Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

5 dk okuma süresi


Nüfus artışı her şeyden önce besin çeşitliliği için bir tehlike. Üretim alanları daraldıkça ve kitleler için gereken üretim miktarı arttıkça tekdüze üretim yöntemleri tüm dünyayı sarıyor. Üretimin tek tipe indirgenmesi ise doğal habitatın geri döndürülemez hasarlar almasına sebep oluyor. Yabani bitkilerin bulundukları alanlar tıp ve endüstri için kritik önem taşımalarına rağmen şehirleşmenin kurbanı olmak için sırada bekliyorlar. İşte tam bu noktada, tohum gen bankalarının belki de gelecek yüzyıllarda mucize kabul edilebilecek işlevleri devreye giriyor. Tohum gen bankaları, genetik çeşitliliği korumaları ve potansiyel genetik ihtiyacı karşılamaları amacıyla kurulan büyük tohum depolarıdır. Her bir tohum için gereken özel saklama koşullarını sağlayabilen bu yapılar, devasa afetler ve savaşlar gibi küresel kıyamet senaryolarının yol açabileceği yıkımların ardından doğal habitatın korunması ve yeniden inşa edilebilmesi için kritik önem taşırlar. İşte dünyanın en büyük ve en önemli tohum gen bankaları…

1. Svalbard Küresel Tohum Deposu

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Norveç’in kuzeyinde, Arktik Okyanusu’ndaki (Kuzey Buz Denizi) Svalbard isimli bir takımadada 2008’de kurulan bu depo “Kıyamet Ambarı” olarak da bilinir. “Küresel bir tohum deposu” fikrinin en kapsamlı dışavurumu olan Svalbard, var olan bütün bitki türlerinin tohumlarını barındıran tek tohum deposudur. Her biri 500 tohum içeren 4,5 milyon numuneyi yani 2,25 milyar tohumu -18 derece sıcaklıkta saklamaktadır. 1983 yılından beri planlanan ve hazırlanan bir projenin sonucu olan Svalbard, en büyük finansal destekçisi olan Norveç devleti tarafından Küresel Ürün Çeşitliliği Örgütü (İngilizce kısaltması: GDTC) isimli kâr amacı gütmeyen bir kuruluşa devredilmiştir. Kuruluşunu izleyen ilk yıllarda özellikle Amerikalı gazeteciler tarafından ortaya atılan pek çok komplo teorisine konu olmuştur.

2. Millenium SeedBank

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

İngiltere, Batı Sussex’te ülkenin güneyindeki bir sahil hattında bulunan Millenium SeedBank 2000 yılından beri tohum toplamaya devam eden bir gen bankası. Devlet tabanlı bir vakıf olan “Wellcome Trust” tarafından yürütülen bu proje 2007 yılında bir tür Afrika bambusu olan Oxytenanthera’nın tohumuyla birlikte 1 milyarıncı numunesini toplamış. Listedeki diğer tohum gen bankalarından, 54 ülkeden ve 120 organizasyondan aktif olarak destek almaya devam eden Millenium SeedBank 2009’da tüm türlerin %10’una, 2020’de ise %25’ine ulaştığını açıkladı. Barındırdığı tohumların %22’sinin türleri tükenmekte olan bitkilere ait olduğu göz önüne alındığında, özellikle Meksika, Şili, Kenya, Mali ve Suudi Arabistan bitki floraları için kritik bir öneme sahip olduğu söylenebilir.

3. Türkiye Tohum Gen Bankası

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Yenimahalle, Ankara kampüsünde 2010 yılında kurulan Türkiye Tohum Gen Bankası, dünyadaki en büyük üçüncü tohum gen bankasıdır. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü’nün kontrolünde başlayan ve yönetilen projenin kapsamı ulusaldır. Türkiye’deki bütün bitki türlerini koruma ve saklama amacı güden tohum bankasının 250 bin numunelik deposunda ülke çapında 4 bini endemik 12 bin bitki türü bulunmaktadır. Ayrıca proje olası aksiliklere karşı tedbirli olmak amacıyla İzmir’de yedekleme yaptığı daha küçük çaplı bir bankaya daha sahiptir. Tarım Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü aynı zamanda tohum olarak saklanması mümkün olmayan bazı bitki türlerini koruduğu 18 adet “arazi gen bankası” ismi verilen alana da sahiptir.

4. Avustralya Tahıl Gen Bankası

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

2009 yılında Avustralya’nın Victoria eyaletinin yönetimi, bankanın inşa edilmesi ve yönetilmesi için proje sorumlusu Sally Norton’a 3 milyon dolar sağladı ve devamındaki her yıl için 600 bin dolar araştırma bütçesi sözü verdi. 2014’te açılan Avustralya Tahıl Gen Bankası’nın temel amacı ülkede henüz üzerinde araştırmalar yapılamayan ve tükenmekte olan yabani tahıl türlerinin korunmasını ve saklanmasını sağlamaktır. 25.000 yabani tahıl numunesine sahip olan banka, 2021 itibariyle yurtdışından gelen hiçbir araştırma ve numune talebini reddetmemiş. Bankanın başka bir amacı da nesli tükenmekte olan türlerin hızla habitata yeniden kazandırılabilecekleri DNA’sı değiştirilmiş topraklar üretmek.

5. AfricaRice

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

AfricaRice, 28 Afrika ülkesinin ortak desteği ile yürütülen bir tohum gen bankası projesi. Afrika kıtasının tamamında araştırmalar yapan 15 farklı organizasyonun tüm kaynaklarına ve araştırma ağlarına da sahip olan proje tamamen kıta odaklı. Kıtlığı bitirmek, hızla artan ilaç ihtiyacını karşılamak, endemik bitkiler ve meyvelerin korunmasını sağlamak ve üzerinde henüz araştırmalar yapılmayan bitkileri bir merkezde toplamak amacıyla kurulan banka 22.000 farklı tohumu bünyesinde barındırıyor. Birden fazla yapıya sahip olan projenin merkezi Fildişi Sahili’nin Bouake şehrinde bulunuyor. Proje ismini “glaberrima” denen endemik bir pirinç (İngilizcesi: rice) türünden alıyor. Glaberrima, Asya dışında yetişebilen tek pirinç türü ve Afrika kültür tarihi açısından çok değerli.

6. Bioversity International

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Çoğunluğu Avrupa ve Güney Amerika ülkelerinden oluşan 50’den fazla finansal partneri olan Bioversity International, kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş. Belçika ve Kolombiya’da iki farklı gen bankasına sahip olan kuruluşun amacı tüm dünyadaki genetik çeşitliliği korumak ve tükenmekte olan meyve türlerinin yaşatılması için yeni habitatlar yaratmak. Tropik türler üstüne odaklanan Bioversity International dünyadaki bütün muz ve fasulye türlerini bünyesinde toplamayı başardığını 2019’da açıklamış. Kuruluş anı zamanda Amerika kıtalarına özgün odunsu bir bitki olan manyok türlerinin de tamamına sahip.

7. Hindistan Ulusal Gen Bankası

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Hindistan Ulusal Gen Bankası, gelecek nesillere bırakılacak bir “bitkisel genetik kaynak hazinesi” oluşturmak amacıyla 1996 yılında Yeni Delhi’de kuruldu. Kurulduğu yılların en büyük gen bankası projelerinden biriydi. Diğerlerine kıyasla 4 farklı ısıda (-18, -25, -196 ve 25) dondurma işlemi yapabilen büyük tesisleri ve 1 milyon numuneyi barındırabilecek depoları bulunuyordu. Ancak gen bankası maksimum kapasitenin %1’ine bile ulaşamadı. Uyuşturucu etkileri olan bitkiler üzerinde araştırmalar yapması amacıyla narkotik büroya devredildi. 2010 yılında Yeni Delhi’nin Pusa isimli bir ilçesinde aynı kapasite ve amaçla yeniden kuruldu.

8. Çin Ulusal Gen Bankası

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Çin Ulusal Gen Bankası, 2016’da Shenzhen şehrinde tamamen devlet tarafından finanse edilerek kurulmuştur. Bitkisel kaynakları korumak, çoğaltmak, araştırma ve geliştirme projelerini destekleyecek genetik kaynaklar yaratmak ve ilaç endüstrisini güçlendirmek amacıyla kurulması 2011’de kararlaştırılmıştır. 4 farklı bakanlık tarafından finanse edilen gen bankası, Avustralya’daki Macquarie Üniversitesi ve ABD’deki Harvard Üniversitesi’yle ortak bir gen geliştirme projesi yürütmektedir. Gelecekte daha geniş bir alanla yayılması planlanan gen bankası projesine ayrılan alan 47,500 metrekaredir. Dünyanın en büyük bitki ve tohum gen bankaları arasında en yeni olanıdır.

9. Uluslararası Patates Merkezi

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Uluslararası Patates Merkezi (İngilizce kısaltması: CIP) 1971’de Peru’nun Lima kentinde kurulmuş bir gen bankasıdır. Afrika, Asya ve Güney Amerika’da 20’den fazla ülkeyle ortak çalışan bankanın temel amacı dünyadaki bütün patates türlerinin tohumlarını korumaktır. Yoksul ve gelişmekte olan ülkelerin gelecekte artacak olan gıda ihtiyacını karşılayacak tohumlar üretmek üzerine çalışmalar yapmaktadır. Kâr amacı gütmeyen kuruluş aynı zamanla ortak çalıştığı devletlerin tarım projelerine danışmanlık vermekte ve finansör ülkeler adına tarım araştırmaları yürütmektedir. Dünyanın en büyük tahıl ve tohum gen bankaları arasında yalnızca bir türe odaklanan tek gen bankasıdır.

10. Seed Savers Exchange

Dünyanın En Büyük Tohum Gen Bankaları

Kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Seed Savers Exchange, Amerika Birleşik Devletleri’nin kültür tarihinde yerleri olan endemik bitkilerin korunması, yurtdışındaki ülkeleri tanıtılması ve ülkedeki çiftçiler arasında paylaşılması amacıyla 1975 yılında kurulmuş bir gen bankasıdır. 2020 yılı itibariyle Kuzey Amerika kıtasındaki en büyük tohum gen bankası olma unvanını kazanmıştır. Iowa eyaletindeki merkezlerinde 25 bini aşkın tohum bulunmaktadır. 600’den fazla tohum türü merkezden sipariş edilebilmektedir. Gelirlerin tamamı organizasyonun araştırmaları ve tarım kooperatifleri için kullanılmaktadır.


Bu içeriğe ifadenle renk ver!

Beğen Beğen
25
Beğen
Mutlu Mutlu
6
Mutlu
Eğlenceli Eğlenceli
1
Eğlenceli
Üzgün Üzgün
1
Üzgün
Olamaz Olamaz
1
Olamaz
Kızgın Kızgın
1
Kızgın
Komik Komik
0
Komik
İlginç İlginç
3
İlginç

Yorum bırak