Fransızca’dan dilimize gelen filozof kelimesi, felsefe ile uğraşan ve felsefenin gelişimine katkısı olan kişi olarak ifade edilmektedir. Oldukça meraklı ve şüpheci olan bu kişiler, dinleme ve muhakeme yeteneklerinin oldukça gelişmiş olduğundan insanlara yol göstermişlerdir. Uzun yıllardır hayatımızda olan felsefe, antik çağda yaşamış filozoflar sayesinde dünyaca ünlü olmuş ve günümüze ışık tutan bir konu haline gelmiştir. Bu değerli düşünceleriyle günümüze katkı sağlamış ünlü filozofları sizin için listeledik. Keyifli okumalar!
1. Gorgias
Gorgias, filozof olmasının yanında antik çağda yaşamış bir solisttir. Yunan filozofun ilginç öyküsü annesinin tabutunu taşıyanların ağlama sesini duyması ve tabutta doğmasıyla başlamıştır. İlerleyen yaşlarında Atina’ya gittiği söylenen filozof savaş döneminde hatip olarak tanınmıştır. Sonrasında ise kuşkucu düşüncenin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Empedokles’in öğrencisi olan filozof, doğa felsefesini ve hitabet sanatını da öğrenmiştir. Bu bilgilerle konular üzerinde ustalığını göstermiş ve sanatın gelişmesine katkı sağlamıştır. Tüm bu alanlarda ki başarısına rağmen kendini tek bir konu ile sınırlandırmayan Gorgias, gerçek hiçliğin ve kuşkuculuğun da savunucusu olmuştur. Hiçbir değerin aslında var olmadığını, bilginin tam mümkün olmadığını ve insanlara ikna yöntemiyle her şeyi kabul edebileceğini belirtmiştir. Aynı zamanda sözlerin terbiye edilerek geliştirilebileceğini belirten filozof, rasyonelliğin var olmadığını, aksine ikna sanatının en önemli unsur olduğuna vurgu yapmıştır.
2. Parmenides
Parmanides, antik çağda yaşamış ve doğa filozoflarından sayılmıştır. Dönemin Yunan felsefesinde rasyonalizm akımını gelenekselleştiren ilk filozoflarından biri olarak bilinmektedir. Yalnızca filozof olarak değil devlet adamı olarak da rol üstlendiği belirtilmektedir. Bu bağlamda Parmenides’e göre, yeryüzünde değişken olan hiçbir şey yoktur. Varlık yani gerçeklik birdir, kalıcıdır ve devamlıdır. Bunun yanı sıra yaratılmamış ve yok edilemezdir. Bu düşünceleri sebebiyle Herakleitos ile varlık ve evren hakkında tartışmalar yaşadığı kaynaklarda yer almaktadır. Parmenides tartışmaya girdiği düşüncesi üzerine şiir de yazmıştır. Günümüze kadar gelen bu şiirinde Tanrıça mevkisine yükseltildiğini ve dizelerini oradan esinlenerek yazdığını söylemiştir. Bu eserini iki bölüme ayırmış, ilk bölümünde gerçeklikten bahsederken ikinci bölümde illüzyon dünyasını ele almıştır.
3. Arhitas
Tarantolu Arhitas, erken pisagor geleneğinin en önemli ve son temsilcisidir. Aynı zamanda iyi bir matematikçi ve devlet adamı olan Arhitas en iyi filozoflardan biridir. Eflatun’un yakın arkadaşı olan filozof, Sokrates’ten sonraki dönemde yaşamış olmasına karşın Sokrates’ten önceki düşünürler içinde yer edinmiştir. Matematikçi olması sebebiyle evreni matematiksel bir çizgide açıklamıştır. Gittiği çizgi sebebiyle aynı yönde bir sezgiciliğe ve mistisizme varmıştır. Bu doğrultuda nesnelerin reel niteliklerini dokunmayla veya başka duyumlarla bilememizin mümkün olmadığı önermesini de geliştirmiştir. Arhitas tüm düşüncelerinin yanı sıra mekanik, müziğin felsefesi, fizik ve siyaset konularında da yaşadığı dönemde oldukça etkili olmuştur. Bu nedenlerle düşünür, antik çağda yaşamış olan dünyaca ünlü bilinen filozoflar arasında ilk sıralarda yer almaktadır.
4. Krotōnlu Alkmaiōn
Krotōnlu Alkmaiōn, M.Ö. 500’lü yıllarda filozof olmasının yanı sıra iyi bir hekim olarak yaşamıştır. Kuramında hayvan ve insan arasındaki farkın düşünce yapısından kaynaklandığını belirtmiştir. Ona göre insanın düşünce yönünü hafıza, tasavvur ve bilgilerden oluşmaktadır. Fakat insanın aksine diğer canlılarda böyle bir nitelik olmadığını savunmuştur. Bu düşüncelerinde hekimliğinin etkisi olduğu düşünülen filozof, beynin düşüncelerin temel maddesi olduğunu da öne sürmüştür. Tüm bunların doğrultusunda hayvanların gelişimini de incelemiş ve embriyo yapısının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Günümüzde halen kullanılan bu yapının tüm gelişimlerini inceleyerek adından söz ettirmiştir. Araştırmalarını geliştirerek beyni de inceleyen filozof beyin ile gözü bağlayan yolları göstermiştir. Görmeye neden olan yolları gözdeki ateş, ışın ve yuvarlardaki su olarak açıklayan filozof bu sebeple nörolojinin ilk kurucularından biri sayılmıştır.
5. Herakleitos
Herakleitos, İyonya’nın en büyük ve en son filozofu olarak bilinmektedir. Her ne kadar hayatı hakkında kesin bilgilere ulaşılamasa da Bloson’un oğlu olduğu ve Efes’te doğduğu belirtilmektedir. Fakat Efes’te dönemin çağdaşları ile zıtlık içinde olduğu ve topluluk ile iç içe yaşamaktan uzaklaştığı bilinen bilgiler arasındadır. Bu tercihinin, çağın siyasi tercihlerinden hoşlanmaması ve karşıt birçok sözsel itirazda bulunması olarak açıklanmaktadır. Büyük filozofun kuramının bilgelik olduğu ve dönemin birçok filozofunu da beğenmeyerek eleştirel sözler söylemesi de bu yaşam tercihini desteklemektedir. Herakleitos’un bilgeliğin hemen her şeyden yüce olduğunu ifade etmektedir. Bu durumu en çok desteklediği şey ise saf ateştir. Ruhtaki ateş kadar bilge olduğumuzu belirtir ve ruhu kuru olanın daha bilge, ruhu ıslak olanın ise daha az bilge olduğunu söylemektedir.
6. İskenderiyeli Hypatia
Hypatia filozof olmasının yanı sıra matematikçi ve astronom olarak bilinmektedir. Antik çağda yaşamış olan Hypatia, dünyaca ünlü kadın filozoflar arasında yer almaktadır. Matematik geleneğine üye olan düşünür, İskenderiye kütüphanesinde matematik ve astronom dışında felsefe dersleri vermiştir. İlerleyen dönemlerdeki çalışmalarında matematik, mantık ve deney ile doğayı açıklamaya çalışmıştır. Hypatia’nın ölümü çağımıza kadar ulaşmış olan sayılı kaynaklardan biri olan Socrates Scholasticus’un Historia Ecclesiastica adlı eserinde yer almıştır. İlginç bir hikayesi olan filozofun, dönemin en önemli iki adamı arasında anlaşmazlığa sebep olduğu ve bu nedenle Hristiyan çete tarafından taşlanarak öldürüldüğü belirtilmiştir. Dönemin en güzel kadınlarından biri olarak ta bilinen Hypatia’nın ölüm sebebinin güzelliği olduğu, ölümünün kendi hatası olmadığı, aslında ona aşık olanların hırsından kaynaklanmış olabileceği de belirtilmektedir.
7. Elealı Zenon
Zenon, hocası olan Parmenides’in yalnızca varlığın değişmez olduğu gerçeğini öne süren görüşünü geliştirmiştir. Bu görüşte çokluk ve değişmenin reel olduğunu savunan karşıt görüşlerin tam tersi savunulmuştur. Aksine mantıksal zorlukların gözler önüne serilmesinden dolaylı kanıtlarla değişimin olanaksızlığını göstermeye çalışmışlardır. Bu yönde ileri sürdüğü örneklemelerle de felsefe tarihinde ünlü hale gelmiştir. Aynı zamanda Zenon, tam bir mantık ustası olarak diyalektik düşüncenin en değerli geliştiricilerinden biri olmuştur. Elea Okulu’nda eğitim gören Zenon bu okulun en önemli filozoflarından da olmayı başarmıştır. Aynı zamanda Dünyaca da ünlü olmuş ve önemli antik çağda yaşamış filozoflar arasında yer almıştır. Bu ününü kazandıran ise öne sürdüğü önermelerin felsefe tarihinin en önemli paradoksları arasındadır. Bunlardan en bilinenleri ise Aşil ve Ok paradoksu olarak bilinmektedir.
8. Protagoras
Protagoras, M.Ö. 481 yılında yaşadığı ve Yunanistan’ın Abdera kentinde doğduğu bilinmektedir. Hayatının belli bir zamanında Atina’ya taşınan filozof orada Perikles’e danışmanlık yapmıştır. Bu sebeple Atina’da uzun süre yaşamış ve faaliyetlerde bulunmuştur. Sonrasında ise agnostisizm görüşünün takipçisi olmuş ve bunun için hakkında idam emri verilmiştir. İdam öncesi infazdan kurtulmak için bir gemiye binmiş ve idamdan kaçarken maalesef boğularak ölmüştür. Bu acı sona sebep olan kuramlarında objektif olarak geçerli bir bilginin olmadığıdır. Yani genel geçer bir doğrunun olamayacağı önermesinin sofist felsefenin genel düşüncesi olduğudur. Hatta Protagoras bu düşüncesini, Heraklitos’un “Her şey değişir” sözünden yola çıkarak kanıtlamıştır. Filozof buradan, eğer her şey değişebiliyorsa hiçbir şey net olarak belirli bir şey olamaz sonucunu çıkartmıştır.
9. Sextus Empiricus
Empricus, Romalı bir filozoftur ve aynı zamanda hekimdir. Fakat Romalı olmasına rağmen Antik Yunan kuşkuculuğu hakkındaki bilgiyi sağlamıştır ve böyle ünlenmiştir. Bu üne sebep olan kuramı ise kuşkuculuk dışında kalan bilimsel ve felsefi öğretileri dogmatizm olarak nitelendirmesi olmuştur. Sextus aynı zamanda yaşamda iki ana ölçütün olduğunu savunmuştur. Bunlardan ilkinin şeylerin var olması ya da olmaması ile ilgili kuramsal ölçüttür. İkincisi ise bazı şeyleri yapmaya ya da yapmamaya aracılık eden pratik ölçüttür. Tavsiye olarak bir kuşkucunun bu önermelerin birincisiyle savaşırken, kendisine pratik ölçütü mutlaka rehber alması gerektiğini belirtmiştir. Aynı zamanda Empricus, algı olarak her insanın farklı yaratıldığını ve benzer şeylerin insanlarda farklı algılara sebep olabileceğini öne sürmüştür. Antik çağda yaşamış olmasına rağmen savunduğu kuramların günümüze kadar gelmiş olması de onun dünyaca ünlü filozoflar listesine girmesini sağlamıştır.
10. Titus Lucretius Carus
Lukretius, antik çağda yaşamış Romalı bir şair ve filozoftur. Düşünür, varlığın maddeden ve boşluk olarak ikiye ayırmıştır. Bu kuramın içinde de maddenin atomdan meydana geldiğini öne sürmüştür. Sonrasında cisimleri de ikiye ayırmış ve bileşik ve basit olarak nitelendirmiştir. Bunlardan bileşik olan cisimlerin nesneye, basit cisimlerin ise atomlara karşılık geldiğini belirtmiştir. İnsanları da değerlendiren Lukretius, beden ile ruhtan oluştuğumuzu ve aynı maddeden ya da atomlardan meydana geldiğimizi öne sürmüştür. Fakat bunun yanında ruhu oluşturan atomların bedendeki atomlardan daha ince bir yapıya sahip olduğunu ifade etmiştir. Bu kuramlarının yanı sıra güzel şiirleri de olan düşünürün eksik kalan yazıları ölümünden sonra tamamlanarak yayınlanmıştır. Ayrıca Michel Montaigne adlı yazarın kitaplarında Lukretius’un sözlerine rastlanmaktadır. Böylece ünlü filozofun sözleri günümüze kadar gelmeyi başarmıştır.
