Yaşamımızın hemen her noktasında kullandığımız plastikler, tüm dünyanın bildiği gibi ekosistemimiz için çok büyük bir tehlikedir. İlk olarak 1960’lı yıllarda üretilen ve kullanılabilirlik açısından insan hayatının vazgeçilmezi olan plastikler, ne yazık ki amacını çok kısa bir süre de olsa tamamlayınca doğaya atılıyor. Aklınıza gelebilecek her türlü üründe kullanılan plastik atıklar çok açık bir şekilde dünyamızın en büyük düşmanlarından biri. Modern çağın en büyük sorunlarından biri olan plastik atıklar, müdahale edilmediği takdirde hayvanların, bitkilerin ve gelecek nesillerin hayatını çok büyük bir riske atacaktır. Dergice ekibi olarak bu önemli sorunu hatırlatmak için doğada uzun süre kaybolmayan plastik atıkların zararı hakkında tüm gerçekler içeriğini hazırladık. İyi okumalar!

1. Doğanın Büyük Düşmanı

İnsanlar tarafından üretilen plastik atıkların kullanıldıktan sonra doğaya atıldığını biliyoruz. Özellikle okyanuslara ve denizlere atılan plastikler, içinde yaşayan tüm canlılar için büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Doğal yaşamı deniz ve okyanus olan binlerce kuş ve balık türü, ufacık sayılabilecek plastik atıkları maalesef yemekte. Sonucunda oluşan tablo ise içler acısı. Midelerinden çıkan veya gagalarını tıkamış plastikler bu canlıların ölümüne neden olarak doğaya çok büyük bir zarar vermektedir. Deniz ekosisteminin en önemli canlılarından biri olan mercan kayalıklarının hastalanıp ölmesindeki en büyük neden yine plastik atıklardır. Sorun hiç olmadığı kadar ciddi ve büyük.

2. Tek Kullanımlık Plastikler

Şu ana kadar üretilmiş plastiklerin yarısı sadece bir kez kullanılıp atılıyor. Pet bardakları ele alalım. Özellikle büyük firmalarda kullanılan pet bardaklar sadece bir kez kullanıldıktan sonra çöpe atılarak hem doğa için büyük bir sorun teşkil ediyor hem de firmaya milyonlarca lira zarar ettiriyor. Ancak bizler bu firmaların maddi zararlarını değil, dünyamızın içinde bulunduğu durumunu konuşacağız. Özellikle pet şişeler, pipetler, plastik poşetler ve ambalajlar kullanıldıktan hemen sonra doğaya atılır. Bu atılan atıklar ise okyanuslara salınır. Bunun önüne geçmek için acilen insanların bilinçlendirilmesi ve alternatif ürünler kullanmaya teşvik edilmesi gerekmektedir.

3. Hayvanlara Etkisi

Daha önce plastik yemeyi denediniz mi? Tabi ki yiyemezsiniz! Çünkü plastik yenilemez bir maddedir. Üretilen atıkların denizleri kirlettiğini söylemiştik. İçinde yaşayan canlıları ve doğal alanı deniz olan kuşları nasıl etkilediğini neredeyse herkes bilir. Norveç’in Sotra Adasında karaya vuran bir balinayı inceleyen bilim insanları, balinanın midesini incelediklerinde içinde aşırı sayıda plastik poşet ve atık olduğunu görmüştür. Yüksek ihtimalle balinanın ölüm nedeni bu plastiklerin sindirim sistemine verdiği büyük zarardır. Dahası balinanın son zamanlarını aç olarak geçirdiği gerçeğidir. Doğada kaybolmayan plastik atıkların zararı hakkında tüm gerçekler kısmında bulunan bu durum, olayın ne kadar ciddi olduğunu göstermektedir.

4. Doğada Kaybolma Süresi

Araştırmalara göre dünyada her yıl 300 milyon tondan fazla plastik üretilmektedir. Bu üretilen plastiklerin bir kısmı geri dönüştürülmesine rağmen her yıl 8-9 milyon ton denizlere dökülmektedir. Bir adet plastiğin bile doğada kaybolma süresi yüzlerce yıl alırken şu ana kadar dünya üzerinde bulunan çöpleri düşünün! Bir plastik poşet doğaya bırakıldığından 1000 yıl sonra ancak kaybolur. Aynı şekilde plastik şişeler ise 400 yıl sonra, plastik tabaklar ise 500 yıl sonra çözülmeye başlar. Şu an doğaya attığınız bir poşetin 1000 yıl sonra belki de başka bir medeniyet tarafından bulunduğunu hayal edin. Bu süreç devam ederse gelecek medeniyetlerin bol bol plastik bulacağı kesin.

5. Derinliklerde Yatan Tehlike

Son zamanların en büyük tehlikelerinden biri sayılan plastik atıklar doğaya salındığında nereye gidiyor dersiniz? Tabii ki büyük çoğunluğu okyanus ve deniz diplerine. Dünyanın en derin çukuru olan Mariana Çukuru’ndan çoğu kişi haberdardır. Yakın sayılabilecek bir zamanda yapılan dalışlar sırasında keşif grubu orada ne buldu dersiniz? Plastik poşet ve şeker ambalajı! Dünyanın en derin ve ulaşılması en zor yerlerinden biri olan Mariana Çukuru’nun dibini bile kirletecek kadar plastik atık üretiyoruz. Doğada kaybolmayan plastik atıkların zararı hakkında tüm gerçekler listesinde yer alan bu olay, atıkların dünyanın her yerine ulaşabileceğinin bir kanıtıdır.

6. Plastik Atıkların Etkileri

Çoğu plastik ürünlerin üretiminde petrol türevli maddeler kullanılır ki bu da tüm canlılar için çok zararlıdır. Plastiklerin imhası veya yakılması sırasında ortaya çıkan gazlar atmosferi kirletip sera etkisi yaratıyor. Bu sera etkisi de küresel ısınmayı hızlandırıyor. Aynı zamanda özellikle ormanlara atılan şeffaf poşetlerin ısıyı çekme özelliği vardır. Kimi zaman da bir anda ortaya çıkan orman yangınlarının sebepleri arasında gösterilmektedir bu plastik atıklar. Petrolün ve plastiği oldukça yanıcı bir madde olduğu bilinmektedir. Bu sebeple kavurucu yaz aylarında ısıyı çekerek orman yangınlarına etki ettiği de gösterilmekte.

7. Olası Kanser Riski

Plastik atıkların doğaya verdiği zarar, insana, hayvana ve bitkiye verdiği zararla aynıdır. Ancak özellikle insanların kansere yakalanma riskini kat be kat arttırmaktadır plastik atıklar. Bilim insanlarının yaptığı araştırmalara göre plastiğin içindeki Bisnefol A BPA isimli maddenin kalp rahatsızlıklarını arttırdığı gözlemlenmiştir. Plastik kullan at bardaklarda uzun süre sıcak sıvı tüketen kişilerde de daha fazla kanser vakaları görülmektedir. Aynı şekilde plastik ambalajlarda uzun süre saklanan besinler belli bir zaman sonra plastiğin içindeki zararlı maddeyi emmektedir. Kısacası kendi kendimizi zehirlemekle kalmıyor, aynı zamanda doğayı da zehirliyoruz.

8. Plastiğin Alternatifleri

Bir plastik şişenin 400 yıl kadar doğada kaybolamadığından bahsetmiştik. Özellikle bir kez kullanılan bir madde için korkunç bir süredir bu. Bunu öngören ve bu konuda çalışmalar yapan ülkelerde yavaş yavaş da olsa belli adımlar atılmaya başlanılmıştır. Bir plastik poşet yerine bez torbaların kullanılması, plastik bir şişe yerine cam şişelerin tercih edilmesi milyonlarca plastiğin yerine geçmektedir. Bir cam şişenin ikinci kez kullanımı 250’den fazla plastik şişenin kullanılmasını önlemektedir. Aynı şekilde diğer ülkelerde de olduğu gibi ülkemizde de artık plastik poşetlerin belli bir ücret karşılığında alınması aşırı plastik tüketimini yavaşlatmak adına önemli bir adımdır.

9. Geri Dönüşümün Önemi

Geri dönüşüm daha önce kullanılmış plastik, kâğıt veya cam gibi materyallerin belli bir işleme tabi tuttuktan sonra tekrar kullanılabilir hale getirilmesidir kısaca. Dünyamızdaki istemediğimiz kadar plastik atıklar geri dönüşümden geçirilirse uzun yıllar plastik üretmeyecek kadar plastik madde üretilebilir. Harika bir yöntem gibi gözükse de maalesef geri dönüşüm işlemi maliyetli olduğundan şirketler bu konuda oldukça isteksiz. Bir ton plastik poşeti geri döndürme işlemi ortalama 4000 dolar tutarken yeni poşetler almak çok daha ucuz. Bu sebeplerden dolayı firmalar bu işleme pek sıcak bakmıyor. Ancak çeşitli teşvik ve desteklerle de olsa yapılmasına değecek kadar hayati öneme sahiptir geri dönüşüm işlemi.

10. Dünya’nın Atıklara Bakışı

Tehlikenin boyutunun büyüklüğü bariz bir şekilde belli. Bu nedenle çoğu ülke özellikle plastik poşet kullanımını mümkün olduğunca azaltmak için çeşitli adımlar atmaya başladı. Avustralya’da artık süpermarketlerde plastik torba kullanımı yasaklandı. Aynı şekilde Fransa’da her yerde plastik poşet kullanımı yasak. İrlanda’da naylon poşet kullanmak ve satın almak isteyenler belli bir miktar ücret ödemek zorunda. Kenya’da da 2008 yılından beri plastik poşetler yasak. Doğada kaybolmayan plastik atıkların zararı hakkında tüm gerçekler listesinde bulunan bu ülkelerin içinde Türkiye’de bulunmaktadır. Ülkemizde de poşet kullanımı ücretli bir hale geldi. Tüm dünyanın sorunu haline gelen bu durum için artık görmezden gelme bir durum söz konusu bile olamaz. Zaman, daha yaşanılır bir dünya için büyük adımlar atmanın zamanıdır.