Evrendeki 10 sekstilyon yıldızdan biri olan Güneş, kendi galaksisinin en ağır cismi olarak oluşturduğu kütle çekimi etkisiyle çevresindeki gezegenler, uydular, meteorlar, kuyruklu yıldızlar ve diğer küçük gök cisimleri ile birlikte Güneş Sistemini oluşturur. Bilim insanlarının üzerinde en çok araştırma yaptıkları gök cisimleri olan Güneş Sistemi’nde sekiz dev gezegen, 5 cüce gezegen vardır. Toplam 150’ye yakın uyduya sahip olan Güneş Sistemi, milyarlarca küçük gök cismini de içinde barındırır. Bu esrarengiz güneş sistemi gezegenleri ve özellikleri hakkında ortaya çıkan ilginç gerçekler içeriğimizde derlendi. İyi keşifler!

1. Merkür

Merkür, Güneşe en yakın olan gezegendir. Ancak bunun tersine Merkür’ün yüzeyinde buzullar bulunmaktadır. Bununla birlikte Güneş sistemindeki en fazla gece-gündüz sıcaklığı farkı bulunan gezegendir. Yüzey sıcaklığı 430 °C’ye kadar çıkan Merkür, geceleri -180 °C’ye ulaşmaktadır. Yunan mitolojisinde Hermes olarak bilinen gezegen, Roma mitolojisinde Merkür’ü temsil etmektedir. Güneş sistemindeki en küçük gezegen olan Merkür, dönüş süresini 116 günde tamamlar. Hiçbir uyduya sahip olmayan bu ilginç gezegenin sadece dış kabuğu 400 km kalınlığındadır. Merkür, Dünya’dan sabah ve akşam gözlemlenebilir ancak gece yarısı gözlemlenemez.

2. Venüs

Adını Yunan mitolojisinde Afrodit olan Roma tanrıçası Venüs’ten alan Venüs, halk arasında sabah yıldızı, akşam yıldızı, zühre yıldızı ve çoban yıldızı olarak bilinmektedir. Güneş’e en yakın ikinci gezegen olan Venüs, güneş sisteminin en sıcak gezegenidir. Buna atmosferindeki yoğun karbonhidrat gazlarının sera etkisiyle bu sıcaklıkları koruması neden olmaktadır. Bir Venüs günü, bir Venüs yılına oranla daha uzundur. Kendi etrafında 243 günde, güneş etrafında ise 224.7 günde dönüşünü tamamlamaktadır. Uydusu bulunmayan gezegenin, geçmişte bir uyduya sahip olduğu düşünülüyor. Venüs’ün en ilginç özelliği atmosferinin zehirli olmasıdır.

3. Dünya

Dünya, adını hiçbir mitolojik figürden almayan tek Güneş Sistemi gezegeni olma özelliğine sahiptir. Güneş Sistemi’ne en yakın 3. gezegen konumundadır. Yerküre olarak da adlandırılan bu astronomik cisim, milyarlarca gezegen arasında içinde yaşam olduğu bilinen tek gezegendir. Dünya’nın atmosferinde %78 azot, %21 oksijen, % 0.93 argon, %1 su buharı ve kalan kısmında da birçok farklı gaz bulunur. Mavi Gezegen olarak da adlandırılan bu gök cisminin yalnızca bir uydusu vardır: Ay. Kütle çekimi nedeniyle uydusu Ay ile ve Güneş ile sürekli etkileşim halindedir. Güneş etrafındaki yörüngesini 365,256 günde tamamlar. Radyoaktif tarihlemeye göre 4.54 milyar yıldan fazla yaşa sahip olduğu bilinmektedir.

4. Mars

Adını Yunan Mitolojisinde Ares olarak bilinen, Roma savaş tanrısı Mars’tan alan bu gezegen, Güneş’e en yakın 4. gezegendir. Phobos ve Deimos adında 2 adet uyduya sahiptir. Üzerinde bulunun yoğun demir oksit maddesi dolayısıyla kızıl bir görünümü vardır. Bu sebeple “Kızıl Gezegen” olarak adlandırılmaktadır. Yüzeyinde Dünya’ya benzer nitelikle bolca volkan, çöl ve vadi bulundurmasıyla yer benzeri gezegen olarak nitelendirilmektedir. Güneş Sistemi’nin en büyük dağı olan Olimpos Dağı’na ev sahipliği yapmaktadır. Dünya haricinde yüzeyinde su ve hayat bulunma olasılığı en yüksek olan gezegen olarak değerlendirilen bu gezegende, geçtiğimiz 10 yıl içinde gayzer türü bir su akıntısı meydana gelmiştir.

5. Jüpiter

Adını Yunan Mitolojisinde Zeus olarak bilinen, Roma gök gürültüsü tanrısı Jüpiter’den alan bu gezegen, Güneş’e en yakın 5. gezegendir. Güneş sistemi gezegenleri arasında hakkında ilginç gerçekler bulunan Jüpiter, en büyük gezegendir. Kuyrukluyıldızın çarptığı tek gezegendir. Çok miktarda helyum ve hidrojen içerdiğinden gaz devleri sınıfında yer almaktadır. Bu gök cisminin sıcaklığı -167 °C olması gerekirken aksine -140 °C civarındadır. Kendi ekseni etrafında dönme açısından en hızlı gezegen olan Jüpiter’de bir gün 9 saat 55 dakika sürmektedir. Güneş etrafında dönüşü ise 11.8 Dünya yılına eşittir. Uydu bakımından zengin olan Jüpiter’in 79 uydusu vardır. En büyük uyduları Europa, Io, Callisto ve Ganymede’dir.

6. Satürn

Adını Yunan Mitolojisinde Kronos olarak bilinen, Roma tarım tanrıçası Satürn’den alan bu gezegen, Güneş’e en yakın 6. gezegendir. Büyüklük olarak Jüpiter’den sonra 2. sırada yer almaktadır. Komşusu Jüpiter gibi bol miktarda hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devleri sınıfında bulunmaktadır. Çıplak gözle görülebilen 5 gezegenden biri olduğu için ilk çağlardan beri insanlığın dikkatini çekmiştir. Sarı renkle gözlemlenmesinin sebebi ise atmosferinin amonyak kristallerinden oluşmasıdır. Ortalama -180 °C sıcaklığa sahiptir ve atmosferinden iç taraflara doğru gidildikçe sıcaklık artar. 150 uyduya sahip olduğu söylenen bu gezegenin yalnızca 62 uydusu tanımlanmıştır. En büyük uyduları Rhea, Tethys, Titan, Phoebe’dir.

7. Uranüs

Adını sistemdeki diğer gezegenlerden farklı olarak Roma Mitolojisinden değil, Yunan Mitolojisinden alan Uranüs, bu mitolojide Gökyüzü Tanrısını temsil etmektedir. Güneş’ten uzaklığı sebebiyle Güneş etrafındaki dönüşünü 84 yılda tamamlamaktadır. Kutuplarında 42 yıl gündüz, 42 yıl gece yaşanmaktadır. İkinci mavi gezegen olan Uranüs, buz devleri sınıfında yer almaktadır. Ortalama sıcaklığı -214 derece olan Uranüs’ün ortalama sıcaklığı Neptün’e nazaran daha yüksek olmasına karşın kaydedilen en düşük sıcaklığı Neptün’ünkinden daha düşüktür. Bunun sebebi ise Güneş’in ışınlarını alış açısından kaynaklanmaktadır. Uranüs yörüngedeki eğikliği sebebiyle diğer güneş sistemi gezegenlerinden ayrılmaktadır.

8. Neptün

Adını Yunan Mitolojisinde Poseidon olarak bilinen, Roma su ve deniz tanrısı Neptün’den alır. Gaz gezegenler arasında yer almasıyla birlikte Jüpiter ve Satürn’e göre farklı yapısıyla buz devi kategorisinde de yer almaktadır. Uranüs ile beraber en soğuk iki gezegenden biridir. Çıplak gözle görülmeyen ancak teleskopla incelenebilen Neptün, Dünya’dan 4.5 milyar km uzaklıktadır. Uranüs’ten daha büyük olmasına karşın daha ağırdır. Bu durum, Uranüs’e göre daha ağır bir atmosfere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Kendi ekseninde son derece hızlı dönen Neptün’de 1 gün 16 saat sürmektedir. Güneş etrafındaki dönüşünü ise 164.8 yılda tamamlamaktadır. Bilinen 14 uydusu vardır.

9. Plüton

Plüton, Güneş Sistemi’nin cüce gezegenlerinden biridir. 1930 yılında keşfedilen Plüton, adını 11 yaşındaki bir çocuktan almıştır. Roma Mitolojisi’nde Satürn’ün oğlu olarak geçmektedir. Yunan Mitolojisi’nde Hades olarak bilinmektedir. Güneş’in etrafında 248 yıl dönerek bir turu tamamlamaktadır. Plüton’un yeryüzünde donmuş halde azot, metan ve karbon monoksit bulunmaktadır. Küçük bir gezegen olmasına rağmen Plüton’un 4 ayı vardır: Charon, Nix, Hydra, Kerberos. Plüton mitolojide de kendine yer bulmuştur. Yaratılış, yeniden doğuş, yıkım ve ölüm anlamlarına gelen cüce gezegen, soğuk gezegenler arasındadır. Plüton’un yeryüzündeki ortalama sıcaklığı -229 °C’yi bulmaktadır.

10. Ceres

Ceres, Güneş sistemine en yakın cüce gezegendir. 1801 yılında keşfedilen Ceres, 2017 yılında NASA tarafından yapılan açıklamaya göre organik bileşiklere sahiptir. Gezegen adını, Sicilya’nın koruyucu tanrıçası Ceres’ten almıştır. Ceres yüzeyi hidratlı minerallerden oluşmaktadır. 2020 yılında yapılan araştırmalara göre ise iç kısmında tuzlu sudan oluşan bir okyanus olduğu ortaya çıkmıştır. Güneş sistemi cüce gezegenleri arasında Ceres’te, yaşamın mümkün olabileceği hakkında ilginç gerçekler ortaya çıkmıştır. 50 yıl boyunca Güneş Sistemi’nin 8. gezegeni olarak adlandırılmıştır. 950 km çapında olan Ceres, -38 °C yüzey sıcaklığına ulaşmaktadır.