Birçok film ve kitaba konu olan Stockholm sendromu, kişinin kendisine zarar vermek isteyen birisiyle gereğinden fazla empati kurmasıdır. Katiline aşık olma durumu olarak da bilinen Stockholm sendromu yani aşkın esir alınma hali ilk kez 1973 yılında ortaya atılan bir terimdir. Psikiyatr Nils Bejort tarafından ilk tanısı konulmuştur. Rehin tutulan bir bireyin rehin alan kişiye duygusal olarak bağlanması ile düşünce yapısının değiştiği bir durumdur. Teşhisinin nasıl konulacağı, nasıl tedavi edileceği, bu sendroma iyi gelen durumlar ve daha fazlasını sizler için bu içeriğimizde derledik. İyi okumalar!
1. Stockholm Sendromunun Tanımı
Yaşanılan travmatik bir olay sonucunda ortaya çıkan psikolojik bir cevaptır, Stockholm sendromu. Genellikle kaçırma ve rehine durumlarıyla bağlantılıdır. Bu sendroma sahip olan kişiler, onları bu duruma sürükleyen esir ve istismar eden kişilere sempati duyarlar. Bu durum kurbanlarda beklenebilecek korkunun tam tersidir. Oluşan bu psikolojik bağlantı, günler, haftalar, aylar, hatta yıllarca süren esaret boyunca gelişebilmektedir. Zamanla kurbanlar esirlerine karşı olumlu duygular besleyerek aynı ortak hedefleri ve nedenleri paylaşıyormuş gibi hissetmektedirler. Bununla birlikte mağdur, kurtarıcı olan polislere karşı olumsuz duygular hissetmeye başlamaktadır.
2. Stockholm Sendromu Olayı
Stockholm sendromuna adını veren olay Stockholm’de soyguncuların bankayı soymak istemeleri ile başlamıştır. Bankada 4 çalışan 131 saat boyunca rehin alınmıştır. Suçlular banka çalışanlarına iyi davranarak iyi ilişkiler kurmuştur. Polisin operasyon yapacağını fark eden rehineler, suçluları uyarmıştır. Gerçekleştirilen operasyon sonucunda ifade vermek istemeyen rehineler suçluları savunarak onları kurtarmak için kendi aralarında para birleştirmiştirler. Soyguncuların bankadan para çalmadığı bunun yerine insanların kalbini çaldıkları söylenirken herkes bu durumun şaşkınlığını yaşamıştır. Rehinelerden birisi ise nişanlısından ayrılarak suçlunun cezasının bitmesini beklemiştir. Suçlu hapisten çıktıktan sonra evlenmiştirler.
3. Stockholm Sendromu Örnekleri
Stockholm sendromu terimi en çok 1974 yılında kullanılmıştır. Kötü niyetli insanlar tarafından kaçırılan Kaliforniya gazetesinin varisi Patty Hearst o yıllarda çok konuşulmuştur. Bu kadın, onu esir alanlara karşı sempati duymuştur ve gerçekleştirdikleri bir soygunda onlara yardımcı olmuştur. Hearst’ün yakalanmasının ardından avukatı, 19 yaşındaki çocuğun beyninin yıkandığını ve Stockholm Sendromundan mustarip olduğunu iddia etmiştir. Fakat bu iddiaları mahkeme kabul etmemiştir. Hearst hapis cezasına çarptırılmıştır. Ayrıca Wolfgang Priklopil tarafından kaçırılan 10 yaşındaki Kampusch, sekiz yıl boyunca bir bodrumda tutulmuştur. Kampusch’un onu esir alan kişinin öldüğünü duyunca ağladığı bildirilmiştir.
4. Stockholm Sendromu Belirtileri
En önemli üç belirtisi bulunmaktadır. Bunlardan ilkinde mağdur, onu esir alan veya taciz eden kişiye olumlu duygular beslemektedir. İkinci belirti; mağdur, kurtulmalarına yardımcı olabilecek herkese karşı olumsuz duygular geliştirmektedir. Üçüncü olarak mağdur, esiri ile aynı amaç ve değerlere sahip olduklarına inanmaya başlamaktadır. Kaçıran veya istismar eden kişiden görülen en ufak bir nezaket gösterisi nedeniyle zamanla onu iyi birisi olarak düşünmektedir. Gördükleri şiddet ve baskıyı aslında kendilerinin yaşamadığını düşünerek kabullenmemektedirler. Mağdur kişinin, gördüklerinin beyinlerinde yeniden şekillendiği bir sendromdur. Suçludan göreceği bir şefkat uğruna her şeyi yapmayı göze alabilmektedirler.
5. Stockholm Sendromu Nedenleri
Stockholm sendromunun ortaya çıkış sebebi tam olarak belli değildir. Ruh sağlığı uzmanları bu durumun duygusal ve fiziksel istismar mağdurları için bir koruma kalkanı yani başa çıkma yöntemi olduğunu öne sürmektedir. Kurban, onu hayata bağlayan tek unsurun o kişi olduğunu düşünebilmektedir. Tutulduğu ortamdan kaçma ihtimalinin olmadığına inanması ve ona sunulan su, yemek gibi olumlu tavırlarda bulunulması mağdur kişiyi etkilemektedir. İlk başta öldürmek ile tehdit edilerek korkutulan kurban, daha sonra zarar görmezse bu küçük nezaket için minnettar olabilmektedir. Uzmanlar, kişilerin iç dünyasından beslenememesi ve yaşadığı travmaların bu durumu tetiklediğine inanmaktadır.
6. Stockholm Sendromu Tedavisi
Stockholm Sendromu teşhisinde hastanın öyküsü son derece önemlidir çünkü direkt olarak bu sendromu tanımlayan bir test veya görüntüleme yöntemi bulunmamaktadır. Genellikle bu durumda olan insanlar söylenenleri kabullenmedikleri için teşhisi zorlaşabilmektedir. Kapsamlı bir tedavi gerektiren psikolojik bir durumdur. Tehlikenin ve şiddetinin farkına varma süreleri kişiye göre değişebilmektedir. Psikologlar ve psikoterapistler, olayları daha iyi anlamada ve sağlıklı bir çözüme ulaşmada yardımcı olmaktadır. Tedavinin en önemli adımı ise kişinin özgüvenini yerine getirmektedir. Kendine güveninin gelmesiyle düşünce kalıplarını değiştirmesi ve iyileşmeye açık olması sağlanmaktadır.
7. Stockholm Sendromu Tedavi Edilmezse
Stockholm Sendromunun tedavi edilmediği durumlarda kişilerin saplantılı bireyler olmasına neden olmaktadır. Bu durum hem adalet duygularını zora sokarken hem de kişinin kendisini tehlikeli faaliyetler içerisinde bulmasına sebep olabilmektedir. Kurbanlar için hayatta kalma stratejisi olarak görülmesine rağmen onların istismarcıya duygusal bir bağ kurmasına ve onun her türlü hareketine izin vermesine neden olmaktadır. Hatta aşkın esir alınma hali olan bu Stockholm sendromu sebebiyle mağdur kurbanını sevebilmektedir. İnsanlarda sağlıklı düşünme yeteneği kaybolurken sürekli çaresizlik duygusu içerisindedirler. Psikolojik destek alınması gereken bu durumda tedavi süreci ve sonrası oldukça önemlidir.
8. Stockholm Sendromu Günümüzde
Stockholm sendromu, genellikle bir rehine ve kaçırma durumlarında akla gelmesine rağmen aslında farklı durumlarla da ilişkilendirilebilmektedir. Kötü niyetli ilişkilerde kişi kendisini kötüye kullanan kişi için olumlu duygular veya sempati geliştirebilmektedir. Çocuk istismarı durumlarında da kişiler, mağdurlarını sık sık ölümle ve zararla tehdit etmektedirler. Mağdurlar ise istismarcılarına uyumlu bir şekilde onları üzmekten kaçınmaktadırlar. İnsan ticareti mağduru kişilerde ise yiyecek ve su gibi ihtiyaçlar için sıklıkla istismarcılarına gereğinden fazla güvendikleri görülmektedir. Bir de spor koçluğu durumu vardır ki, bazı araştırmalara göre dikkat edilmediği takdirde Stockholm sendromuna neden olabilmektedir.
9. Stockholm Sendromu Filmleri
Stockholm sendromu yıllar boyunca birçok filme ilham olmuştur. V for Vandetta, A Life Less Ordinary, Bandits, Labor Day, Ateman, Highway ve The Collector gibi filmler Stockholm sendromunun işlendiği filmlerdendir. Aşkın esir alınma hali insanlar tarafından büyük merakla takip edilirken bu filmler Stockholm sendromu konusunda halkı bilgilendirmektedir. Psikolojik sorunları ile mücadele eden katillerin ve mağdurların bir araya geldiği filmlerde zamanla birbirlerine aşık olan bu iki insanın durumu aslında Stockholm sendromuna dayanmaktadır. Merak edenler için bu filmler kaçırılan kişi ile kaçıran kişi arasında duygusal bir bağın oluşmasını çok güzel bir şekilde anlatmaktadır.
10. Stockholm Sendromu Durumunda
Stockholm sendromuna sahip kişilere iyi gelecek bazı yöntemler ve davranışlar bulunmaktadır. Bu sendroma sahip kişilerin yaşadıkları travmayı daha iyi anlaması için yakınlarının davranış şekli oldukça önemlidir. Gerekirse Stockholm sendromuna yakalanmış kişiye nasıl davranılması gerektiği öğretilmelidir. Kişinin duygu durumuna anlayış gösterilmeli, yaşadıklarını kavraması için zaman verilmelidir. En önemlisi de onları yargılamamak gerekmektedir. Aşkın esir alınma hali olarak görülen Stockholm sendromu durumuna yakalanan kişiler bu sendromun farkında değillerdir. Bu yüzden oldukça dikkatli davranılması gerekmektedir.
