Gayet iyi hatırlandığı düşünülen anıların aslında tamamen farklı olduğu durumlar insanları şaşırtmaktadır. Aslında öyle değilmiş dedirten olaylara mandela etkisi denirken, hakkında ilginç bilgiler de oldukça fazladır. Farkında olmadan yaşanılan bu durum tüm insanlığı ilgilendirmektedir. Nedeni iletişimsizlik, yanlış bilgi veya bilerek yanıltma olabilmektedir. Gerçeğin farklı olarak akıllarda kalması ve bunu reddeden büyük sebepler vardır. Mandela etkisi kökeninden, filmlerde yer alan örneklerine kadar bu içeriğimizde incelenmiştir. Keyifli okumalar!

1. Mandela Etkisi Kavramı

Mandela etkisi, sadece birkaç kişinin doğru kabul ettiği değil tüm dünyanın doğru kabul ettiği, hatta gördüklerini düşündükleri bir yanılgı durumudur. Yıllardan beri olan bu durumun birçok sebebi vardır. Yanlış yönlendirme bu etkinin en büyük sebebidir. Mandela etkisindeki bir diğer etken ise beynin olayları istediği gibi kaydetmesidir. Yani beyin bazı durumların dışındaki olayları işine geldiği gibi kayıt etmektedir. Bu teori Nelson Mandela’nın 80’li yıllarda hapisteyken öldüğü kabul edilmesinden gelmektedir. Gerçekte Mandela, 2013 yılının sonlarında ölmüştür ve ölüm haberi birçok kişiyi üzerken diğer kişileri de şok etmiştir. Yani aslında Nelson Mandela, dünya nüfusunun çoğu tarafından 1980’li yıllarda hapishanede ölmüş olarak kabul edilmekteydi.

2. Mandela Etkisinin Kökenleri

“Mandela Etkisi” terimi ilk olarak 2009 yılında ortaya çıkmıştır. Fiona Broome tarafından bir web sitesinde yayınlanmış ve popüler olmuştur. Broome, eski Güney Afrika devlet başkanı Nelson Mandela’nın ölümünün trajedisinin nasıl hatırladığına dair konuşurken bir konferanstadır. Nelson Mandela aslında 1980’lerde bir hapishanede değil 2013’te vefat etmiştir. Broome diğer insanlarla anıları hakkında konuşmaya başladığında, yalnız olmadığını yani olayı herkesin böyle hatırladığını fark etmiştir. Hatta diğerleri, ölümüyle ilgili haberleri ve dul eşinin bir konuşmasını gördüğünü hatırlamaktadırlar. Broome, bu kadar büyük bir insan kitlesinin, aslında hiç yaşanmamış olan aynı olayı bu kadar ayrıntılı bir şekilde hatırlanmasına çok şaşırmıştır. Bunu üzerine Mandela etkisi dediği şeyi ve benzeri olayları incelemek için web sitesi üzerinde çalışmaya başlamıştır.

3. Mandela Etkisinin Nedeni

Bir olayın gerçekte nasıl olduğu söylendiğinde hafızada aslında öyle değilmiş dedirten mandela etkisi bilgiler ve nedenleri hakkında hala konuşulmaya ve merak edilmeye devam etmektedir. Bir kolu paralel evrenlere diğer kolu ise beyinlerimizin farklı işleyişine uzanan bir teoridir. Çeşitli teorilere rağmen mandela etkisinin neden ortaya çıktığı tam olarak bilinememektedir. En çok bilinen nedeni mandela etkisinin insan belleğinin işleyişinden kaynaklandığını söyleyen bir açıklamadır. Bellek, beynin depolaması için bilgi toplamaktadır ancak o bilgileri yaşanılanlar gibi yeniden üretememektedir. Yeniden üretmek yerine nasıl olduğu düşünüldüğünde ona göre bir yorum ortaya çıkarmaktadır.

4. Mandela Etkisinin Özellikleri

Mandela etkisi, aslında öyle değilmiş denilen bilgiler hakkında gerçeklere karşı şüpheyle yaklaşılmasına sebep olmaktadır. Mandela etkisinin temelinde birden fazla kişiyi etkilemesi yatmaktadır. Bu etkinin neden olduğu “sahte hafıza” yani yanlış anılar genellikle büyük gruplar tarafından aynı şekilde hatırlanır veya düşünülür. Bu grubun içerisindeki bireylerin hiç bir bağlantısı olmadığı gibi duygusal anlamda da birbirlerinden farklı olabilmektedirler. Bu şekilde, bu insanlar kendileriyle çelişen bilgileri duyduklarında bile anılarının gerçek olduğuna inanmaktadırlar. Bu durumu açıklamak için bilimsel teorilerin ortada dolaşmasına rağmen psikologlar etkinin insan belleğinin işleyişine dayandığını söylemektedirler.

5. Yanıltıcı Sahte Anılar

Mandela etkisi aslında yanlış anıları içermektedir. Hafıza, bazı durumlarda yanıltıcı olabilmektedir. Anılar muhteşem bir şekilde hatırlanmak yerine hatırlanırken yanlış olabilecek noktalardan etkilenmektedir. Bu nedenle aslında hafıza güvenli veya yanılmaz değildir. Bu duruma bir örnek verilecek olursa Hamilton’dan bahsedilebilir. Alexander Hamilton, Amerika Birleşik Devletleri’nin kurucu babası ancak başkanı değildir. Fakat Amerika Birleşik Devleti başkanları sorulduğunda birçok insan Hamilton ismini vermektedir. Bunun nedeni Hamilton isminin beyinde Birleşik Devletler başkanlarının anılarının saklandığı bir alanda kodlanmasıdır. İnsanlar Hamilton ismini hatırlamaya çalışırken birbirine yakın olan bu nöronlar sebebiyle hafızaya başkanlarının anısı da gelmektedir.

6. Mandela Etkisi Teorileri

Mandela etkisi ile bir sürü teori de ortaya çıkmıştır. Bu düşünceler arasında popüler olan düşüncelerden birisi de zaman makinesi düşüncesidir. Bu düşünce bir yerlerde bulunan zaman makinesi ile birilerinin bilinen ve emin olunan gerçeklerin değiştirilip aslında hiç olmamış gibi göstermesine dayanmaktadır. Diğer teori ise klasik bir uzaylı hikayesidir. Uzaylıların gelip bu durumları değiştirdikleri düşünülmüştür. Bir farklı düşünce ise reenkarnasyondur. Yani bu hatırlanan anılar geçmiş yaşamların zihinde bıraktığı bir durumun tamamen farklı olduğu ters bir his durumudur. Blog yazarı Fiona Broome’a göre ise mandela etkisi paralel dünyaların varlığına dayanan bir teoridir.

7. İnternetin Etkisi

Mandela etkisinin çoğalmasına katkı sağlayan sosyal ağlardır. İnternet bilgiyi yaymanın en güçlü yollarındandır. Bu nedenle de yanlış bilgilerin veya yanılgıların yayılması da artmaktadır. Bu yalanlara dayanarak topluluklar bilgilendirilir ve bu şekilde bir zamanlar hayal olan gerçekler gerçeğe dönüşmektedir. Her insanın kendi deneyimleriyle oluşan sahte anıları diğer insanların anılarını etkileyebilmektedir. Böylece internet milyonlarca insanın örneklerini paylaşmasına yardımcı olmuştur ve bunun sonucunda da mandela etkisi örnekleri çoğalmıştır. Uzmanlara göre de sosyal ağların getirdiği temel özellik bu anıların genişleme olasılığıdır. Eskiden aynı bölgede aynı yanlış bilgi paylaşılırken artık dünyanın her yerinden aynı yanlış anıyı paylaşan insanların olması mümkündür.

8. Ülkemizde Mandela Etkisi

Aslında öyle değilmiş gibi gelen olayların mandela etkisi hakkında olduğunu bilince bu bilgiler dikkat çekmeye başlamaktadır. Her yerde örneğine rastlayabileceğimiz bu etki Türkiye’de de yaşanmıştır. Televizyonda Tolga abinin sunduğu “Hugo” isimli 90’lı ve 2000’li yıllarda yayımlanan bir programda telefonla Tolga abiye bağlanılıp Hugo karakteri hareket ettirilirdi. Bir programda da Hugo’yu hareket ettiremeyen katılımcı çocuğun küfürlü konuştuğu hatırlanmaktadır. Herkesin böyle hatırladığı bu olayda Tolga abi dahil çoğu kişi böyle bir olayın yaşanmadığını söylemektedir. Kanıtlarının da bulunamadığı bu olay o dönem birçok köşe yazısına konu olmuştur.

9. Dikkate Değer Örnekler

Mandela etkisine sayısız örnek verilebilmektedir. En bilindik örneklerden birisi de Pikachu’nun kuyruğundaki siyah şerit meselesidir. Aslında Pikachu’nun kuyruğunda hiçbir zaman siyah bir şerit olmamıştır. Mickey Mouse’un pantolon askısının var olduğunu düşünmek de bir mandela etkisi sonucudur çünkü aslında bu sevimli farenin bir askısı yoktur. Ayrıca Kitkat markasının yazılışında yanlış hatırlama vardır. “Kit-Kat” diye hatırlanmasına rağmen aslında arada bu “–“ işaret hiç olmamıştır yani “KitKat” şeklindedir. Bir de İspanya’da gerçekleşmiş olan 23 Şubat tarihindeki darbe olayı vardır. Bu olayda kongre içinden canlı yayın yapılmamasına rağmen birçok insan o saatleri televizyondan izlediğini ve silahlı saldırıyı canlı olarak yaşadıklarını iddia etmektedirler.

10. Filmlerde Mandela Etkisi

Mandela etkisi hakkında sinemadan birçok örnek verilebilmektedir. Örneğin Kazablanka filminde yer alan “Tekrar çal Sam.” cümlesinin söylendiğinin hatırlanması fakat gerçekte “Çal Sam.” Denmesi gibi durumlar. Bir de tarihin en çok izlenen film serilerinden olan Star Wars serisinde Darth Vader, Luke Skywalker ile yüzleştiği bir sahne vardır. O sahnedeki repliği çoğu insan “Luke, ben senin babanım.” olarak hatırlamaktadır fakat aslında “Hayır, ben senin babanım.” denmiştir. Sırada Disney filmlerini seyrederek büyüyenler için pamuk prenses ve yedi cüceler filmi. Bu filmde kötü kalpli kraliçe asla “Ayna ayna söyle bana…” dediği o ünlü repliği kullanmamıştır. Filmde ayna ayna yerine “Sihirli ayna” demiştir.