Tarih boyunca birbirinden farklı kültürler hastalarını ve yaralılarını tedavi etmek için yaşadıkları doğaya ve inançlarına dayanan tedavi yöntemleri geliştirdiler. Salgın hastalıklar ve batıl inançlarla savaşarak güvenilir ve kanıta dayalı bir tıp inşa edene dek yıllarca ve yüzlerce yöntem birbirinin üstüne eklendi. Antik Mısır ve Babil’in yöntemlerinden Yunanlıların kayıt altına aldığı hastalıklar ve tedavilere kadar uzanan historik (tarihsel) tıp kütüphanesi modern dünyaya devasa bir bilgi havuzu olarak miras kaldı. Bugünün içeriği dünya tarihinde geçmişten günümüze uygulanmış farklı tıp çeşitleri ve yöntemleriyle tarihin akışının önemli bir parçası olan tedavinin seyri hakkında. İyi okumalar dileriz.

1. Antik Mısır Tıbbı

Antik Mısır tıbbı, tarihin tıp kütüphanesindeki en eski tıp arşividir. MÖ 4000 yılının sonlarında başlayıp MÖ 525’teki Pers istilasına kadar neredeyse hiç değişmeden varlığını sürdürmüştür. Pratikte aynı tedavi yöntemleri süreç boyunca tekrar etmiştir. Antik Mısır tıp arşivi, basit cerrahi müdahaleleri, diş hekimliğini ve tıbbı ilaçların dozları, formülleri ve uygulamalarını içeren geniş kapsamlı bir bilgi kütüphanesini barındırır. Bu ilaçlar için bitki yaşamından yararlanan Antik Mısırlılar, bitkilerin tıbbi özelliklerini keşfeden ilk uygarlıklardan oldular. İlaçlar üzerine özellikle cilt hastalıkları, kolon rahatsızlıkları ve kadın hastalıklarında uzmanlaşmışlardır.

2. Antik Yunanistan Tıbbı

Antik Yunanistan’da tıp çoğunlukla Antik Mısır’dan miras kalan bilgiler üzerine kuruldu ve ilerledi. Ancak önemli bir fark vardı. Antik Yunanistan’da tıp ilk defa akademik bir öğe olarak ele alındı ve ilk tıp okulu MÖ 700 yılında Knidos (Datça, Muğla) isimli antik bir kentte açıldı. İlk anatomi araştırmaları araştırmacı Alcmaeon önderliğinde yapıldı ve çalışmaları Hipokrat’a ilham kaynağı oldu. Antik Yunanistan tıbbı ötenaziye kesinlikle karşıydı. Bilgilerinin dayanakları dönemin diğer uygarlıklarına da hâkim olan dört mizaç kuramıydı. Her bir varlığın ateş, toprak, su ve havadan oluştuğunu iddia eden bu düşünce ilaç üretim yöntemlerinin de temellerini oluşturuyordu.

3. Geleneksel Çin Tıbbı

Geleneksel Çin Tıbbı birden fazla kurama, inanç sistemine ve yönteme dayanır. “Çi” kuramı, Yin ile Yang ilkeleri, Beş Unsur felsefesi ve Zang Fu organları bu kuramların baskın kısmını oluşturur. Kökeni Yunanistan ve Mısır felsefesine dayanan modern batı tıbbı ilkelerine kıyasla geleneksel Çin tıbbı kökten farklı yaklaşımlar içerir. Bedeni, ruhu ve duyguları birbirinden doğrudan temaslarla etkilenen tek bir yapının parçaları olarak ele almış, tedavi yöntemlerini buna göre geliştirmiştir. Bazıları günümüzde de kullanılan Akupunktur, Moksa, kupa çekme, Çigong, Tuina gibi tedavi yöntemlerinin tamamı bedenin içindeki hastalıklı ruha ulaşmak amacıyla geliştirilmiştir.

4. Geleneksel Hint Tıbbı

Geleneksel Hint Tıbbı, kökleri Hindistan ve çevre uygarlıklarına dayanan alternatif bir tıp yöntemidir. Yaygın adı Ayurveda veya Ayurvedik tıptır. Ayurveda gerçeklikten kopukluğu ve metafizik kavramlara aşırı bağlılığı nedeniyle “sözdebilim” olarak kayıtlara geçmiştir. Günümüzde Hindistan, Sri Lanka ve Nepal’de aktif olarak uygulanmaktadır. Ayurveda ismi spiritüel kökenlidir. Devanagari dilinde hayat ilkesi ve bilginin birleşiminden türetilmiştir. Hastalığı iyileştirmekten çok hastalığı önleme üzerine yoğunlaşan bu tedavi yönteminin temelinde diyetler bulunur. Yedi kısma ayrılır; lenf, kan, kas, yağ dokusu, kimik, ilik ve ersuyu. Diyetler bu yedi kısmı birbirleriyle uyumlu çalışmaları için uygulanır.

5. Geleneksel Tibet Tıbbı

7. yüzyılda Tibet İmparatorluğu kurulduğunda İmparator Gambo benzeri görülmemiş bir fikri uygulamaya geçirdi. Bu fikre göre tüm dünyadan ve tüm kültürlerden doktorlar Tibet’e çağırılacak, bilinen bütün tıp yöntemleri öğrenilecek ve yenileri üretilecekti. Fikir tüm dünya doktorlarından fazlasıyla ilgi gördü ve Gambo’nun ömrünü de aşarak 100 yıl kadar süren bir sürece dönüştü. Hindistan, Çin, Pers ve Roma bölgelerinden binlerce doktor zaman içinde Tibet’i ziyaret etti. Yanlarında şifalı bitkiler, ilaçlar, tedavi yöntemleri, fikirler getirdiler ve serbest tartışma ortamları buldular. Bütün geleneksel tıplardan öğrenerek ve onları birleştirerek oluşan Tibet tıbbı, dönemin en ileri tıbbıydı. Tarihte ilk defa Tibet’te genetik üzerine tartışıldı ve araştırmalar yapıldı.

6. Geleneksel Fars-Arap Tıbbı

Geleneksel Fars-Arap tıbbı “Unani” ismiyle de bilinir. Moğol dönemindeki Hindistan’a dek uzanan İslam dünyasının tamamı üzerinde etkili olmuştur. İyonyalı Hipokrat ve Bergamalı Galen’in kütüphanelerinden büyük ölçüde etkilenerek oluşturulmuş yöntemleri içerir. “Temel Sıvılar” başlığı altında incelenen balgam, kan, sarı safra ve kara safra Fars-Arap tıbbının kökenini oluşturur. Bu yönteme göre bütün sorunlar bu sıvılardadır ve bütün hastalıklar bu sıvılardan anlaşılabilir. Yani üretilen tedaviler ve ilaçlar bu sıvıları normalleştirmek üzerine geliştirilmelidir. İbn-i Sina’nın en kapsamlı külliyatı olan “Tıb Kanunu” uygulanmış bütün yöntemleri ve kullanılan bütün ilaçları barındırarak Fars-Arap tıp kütüphanesinin en önemli eseri olmuştur.

7. Geleneksel Güney Afrika Tıbbı

Geleneksel Güney Afrika tıbbının dünya tarihinde uygulanmış olan tedaviler ile tıp çeşitleri arasında özel ve farklı bir etkisi var. Bir diğer adı “Muti” olan bu tıp yöntemine ait tüm bilgiler kolonileşme döneminde keşfedilmiş ve yaygınlaşmış. Tamamıyla ağaçlardan elde edilen ilaçlarla uygulanan Muti’nin uzmanlık alanı doğum öncesi ve doğum sonrası hastalıkları üzerine. Modern bilimin kadın hastalıkları üzerine oluşturduğu kütüphanesi üzerine olağanüstü bir etki yapan Muti, keşfedildiği an tıp bir adım ileriye atlamış diyebiliriz. Tanganyika Gölü ve çevresindeki bölgelerde hala kullanılmakta olan Muti bir çeşit sözlü terapi sistemine de sahip.

8. Fitoterapi

Fitoterapi, Latince bitkilerle tedavi anlamına gelmektedir. Kavram ilk defa Fransız doktor Henri Lenclerc tarafından oraya atıldı. La Presce Medical isimli bir dergide ilk defa fitoterapiden bahseden Lenclerc, pek çok geleneksel tıp yöntemini inceleyerek bu yöntemi icat ettiğini belirtmiştir. Fitoterapi temelde bugünkü eczacılığın atasıdır. Eczacılığın Farmakognozi ana bilim dalında incelenmeye devam etmektedir ve üzerine en çok çalışma yapan ülke Almanya’dır. Warfarin, aspirin gibi kanama üzerinde etkili olan ilaçlar ginko (mabet ağacı) ve sarımsak üzerinde araştırmalar yapan fitoterapi tarafından üretilmiştir. Bunun yanında bugün ginseng ve sarı kantarondan üretilen ilaçların pek çoğu da fitoterapiyle elde edilen bilgiler ışığında üretilebilmişlerdir.

9. İntegratif Tıp

İntegratif tıp, geleneksel ve tamamlayıcı tıp anlamına gelmektedir. Önceki başlıklarda bahsettiğimiz geleneksel tıplardaki tedavi yöntemlerinden günümüzde modern tıpla uyumlu bir biçimde kullanılabilecek olanları seçerek uygulayan bir tıp yöntemidir. Bu yöntemlerin başında Akupunktur ve nöral tedavi gelmektedir. Çoğunlukla obezite, migren ve baş ağrısı temelli diğer rahatsızlıklar, stres ve kaygı bozukluğu, romatizmal ağrılar ve bağımlılık tedavilerinde başvurulan İntegratif tıp antik bilgileri modern yasalara dönüştürmeyi amaçlıyor. Dünya tarihinde uygulanmış tedavilerin tarihsel seyri için de tamamlayıcı bir rol oynayan bu yöntem, farklı tıp çeşitleri arasında en karma olanı.

10. Modern Tıp

Kanıta dayalı, karşılaştırmalı ve modern bilimsel metotlar ile çalışan günümüzün tıbbına verilen isimdir. Geleneksel yöntemlerden elde edilen ve tedavilerde kullanılan bitkilerin etken maddeleri damıtılarak ayrıştırılır ve üzerlerinde çalışılır. Damıtılan etken maddeler üzerinde kimyasal sentezlemeler yapılarak yeni, yapısı farklı ve yan etkisi daha az olan ilaçlar üretilmesi amaçlanır. Tedavide kullanılan teknoloji, kimyasal girişimler ve ameliyat yöntemlerinin tamamı Newton fizik yasalarına ve Antik Yunan-Batı tıp kütüphanesine dayandırılarak üretilmiştir ve üretilmektedir. Modern tıbbı geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemlerinden ayıran en temel özelliği “teşhis” mekaniğidir.