Hem insanlar hem de hayvanlar birbirlerinden farklı bir çift göze sahip olabilirler. Bu eşsiz duruma genelde heterokromi denilen bir çeşit genetik mutasyon sebep olur. Bazen gözler birbirinden neredeyse ayırt edemeyecek durumda farklılık gösterirken bazen de tamamen başka renklere sahip olurlar. Bu nadir görülen genetik mutasyon birkaç farklı sebepten dolayı genelde insanlar heterokromi ile doğarlar. Maalesef heterokromi ciddi bir tıbbi sorunun da göstergesi olabilir. Bu içerikte sizin için çift renkli ilginç gözlerin kaynağı heterokromiye dair hem bilgilendirici hem de enteresan tüm detaylar sıralandı. İyi okumalar!
1. Sanıldığından Daha Yaygın Bir Durumdur
Heterokromiye dair tüm detaylar arasında çift renkli gözlerin genetik kaynağı olmaları yatar. Daha önce heterokromi terimini hiç duymamış olabilirsiniz ancak bu duruma sahip biriyle karşılaşmanız oldukça olasıdır. Bu eşsiz mutasyona sahip insanların irisleri birbirinden tamamen farklı renklerde olabilir. Bazı bireylerin bir gözü yeşilken diğeri mavi olabilir. Heterokromi terimi antik Yunanca’da farklı renkler demektir. Bu durumun tıbbi adı ise duruma göre Iridis ya da Iridum olarak adlandırılır. Bu durum yüzyıllardır insanlarda ve dünyanın her yerinde görülmektedir. Dünya nüfusunun yüzde birinde görüldüğü düşünülürken bazı hayvanlarda, özellikle köpeklerde oldukça yaygındır. Bilim insanları her 10.000 insandan 6 sının heterokromi olduğunu öne sürmüştür.
2. Melanin Dağılımı İle Doğrudan İlişkilidir
Hetekrominin neden vuku bulduğunu daha iyi anlayabilmek için önce göz renklerinin nasıl oluştuğu hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir. Gözlerimizdeki renk aslında iristeki renk pigmentlerinin bir tezahürüdür. Kahverengi gözler melanin depoları açısından çok zenginken mavi gözler oldukça fakirdir. Gözlerimizin rengini kontrol eden iki gen bulunmaktadır. Bunlardan biri on beşinci kromozomda bulunan kahverengi göz geni, diğeri ise on dokuzuncu kromozomda bulunan yeşil ya da mavi göz genidir. Henüz bu genlerin birbirleriyle nasıl etkileşime geçtiklerini bilmesek de renkleri belirleyen genler olduklarını biliyoruz. Bazı durumlarda melanin dağılımı tek düze olmaktan çıkar ve heterokromi gelişir. Gözler tek tip melanin seviyesine sahip olmaz ve gözlerin bazı kısımları farklı renklerde olur.
3. Üç Farklı Tipi Bulunur
Tüm heterokromi vakaları aynı değildir. Birbirinden oldukça farklı gözüken üç tipte incelenirler. Tam heterokromi vakalarında, insanların tamamen farklı renklerde gözleri vardır. Kısmı heterokromi olarak da bilinen sektörel heterokromi vakalarında, irisin bir kısmı diğer bölgelerden farklıdır. Tüm gözün etkilenmediği bu durumda iris içerisinde farklı renkli yamalar veya noktalar gözlenmektedir. Merkezi heterokromi vakaları bu üç vaka arasında en nadir olanıdır. Etkilenen kişiler içerisinde aynı iris içerisinde iki farklı renk bulunmaktadır. Genellikle daha açık renkli gözlerde görülür ve farklı renklerde halkalar gözlemlenir. Ayrıca gözde irisin merkez halkasından dışarı çıkan renkli sivri uçlar olabilir. Bu durumlarda, dış renk gerçek göz rengi olarak kabul edilir.
4. Bazı Genetik Değişiklikler Sebep Olabilir
Heterokromi, genetik mozaisizm veya kimerizm nedeniyle de ortaya çıkabilmektedir. Bu genetik değişiklikler, kişinin birden fazla genetik olarak farklı hücre popülasyonuna sahip olduğunda meydana gelir. Mozaisizmi olan bireyler, tek bir zigottan veya döllenmiş yumurtadan genetik olarak farlı hücrelere sahiplerdir. Temel olarak, vücudumuzun iki farklı, farklı versiyonlarımız için genetik yönleri bulunmaktadır. Yani genlerde meydana gelen DNA farkı göz rengini etkilediğinde her gözde farklı renklerle karşılaşılır. Kimerizmi olan bireyler için de genlerin birden fazla zigottan veya döllenmiş yumurtadan gelmesi dışında, yöntem oldukça benzerdir. Bu gibi durumlarda, tamamen farklı iki insan için genetik yönler elde edilir. Bu durumda göz renklerinin farklılığını açıklar.
5. Aniden Olursa Doktora Gitmek İsteyebilirsiniz
Heterokrominin bir anda, sonradan ortaya çıktığı birkaç nadir vaka bulunmaktadır. Bu durum oldukça tehlikeli olabilmektedir. Sonradan edinilmiş heterokromi bir tür hastalık, rahatsızlık veya çevresel etkenlerin göz pigmentasyonunu etkilemesi olarak yorumlanabilir. Eğer bir kaza, ameliyat veya enfeksiyondan kaynaklanan bir tür oküler travma varsa, iris rengi daha koyu veya daha açık hale gelebilmektedir. Bu edinilmiş heterokromi göz yakınında var olan bir tümörün, tip 2 şeker hastalığı gelişiminde ya da göz içi basıncın artması olarak da tanımlanabilen Posner-Schlossman sendromu gelişiminde ortaya çıkabilmektedir. Göz tansiyonu ilaçları da göz renginin değişmesine neden olabilmektedir. Eğer göz renginizin değiştiğini fark ederseniz bir uzmana görünmenizde fayda var.
6. Pek Çok Farklı Hayvanda da Görülebilir
Çift renkli gözlerin kaynağı ve bir tür genetik bozukluk olan heterokromiye dair tüm detaylar arasında tam heterokromi vakalarının insanlarda olduğundan çok daha sık bir şekilde hayvanlarda da görülmesidir. Husky ve border collie gibi köpek türlerinde ve Van kedisi gibi kedilerde oldukça sık görülür. Tam heterokromi Pinto atlarında da oldukça sık görülür. Pinto atlarının genelde tek gözleri beyazdır. Bu durumun en büyük sebeplerinden biri ise söz konusu hayvanların üreme çalışmalarının insanlar tarafından yürütülmesidir. Aynı gen havuzuna dahil hayvanlar çiftleştirildikleri için hayvanlarda heterokromi yapay seleksiyon sayesinde nesilden nesille aktarılabilir hale gelmiştir.
7. Heterokromi Bir Şekilde Faydalı Olabilir
İçerisinde sporcuların ve oyuncuların da bulunduğu pek çok insan heterokromiye sahiptir. Bu insanların bazıları özellikle sahip oldukları bu tıbbi durum sayesinde ünlüdürler. Aktris Kate Bosworth sıra dışı gözleriyle bilinir. Güzelliğiyle bilinen Alice Eve’nin bir gözü mavi diğeri ise yeşilken, Sherlock dizisinden ve Marvel evreninden tanıdığımız Benedict Chumberbatch’in durumu biraz daha farklıdır; aktörün gözlerinde hem yeşil hem de mavi renk segmentleri mevcut olduğu için bulunduğu ortam içerisindeki ışığa göre mavi ya da yeşil olarak görülebilir. Sonradan edinilmiş heterokromiye örnek vermek için de yetenekli aktris Mila Kunis’i örnek gösterebiliriz. Değerli sanatçı daha küçük bir çocukken onu neredeyse kör edilebilecek bir yaralanma geçirmiş ve sol gözü kahverengiden yeşile dönüşmüştür. Sağ gözü ise kahverengidir.
8. Tarihte Heterokromi Figürleri Bulunuyor
Çift renkli gözlerin genetik kaynağı heterokromiye dair bulunan tüm detaylar arasında tarihi figürler bulunmaktadır. Tarih boyunca pek çok figür heterokromiye sahip olmaları ile anılmıştır. Heterokromi tarih sahnesinde adını ilk olarak Aristo’nun tanımıyla göstermiştir. Bizans imparatoru Birinci Anastasius ve Johann Wolfgang Goethe en bilinen tarihi figürler arasındadır. 2016 yılında yaşamını yitiren fenomen sanatçı David Bowie’nin de heterokromiye sahip olduğu düşünülür ancak sanatçının durumu aslında birazcık farklıdır. Çocukluğunda geçirdiği bir kaza yüzünden göz bebekleri farklı büyüklüktedir.
9. Heterokromi Tedavisi Mümkün Görünmüyor
Heterokromi tedavi edilemez. Eğer heterokromi estetik olarak rahatsızlık veriyorsa renkli kontak lensler basit bir çözüm olacaktır. Estetik kaygılar dışında görmeyi etkileyecek, göz tansiyonu oluşturacak durumlar oluşursa veya heterokrominin yol açtığı katarakt ya da damarsal problemler mevcutsa bu durumlar basit işlemlerle gidilebilir. Bilinmesi gereken nokta heterokrominin renk körlüğü ya da albinizm gibi genetik bir durum olduğu, tedavi edilemediği ancak yol açtığı komplikasyonların önüne modern tıp sayesinde geçildiğidir. Heterokromiye sahip bireyler aslında doğanın bir çeşit mucizesidirler.
10. İsteğe Bağlı Heterokromi Yaptırılabilir
Teknolojinin her alanda geliştiği dünyamızda özellikle tıp dünyasında her gün yeni bir yenilik gündeme gelmektedir. Plastik ve rekonstrüktif cerrahi her gün çıtasını daha da yukarı taşımaktadır. Pek çok insan göz renklerini değiştirmek için kontak lensler kullanırken göz renklerinden memnun olmayan ya da bir değişime ihtiyaç duyan pek çok birey artık iris implantlarını göz önünde bulundurmakta, bu durumda bireylerin istedikleri zaman heterokromi gözlere sahip olabileceği anlamına gelmektedir. İris implantları pek çok komplikasyona yol açabilmekte ve oldukça tehlikeli bir operasyon olarak görülmektedir.
