapatmaları gerekir. Size uygun bir rutin bulun ve ona bağlı kalın.
8. Senaryonuza Başlayın
Büyük ekran için bir senaryo yazmak zor bir iş olsa da günümüzde çok sayıda uygun fiyatlı senaryo yazma yazılımı sayesinde çok daha kolay. Bu programlar, harika bir hikâye anlatmaya başlayabilmeniz için komut dosyası biçimini (kenar boşlukları, boşluklar vb.) işler. İyi bir senaryo yazmanın 10 kolay yolu için Celtx, Fade In, Final Draft, HighlanD ve Movie Magic Screenwriter gibi çevrimiçi uygulamalardan birini tercih edebilirsiniz. Bir diyalog yazmak her zaman duyulduğu kadar kolay değildir. Diyaloğunuzun kulağa doğal gelip gelmediğini görmenin kesin bir yolu, onu yüksek sesle okumaktır. Diyalog yazarken, aynı anda konuşun. Eğer konuşmalar doğal bir şekilde akmıyorsa veya biraz biçimsiz geliyorsa, bazı ince ayarlar yapmanız gerekecektir. Çalışması gereken ifadeleri vurgulayın ve daha sonra düzenleme yaparken bunlara geri dönün.
9. Düzenleme Yapın
Taslağınız bittiğinde, bunun şimdiye kadar yazılmış en harika şey olduğunu düşünebilirsiniz. Yaratıcı bir projenin derinliklerindeyken, projeniz dışında bir şeyi görmek zordur. Bu nedenle, yazma ve düzenleme arasında iyi bir mola vermek önemlidir. Birkaç haftalığına başka bir şeye bakın. Kitap okumak, televizyon izlemek ya da hobilerinize dalmak gibi. Hayır, senaryonuza göz gezdirmek hobilerden sayılmaz! Ardından, senaryonuzu düzenlemek için geri döndüğünüzde, onu yeni gözlerle görebileceksiniz. İyi bir ara verdikten sonra, tüm senaryonuzu okuyun ve mantıklı gelmeyen veya biraz garip gelen kısımlar hakkında not alın. Hikâyenin kafa karıştırıcı olduğu bölümler var mı? Karakterler hikâyeyi ilerletmeyen şeyler mi yapıyor? Bu parçaları bulun ve kırmızı bir kalemi özgürce kullanın. Daha önce de belirtildiği gibi, bu, senaryoyu yüksek sesle okumak için iyi bir zamandır. Hikâyeye vizyonunuza uygun şekilde vurgular eklemek isteyebilirsiniz.
10. Başyapıtınız Hazır!
Senaryonuzun son versiyonu üzerinde çalışırken, geri bildirimlerini almak için bazı kişilerle paylaşmak isteyebilirsiniz. Çevrenizde sizden başka yazar yoksa arkadaşlar ve aile üyeleri, bunun için idealdir. Endişe duyduğunuz kısımlar hakkında geri bildirimde bulunmalarını isteyin ve onlara mantıklı gelmeyen herhangi bir şey olup olmadığına bakın. Mutlu olana kadar düzenleme yapmaya devam edin. Hikâyede veya karakterlerde değişiklik yapmanız gerekiyorsa, önce bunları yapın, çünkü bunlar senaryodaki daha büyük sorunları çözmenize yardımcı olabilir. Her yeni taslağı yeni bir belgede oluşturun, böylece eski komut dizilerinden beğendiğiniz bölümleri yenisine aktarabilirsiniz. Ayrıntılara dalın, ancak bir taslağı bitiremeyecek kadar küçük şeylere saplanıp kalmayın. Bunu dünyayla paylaşmaya başlamadan önce, çevrimiçi gramer araçları kullanarak ciddi bir yazım ve dil bilgisi denetimi yaptığınızdan emin olun.
