200’den fazla bilim insanın bir araya gelerek oluşturduğu uluslararası bir ekip, ilk defa kara delik görüntüsü yakalayarak, 10 Nisan 2019’da tarihi bir olaya imza attı. Ulusal Bilim Vakfı (NSF) tarafından kurulan bu ekibin, kara delik ile ilgili çalışmalar yaptığını biliyorduk. İlk kara delik görüntüsü ve bulgularını merakla bekliyorduk. Fakat daha önceden paylaşılan kara delik (black hole) görüntüleri, bilim insanlarının bilgileri etrafında modellenen resimler ve simülasyonlardı. Ve hiçbiri doğrudan net gözlemleri yansıtmıyordu. Ta ki ilk kara delik fotoğraf karesini alana kadar!
Kara Delik Nedir? Nasıl Oluşur?
Astrofizikte kara delik, her türlü maddesel oluşumun çekim alanı ve ışınımın uzaklaşmasına izin vermeyecek şekilde güçlü olan, büyük bir kütleye sahip kozmik cisimdir. Başka bir ifadeyle, uzayda galaksilerin hatta daha fazlasının bir noktada toplanmasıyla oluşan büyük bir nesnedir. Bu tür nesneler ışık yaymadıkları için kara delik olarak nitelendirilir.
Astrofizikçilere göre kara delikler, evrenin oluşumunu anlamamızda anahtar rol oynuyor. Evrenin doğumu ve yok oluşu hakkında ipuçları verebilir.
Einstein’ın Kara Delik Teorisi Nedir?
Bilim insanları, elde ettikleri bulguların Albert Einstein’ın izafiyet teorisini destekler şekilde olduğunu söylüyor. İlk kara delik fotoğrafı, aynı zamanda Einstein’ın 20. yüzyılda genel görelilik kuramı doğrultusunda kara delikler hakkında söylediği bilgiler, ilk gözlem olarak tarihe geçmiş durumda.
Genel görelilik (izafiyet) kuramına göre, cisim zamanla, zaman cisimle, mekan hareketle, hareket mekanla ve bunların hepsi birbiriyle bağlantılı izafi olaylardır. Einstein tarafından 1916’da yayımlanan kütle çekiminin geometrik kuramıdır. Günümüzde modern fizikte kütle çekimini tanımladığı düşünülen kuramdır.
İlk Kara Delik Görüntüsü Nasıl Çekildi?
Araştırmacılar, dünya’dan 54 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan Messier 87 galaksisinin merkezindeki süper kütleli kara deliği Event Horizon Telescope (EHT) projesi ile yakaladı. Artık bir kara deliğin nasıl göründüğünü biliyoruz. Peki nedir bu EHT projesi?
EHT Bilim Konseyi, “Sanal Boyutlu Teleskop” oluşturmak için dünyadaki 8 uyduyu birbirine bağladı. Yüzüklerin Efendisi’nden hatırlayacaksınız Sauron’un Gözü gibi görünen bu muazzam görüntü elde edildi. Bu nesne, güneş’imizden 6,5 milyar kat daha büyük.
Kara deliğin etrafında görünen halka, kara deliğin kuvvetli çekim kuvvetinde ışık kıvrıldığı için gaz ve tozdan oluşuyor. Görüntüye turuncu tonlar eklendi çünkü bilim insanları tarafından yakalanan ölçümler gözle görülmeyen bir dalga boyunda gerçekleşti.
